Nikita Shcheholevatyi
Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
144
Er worden inderdaad te Tangerang zeer fyne stroohoeden gevlochten, die aan de manilla-hoeden in buigzaamheid en sterkte weinig toegeven. (W Tangerang rzeczywiście plecione są bardzo delikatne kapelusze słomkowe, które niewiele ustępują kapeluszom z Manili pod względem giętkości i wytrzymałości; Er worden inderdaad te Tangerang zeer fyne stroohoeden gevlochten – W Tangerang rzeczywiście plecione są bardzo delikatne kapelusze słomkowe, die aan de manilla-hoeden in buigzaamheid en sterkte weinig toegeven – które niewiele ustępują kapeluszom z Manili pod względem giętkości i wytrzymałości).
Waarom wordt die industrie niet 'n beetjen aangemoedigd? (Dlaczego ten przemysł nie jest trochę wspierany?; Waarom wordt die industrie niet 'n beetjen aangemoedigd? – Dlaczego ten przemysł nie jest trochę wspierany?).
Wie bewerken kon dat het te Parys mode werd un chapeau Tangerang te dragen, zou groote sommen gelds naar Java lokken. (Kto mógłby sprawić, że w Paryżu stanie się modne noszenie kapelusza Tangerang, przyciągnąłby na Jawę duże sumy pieniędzy; Wie bewerken kon dat het te Parys mode werd un chapeau Tangerang te dragen – Kto mógłby sprawić, że w Paryżu stanie się modne noszenie kapelusza Tangerang, zou groote sommen gelds naar Java lokken – przyciągnąłby na Jawę duże sumy pieniędzy).
Doch er zyn zeer veel artikelen van die soort in Indie, en daaronder van veel grooter belang, waarvoor de europesche markt gesloten blyft omdat de Regeering op alle krachten beslag legt ten-behoeve van z'n kruieniers-affaire. (Ale w Indiach jest wiele takich artykułów, w tym o wiele większym znaczeniu, dla których rynek europejski pozostaje zamknięty, ponieważ rząd zajmuje się całą swoją działalnością spożywczą; Doch er zyn zeer veel artikelen van die soort in Indie – Ale w Indiach jest wiele takich artykułów, en daaronder van veel grooter belang – w tym o wiele większym znaczeniu, waarvoor de europesche markt gesloten blyft omdat de Regeering op alle krachten beslag legt ten-behoeve van z'n kruieniers-affaire – dla których rynek europejski pozostaje zamknięty, ponieważ rząd zajmuje się całą swoją działalnością spożywczą).
Even als die andere Droogstoppel kent en waardeert ze niets dan z'n koffi. En… suiker, 't is waar ook! (Podobnie jak ten drugi Droogstoppel, nie zna i nie ceni niczego poza swoją kawą. I… cukrem, to też prawda!; Even als die andere Droogstoppel kent en waardeert ze niets dan z'n koffi – Podobnie jak ten drugi Droogstoppel, nie zna i nie ceni niczego poza swoją kawą, En… suiker, 't is waar ook! – I… cukrem, to też prawda!)
145
Zie over dit lied van Saïdjah, 't begin van Noot 6. (Patrz na tę pieśń Saïdjah, początek przypisu 6; Zie over dit lied van Saïdjah – Patrz na tę pieśń Saïdjah, 't begin van Noot – początek przypisu, 6 – 6).
Onder de korrektie (1875) vernam ik dat de heer Wiersma, zendeling in de Minahassa, de Saïdjah-epizode in 't maleisch heeft overgezet. (Podczas korekty (1875) dowiedziałem się, że pan Wiersma, misjonarz w Minahassa, przetłumaczył epizod Saïdjah na język malajski; Onder de korrektie – Podczas korekty, 1875 – 1875, vernam ik dat de heer Wiersma, zendeling in de Minahassa – dowiedziałem się, że pan Wiersma, misjonarz w Minahassa, de Saïdjah-epizode in 't maleisch heeft overgezet – przetłumaczył epizod Saïdjah na język malajski).
Het doet me leed nooit 'n exemplaar van die vertaling onder de oogen gekregen te hebben. (Żałuję, że nigdy nie widziałem egzemplarza tego tłumaczenia; Het doet me leed nooit 'n exemplaar van die vertaling onder de oogen gekregen te hebben – Żałuję, że nigdy nie widziałem egzemplarza tego tłumaczenia).
Zeer in 't byzonder had ik zoo gaarne dat lied in 't maleisch weergezien. (Bardzo chciałbym znów zobaczyć tę pieśń w języku malajskim; Zeer in 't byzonder had ik zoo gaarne dat lied in 't maleisch weergezien – Bardzo chciałbym znów zobaczyć tę pieśń w języku malajskim).
Het myne begon: liatlah badjing tjari penghidoepan, enz. (Moja zaczynała się: liatlah badjing tjari penghidoepan, itd.; Het myne begon – Moja zaczynała się, liatlah badjing tjari penghidoepan, enz – liatlah badjing tjari penghidoepan, itd.).
Dit herinner ik my, maar van 't vervolg niet veel meer. (To pamiętam, ale z dalszej części niewiele więcej; Dit herinner ik my – To pamiętam, maar van 't vervolg niet veel meer – ale z dalszej części niewiele więcej).
146
En ‘dus’ in brand stond. Om deze uitdrukking te rechtvaardigen, beroep ik me op de toelichtingen in Ideen 304 en 1066. (I "więc" płonęło. Aby uzasadnić to wyrażenie, odwołuję się do wyjaśnień w Ideen 304 i 1066; En ‘dus’ in brand stond – I "więc" płonęło, Om deze uitdrukking te rechtvaardigen – Aby uzasadnić to wyrażenie, beroep ik me op de toelichtingen in Ideen 304 en 1066 – odwołuję się do wyjaśnień w Ideen 304 i 1066.)
147
De aangehaalde regels zyn van Tollens. Hy sluit daarmee z'n tamelyk apokriefe vertelling: Dirk Willemsz van Asperen. (Cytowane wersety są autorstwa Tollensa. Zamykają one jego dość apokryficzną opowieść: Dirk Willemsz van Asperen; De aangehaalde regels zyn van Tollens – Cytowane wersety są autorstwa Tollensa, Hy sluit daarmee z'n tamelyk apokriefe vertelling: Dirk Willemsz van Asperen – Zamykają one jego dość apokryficzną opowieść: Dirk Willemsz van Asperen.)
148
Met verwyzing naar Noot 104, vraag ik alweder of de beschuldiging van ‘overdryving’ tegen my mag worden ingebracht? (W odniesieniu do Notatki 104, ponownie pytam, czy zarzut "przesady" może zostać mi postawiony?; Met verwyzing naar Noot 104 – W odniesieniu do Notatki 104, vraag ik alweder of de beschuldiging van ‘overdryving’ tegen my mag worden ingebracht? – ponownie pytam, czy zarzut "przesady" może zostać mi postawiony?)
Indien hierin m'n fout lag, zou ze, dunkt me, by-voorkeur zich geopenbaard hebben in 't slot der geschiedenis van Saïdjah. De stof ontbrak waarlyk niet! (Gdyby to był mój błąd, to, moim zdaniem, ujawniłby się on szczególnie w zakończeniu historii Saïdjah. Naprawdę nie brakowało materiału!; Indien hierin m'n fout lag – Gdyby to był mój błąd, zou ze, dunkt me, by-voorkeur zich geopenbaard hebben in 't slot der geschiedenis van Saïdjah – to, moim zdaniem, ujawniłby się on szczególnie w zakończeniu historii Saïdjah, De stof ontbrak waarlyk niet! – Naprawdę nie brakowało materiału!)
149
Nooit gaf iemand blyk van begeerte om bewysstukken als de hier bedoelde intezien. (Nikt nigdy nie wyraził chęci, aby zobaczyć dowody, o których tu mowa; Nooit gaf iemand blyk van begeerte om bewysstukken als de hier bedoelde intezien – Nikt nigdy nie wyraził chęci, aby zobaczyć dowody, o których tu mowa.)
150
De minister Fransen van de Putte heeft in de Kamer beloofd ‘dat geschiedenissen als die van Saïdjah niet meer zouden plaats hebben.’ (Minister Fransen van de Putte obiecał w Izbie, że "historie takie jak ta o Saïdjah już się nie wydarzą"; De minister Fransen van de Putte – Minister Fransen van de Putte, heeft in de Kamer beloofd – obiecał w Izbie, ‘dat geschiedenissen als die van Saïdjah niet meer zouden plaats hebben.’ – że "historie takie jak ta o Saïdjah już się nie wydarzą".)
Maar nooit bleek er dat er iets gedaan werd om dit doel te bereiken. Integendeel, hy, waarlyk niet minder dan z'n vele voorgangers en opvolgers, stond altyd alle verbetering in den weg door de Natie bezig te houden met byzaken. (Ale nigdy nie okazało się, że coś zrobiono, aby to osiągnąć. Wręcz przeciwnie, on, podobnie jak wielu jego poprzedników i następców, zawsze przeszkadzał w jakiejkolwiek poprawie, zajmując Naród sprawami drugorzędnymi; Maar nooit bleek er dat er iets gedaan werd om dit doel te bereiken – Ale nigdy nie okazało się, że coś zrobiono, aby to osiągnąć, Integendeel, hy, waarlyk niet minder dan z'n vele voorgangers en opvolgers – Wręcz przeciwnie, on, podobnie jak wielu jego poprzedników i następców, stond altyd alle verbetering in den weg door de Natie bezig te houden met byzaken – zawsze przeszkadzał w jakiejkolwiek poprawie, zajmując Naród sprawami drugorzędnymi.)
151
Ik meen te kunnen bewyzen dat het aantal vergiftigingen – ook in Europa – schrikbarend groot is, doch bewaar dit treurig betoog voor 'n andere plaats. (Uważam, że mogę udowodnić, że liczba zatruć – również w Europie – jest przerażająco duża, ale zachowam tę smutną opowieść na inne miejsce; Ik meen te kunnen bewyzen dat het aantal vergiftigingen – ook in Europa – schrikbarend groot is – Uważam, że mogę udowodnić, że liczba zatruć – również w Europie – jest przerażająco duża, doch bewaar dit treurig betoog voor 'n andere plaats – ale zachowam tę smutną opowieść na inne miejsce.)
Wat het in den tekst behandeld voorval aangaat, de officier van gezondheid Bensen heeft kort na 't verschynen van den Havelaar, in de N. Rotterdamsche Courant meegedeeld dat de heer Carolus na z'n tehuiskomst van Parang-Koedjang niet ‘weinige uren’ had geleefd, maar nog – ik meen – twee dagen. (Jeśli chodzi o przypadek omawiany w tekście, to oficer zdrowia Bensen krótko po ukazaniu się Havelaara w N. Rotterdamsche Courant poinformował, że pan Carolus po powrocie z Parang-Koedjang żył nie "kilka godzin", ale – jak sądzę – jeszcze dwa dni; Wat het in den tekst behandeld voorval aangaat – Jeśli chodzi o przypadek omawiany w tekście, de officier van gezondheid Bensen heeft kort na 't verschynen van den Havelaar – to oficer zdrowia Bensen krótko po ukazaniu się Havelaara, in de N. Rotterdamsche Courant meegedeeld dat de heer Carolus na z'n tehuiskomst van Parang-Koedjang niet ‘weinige uren’ had geleefd, maar nog – ik meen – twee dagen – w N. Rotterdamsche Courant poinformował, że pan Carolus po powrocie z Parang-Koedjang żył nie "kilka godzin", ale – jak sądzę – jeszcze dwa dni.)
Ik neem deze getuigenis van den heer Bensen, dien ik voor 'n achtenswaardig man houd, onvoorwaardelyk aan, en erken alzoo dat òf de weduwe zich vergist heeft, òf dat ik haar verkeerd had verstaan, òf dat in 1859 toen ik den Havelaar schreef, m'n geheugen my bedroog. (Bezwarunkowo przyjmuję to świadectwo pana Bensena, którego uważam za człowieka godnego szacunku, i przyznaję, że albo wdowa się pomyliła, albo ja źle ją zrozumiałem, albo w 1859 roku, kiedy pisałem Havelaara, moja pamięć mnie zawiodła; Ik neem deze getuigenis van den heer Bensen, dien ik voor 'n achtenswaardig man houd, onvoorwaardelyk aan – Bezwarunkowo przyjmuję to świadectwo pana Bensena, którego uważam za człowieka godnego szacunku, en erken alzoo dat òf de weduwe zich vergist heeft, òf dat ik haar verkeerd had verstaan, òf dat in 1859 toen ik den Havelaar schreef, m'n geheugen my bedroog – i przyznaję, że albo wdowa się pomyliła, albo ja źle ją zrozumiałem, albo w 1859 roku, kiedy pisałem Havelaara, moja pamięć mnie zawiodła.)
De terechtwyzing van den heer Bensen is my te meer welkom: (Sprostowanie pana Bensena jest dla mnie tym bardziej mile widziane; De terechtwyzing van den heer Bensen is my te meer welkom – Sprostowanie pana Bensena jest dla mnie tym bardziej mile widziane:)
1o omdat hy, deze aanmerking makende op 'n zaak van ondergeschikt belang, stil-zwygend de juistheid staaft van m'n opgaven omtrent de hoofdzaken in 't algemeen. (1o ponieważ, dokonując tej uwagi na temat sprawy drugorzędnej, milcząco potwierdza poprawność moich twierdzeń dotyczących głównych kwestii w ogóle; omdat hy, deze aanmerking makende op 'n zaak van ondergeschikt belang – ponieważ, dokonując tej uwagi na temat sprawy drugorzędnej, stil-zwygend de juistheid staaft van m'n opgaven omtrent de hoofdzaken in 't algemeen – milcząco potwierdza poprawność moich twierdzeń dotyczących głównych kwestii w ogóle.)
2o omdat hy, in 'n stuk dat blykbaar bestemd is de door my behandelde voorvallen aan de stipte waarheid te toetsen, niet terugkomt op 't leverabcès in 't byzonder. (2o ponieważ, w dokumencie, który najwyraźniej ma na celu sprawdzenie zgodności przedstawionych przeze mnie zdarzeń z ścisłą prawdą, nie wraca do kwestii ropnia wątroby; omdat hy, in 'n stuk dat blykbaar bestemd is de door my behandelde voorvallen aan de stipte waarheid te toetsen – ponieważ, w dokumencie, który najwyraźniej ma na celu sprawdzenie zgodności przedstawionych przeze mnie zdarzeń z ścisłą prawdą, niet terugkomt op 't leverabcès in 't byzonder – nie wraca do kwestii ropnia wątroby.)
Indien ooit 'n démenti op z'n plaats ware, zou 't hier geweest zyn! (Gdyby kiedykolwiek zaprzeczenie było na miejscu, to tutaj by to było!; Indien ooit 'n démenti op z'n plaats ware – Gdyby kiedykolwiek zaprzeczenie było na miejscu, zou 't hier geweest zyn! – to tutaj by to było!)
152
Het is my onbekend of 't lyk myns voorgangers is opgegraven tydens het in 1860 door den G.G. Pahud ingesteld onderzoek. (Nie wiem, czy ciało mojego poprzednika zostało ekshumowane podczas dochodzenia przeprowadzonego przez G.G. Pahud w 1860 roku; Het is my onbekend of 't lyk myns voorgangers is opgegraven tydens het in 1860 door den G.G. Pahud ingesteld onderzoek – Nie wiem, czy ciało mojego poprzednika zostało ekshumowane podczas dochodzenia przeprowadzonego przez G.G. Pahud w 1860 roku.)
Wel weet ik dat by die gelegenheid het Distriktshoofd van Parang-Koedjang ontslagen werd. (Wiem jednak, że przy tej okazji szef dystryktu Parang-Koedjang został zwolniony; Wel weet ik dat by die gelegenheid het Distriktshoofd van Parang-Koedjang ontslagen werd – Wiem jednak, że przy tej okazji szef dystryktu Parang-Koedjang został zwolniony.)
De Regent werd gestraft met kwytschelding van genoten voorschot en – naar my werd meegedeeld, doch zeker ben ik hiervan niet – met traktementsverhooging. (Regent został ukarany umorzeniem otrzymanej zaliczki i – jak mi powiedziano, choć nie jestem tego pewien – podwyżką wynagrodzenia; De Regent werd gestraft met kwytschelding van genoten voorschot en – naar my werd meegedeeld, doch zeker ben ik hiervan niet – met traktementsverhooging – Regent został ukarany umorzeniem otrzymanej zaliczki i – jak mi powiedziano, choć nie jestem tego pewien – podwyżką wynagrodzenia.)
153
Ik had alzoo my bezig gehouden met het nakomen der verplichting die my door eed en instruktie uitdrukkelyk waren voorgeschreven. (Zajmowałem się więc wypełnianiem obowiązków, które były mi wyraźnie przypisane przez przysięgę i instrukcje; Ik had alzoo my bezig gehouden met het nakomen der verplichting die my door eed en instruktie uitdrukkelyk waren voorgeschreven – Zajmowałem się więc wypełnianiem obowiązków, które były mi wyraźnie przypisane przez przysięgę i instrukcje.)
154
Pantjens en Kemits: onbezoldigd wacht- en dienstvolk. Poendoetan: levensmiddelen en andere artikelen die geheven worden zonder betaling. (Pantjens i Kemits: bezpłatna straż i służba. Poendoetan: żywność i inne artykuły pobierane bez opłaty; Pantjens en Kemits: onbezoldigd wacht- en dienstvolk – Pantjens i Kemits: bezpłatna straż i służba, Poendoetan: levensmiddelen en andere artikelen die geheven worden zonder betaling – Poendoetan: żywność i inne artykuły pobierane bez opłaty.)
Dit is 'n ware indische kanker, en Tamerlan (blz. 149-150) schynt het geweten te hebben. (To prawdziwy indyjski rak, a Tamerlan (s. 149-150) wydaje się o tym wiedzieć; Dit is 'n ware indische kanker – To prawdziwy indyjski rak, en Tamerlan (blz. 149-150) schynt het geweten te hebben – a Tamerlan (s. 149-150) wydaje się o tym wiedzieć.)
Maar onze Regeering weet het nog altyd niet! (Ale nasz rząd nadal o tym nie wie!; Maar onze Regeering weet het nog altyd niet! – Ale nasz rząd nadal o tym nie wie!)
Wat, byv. een zoogenaamde inspektiereis van 'n Gouverneur-generaal kost – zoogenaamd, want de man wordt by den neus geleid! – loopt in 't ongelooflyke. (Koszt tak zwanej inspekcyjnej podróży gubernatora generalnego – tak zwanej, ponieważ człowiek jest prowadzony za nos! – jest niewiarygodny; Wat, byv. een zoogenaamde inspektiereis van 'n Gouverneur-generaal kost – Koszt tak zwanej inspekcyjnej podróży gubernatora generalnego, zoogenaamd, want de man wordt by den neus geleid! – tak zwanej, ponieważ człowiek jest prowadzony za nos!, loopt in 't ongelooflyke – jest niewiarygodny.)
Juist dezer dagen gewerd my uit Engeland 'n courant waarin dit onderwerp behandeld wordt naar aanleiding der voorgenomen reis van den Prins van Wales naar Bengalen. (Właśnie ostatnio otrzymałem z Anglii gazetę, w której omawiany jest ten temat w związku z planowaną podróżą księcia Walii do Bengalu; Juist dezer dagen gewerd my uit Engeland 'n courant – Właśnie ostatnio otrzymałem z Anglii gazetę, waarin dit onderwerp behandeld wordt naar aanleiding der voorgenomen reis van den Prins van Wales naar Bengalen – w której omawiany jest ten temat w związku z planowaną podróżą księcia Walii do Bengalu.)
Daar my de ruimte ontbreekt om dat artikel overtenemen, zend ik 't aan de Samarangsche Locomotief, in welk blad het door den belangstellenden lezer kan worden opgezocht. (Ponieważ brakuje mi miejsca, aby zamieścić ten artykuł, wysyłam go do Samarangsche Locomotief, w którym to piśmie zainteresowany czytelnik może go znaleźć; Daar my de ruimte ontbreekt om dat artikel overtenemen – Ponieważ brakuje mi miejsca, aby zamieścić ten artykuł, zend ik 't aan de Samarangsche Locomotief, in welk blad het door den belangstellenden lezer kan worden opgezocht – wysyłam go do Samarangsche Locomotief, w którym to piśmie zainteresowany czytelnik może go znaleźć.)
155
Zie § 11 der ‘Vraagpunten aan den kontroleur’ in de Minnebrieven. (Patrz § 11 ‘Pytania do kontrolera’ w Minnebrieven; Zie § 11 der ‘Vraagpunten aan den kontroleur’ in de Minnebrieven – Patrz § 11 ‘Pytania do kontrolera’ w Minnebrieven.)
156
Poessing: duizelig, verward, radeloos. Den hier bedoelden getuige kan ik nog altyd produceeren. (Poessing: zawroty głowy, zmieszanie, desperacja. Mogę jeszcze zawsze przedstawić świadka, o którym tu mowa; Poessing: duizelig, verward, radeloos – Poessing: zawroty głowy, zmieszanie, desperacja, Den hier bedoelden getuige kan ik nog altyd produceeren – Mogę jeszcze zawsze przedstawić świadka, o którym tu mowa.)
157
Zie over 't woord kaka-toea de Noot by Idee 438. (Patrz notatka przy Idee 438 dotycząca słowa kaka-toea; Zie over 't woord kaka-toea de Noot by Idee 438 – Patrz notatka przy Idee 438 dotycząca słowa kaka-toea.)
158
De op inlandsche Hoofden uitgeoefende moreele dwang om by 't vertrek van 'n hoofdambtenaar, fabelachtig hooge pryzen te besteden voor sommige stukken uit z'n inboedel, is ergerlyk. (Moralny przymus wywierany na miejscowych przywódców, aby przy wyjeździe wyższego urzędnika wydawali fantastycznie wysokie ceny na niektóre przedmioty z jego majątku, jest oburzający; De op inlandsche Hoofden uitgeoefende moreele dwang – Moralny przymus wywierany na miejscowych przywódców, om by 't vertrek van 'n hoofdambtenaar, fabelachtig hooge pryzen te besteden voor sommige stukken uit z'n inboedel – aby przy wyjeździe wyższego urzędnika wydawali fantastycznie wysokie ceny na niektóre przedmioty z jego majątku, is ergerlyk – jest oburzający.)
En… ze moeten wel! Zou anders de vervanger niet meenen dat ze niets over hadden voor hun Resident? (I… muszą! W przeciwnym razie zastępca mógłby pomyśleć, że nie zależało im na ich Rezydencie?; En… ze moeten wel! – I… muszą!, Zou anders de vervanger niet meenen dat ze niets over hadden voor hun Resident? – W przeciwnym razie zastępca mógłby pomyśleć, że nie zależało im na ich Rezydencie?)
Dat ten-slotte die vrygevigheid alweer betaald wordt door den geringen man, spreekt vanzelf. (Oczywiście, ta hojność ostatecznie jest ponownie opłacana przez przeciętnego człowieka; Dat ten-slotte die vrygevigheid alweer betaald wordt door den geringen man, spreekt vanzelf – Oczywiście, ta hojność ostatecznie jest ponownie opłacana przez przeciętnego człowieka.)
Tot m'n groote verbazing heb ik onlangs 't hoog bedrag dat er besteed was voor den inboedel van den heer Loudon, zien aanvoeren als 'n bewys van z'n verdiensten. (Ku mojemu wielkiemu zdziwieniu, niedawno widziałem wysoką kwotę wydaną na majątek pana Loudona przytaczaną jako dowód jego zasług; Tot m'n groote verbazing heb ik onlangs 't hoog bedrag dat er besteed was voor den inboedel van den heer Loudon – Ku mojemu wielkiemu zdziwieniu, niedawno widziałem wysoką kwotę wydaną na majątek pana Loudona, zien aanvoeren als 'n bewys van z'n verdiensten – przytaczaną jako dowód jego zasług.)
Me dunkt dat hy, die dan toch moet geweten hebben hoe zulk ‘opjagen’ in z'n werk gaat, verplicht ware geweest dat misbruik door 'n uitdrukkelyke waarschuwing te voorkomen. (Myślę, że on, który musiał wiedzieć, jak działa takie "naciskanie", powinien był zapobiec temu nadużyciu poprzez wyraźne ostrzeżenie; Me dunkt dat hy, die dan toch moet geweten hebben hoe zulk ‘opjagen’ in z'n werk gaat – Myślę, że on, który musiał wiedzieć, jak działa takie "naciskanie", verplicht ware geweest dat misbruik door 'n uitdrukkelyke waarschuwing te voorkomen – powinien był zapobiec temu nadużyciu poprzez wyraźne ostrzeżenie.)
Dit heb ik gedaan, doodarm toch, toen ik Lebak verliet, gelyk ik nog altyd door getuigen staven kan. (Zrobiłem to, będąc zupełnie biednym, kiedy opuszczałem Lebak, co nadal mogę potwierdzić świadkami; Dit heb ik gedaan, doodarm toch, toen ik Lebak verliet – Zrobiłem to, będąc zupełnie biednym, kiedy opuszczałem Lebak, gelyk ik nog altyd door getuigen staven kan – co nadal mogę potwierdzić świadkami.)
159
Ik zeide in Noot 50 dat sommigen zekere uitdrukkingen in dit werk beter begrepen dan de gewone lezer, en dat zich onder dezulken de vinnigste vervolgers van Havelaar bevonden. (Powiedziałem w Notatce 50, że niektórzy lepiej rozumieli pewne wyrażenia w tej pracy niż przeciętny czytelnik, a wśród nich byli najostrzejsi prześladowcy Havelaara; Ik zeide in Noot 50 dat sommigen zekere uitdrukkingen in dit werk beter begrepen dan de gewone lezer – Powiedziałem w Notatce 50, że niektórzy lepiej rozumieli pewne wyrażenia w tej pracy niż przeciętny czytelnik, en dat zich onder dezulken de vinnigste vervolgers van Havelaar bevonden – a wśród nich byli najostrzejsi prześladowcy Havelaara.)
Dit is van volkomen toepassing op dezen kleinen trek in den tekst, waar ik den vinger schyn gelegd te hebben op de… zonderlinge verlenging der theekontrakten in 1845. (To ma całkowite zastosowanie do tego małego fragmentu w tekście, gdzie wydaje się, że zwróciłem uwagę na… dziwne przedłużenie kontraktów na herbatę w 1845 roku; Dit is van volkomen toepassing op dezen kleinen trek in den tekst – To ma całkowite zastosowanie do tego małego fragmentu w tekście, waar ik den vinger schyn gelegd te hebben op de… zonderlinge verlenging der theekontrakten in 1845 – gdzie wydaje się, że zwróciłem uwagę na… dziwne przedłużenie kontraktów na herbatę w 1845 roku.)
Dat de hier bedoelde persoon 't Nederlandsche Volk te reprezenteeren kreeg, spreekt alweer vanzelf. (Oczywiście, osoba, o której mowa, została wyznaczona do reprezentowania narodu holenderskiego; Dat de hier bedoelde persoon 't Nederlandsche Volk te reprezenteeren kreeg, spreekt alweer vanzelf – Oczywiście, osoba, o której mowa, została wyznaczona do reprezentowania narodu holenderskiego.)
Onze theeman – tevens rystopkooper, enz. (zie de Noot by 't woord Kondeh, op blz. 277) – praatte in de Kamer heel aardig mee over Staathuishoudkunde, Volksbelang, Menschenrecht, Indische toestanden, enz. enz. (Nasz handlarz herbatą – jednocześnie kupiec ryżu itd. (patrz notatka przy słowie Kondeh, na s. 277) – bardzo ładnie mówił w Izbie o gospodarce, interesie publicznym, prawach człowieka, sytuacji w Indiach itd.; Onze theeman – tevens rystopkooper, enz. (zie de Noot by 't woord Kondeh, op blz. 277) – Nasz handlarz herbatą – jednocześnie kupiec ryżu itd. (patrz notatka przy słowie Kondeh, na s. 277), praatte in de Kamer heel aardig mee over Staathuishoudkunde, Volksbelang, Menschenrecht, Indische toestanden, enz. enz. – bardzo ładnie mówił w Izbie o gospodarce, interesie publicznym, prawach człowieka, sytuacji w Indiach itd.)
160
Vgl. blz. 63. (Porównaj s. 63; Vgl. blz. 63 – Porównaj s. 63.)
161
Zie § 11 van de ‘Vraagpunten aan den kontroleur’ in de Minnebrieven. (Patrz § 11 ‘Pytania do kontrolera’ w Minnebrieven; Zie § 11 van de ‘Vraagpunten aan den kontroleur’ in de Minnebrieven – Patrz § 11 ‘Pytania do kontrolera’ w Minnebrieven.)
162
Als boven § 18. (Jak powyżej § 18; Als boven § 18 – Jak powyżej § 18.)
163
Het vergiftigen van den heer Carolus. (Zatrucie pana Carolusa; Het vergiftigen van den heer Carolus – Zatrucie pana Carolusa.)
164
Term van den ambtseed. (Termin przysięgi służbowej; Term van den ambtseed – Termin przysięgi służbowej.)
165
‘En – had ik er by kunnen zeggen – ook my te vermoorden.’ (I – mógłbym dodać – także mnie zamordować; ‘En – had ik er by kunnen zeggen – ook my te vermoorden.’ – I – mógłbym dodać – także mnie zamordować.)
De vrees overigens dat de Resident zelf den Adhipatti 'n wenk geven zou ‘om zich te dekken’ teekent de pozitie. (Obawa, że sam Rezydent mógłby dać Adhipatti'emu wskazówkę, aby "się chronić", ilustruje sytuację; De vrees overigens dat de Resident zelf den Adhipatti 'n wenk geven zou ‘om zich te dekken’ teekent de pozitie – Obawa, że sam Rezydent mógłby dać Adhipatti'emu wskazówkę, aby "się chronić", ilustruje sytuację.)
En de Resident voelde zich niet opgewekt, tegen die vrees, als tegen 'n lasterlyke veronderstelling, te protesteeren. (A Rezydent nie czuł się zobowiązany, aby zaprotestować przeciwko temu strachowi jako oszczerczej sugestii; En de Resident voelde zich niet opgewekt, tegen die vrees, als tegen 'n lasterlyke veronderstelling, te protesteeren – A Rezydent nie czuł się zobowiązany, aby zaprotestować przeciwko temu strachowi jako oszczerczej sugestii.)
In-plaats hiervan bewees hy door z'n handelingen (bladzz. 220 en 224) dat Havelaar maar al te juist had ingezien wat hem te wachten stond van 'n chef die toch even als hy gezworen had den inlander tegen de hebzucht zyner Hoofden te beschermen. (Zamiast tego, jego działania (s. 220 i 224) dowiodły, że Havelaar bardzo dobrze zrozumiał, co go czeka ze strony szefa, który podobnie jak on przysiągł chronić tubylców przed chciwością ich przywódców; In-plaats hiervan bewees hy door z'n handelingen (bladzz. 220 en 224) – Zamiast tego, jego działania (s. 220 i 224), dat Havelaar maar al te juist had ingezien wat hem te wachten stond van 'n chef die toch even als hy gezworen had den inlander tegen de hebzucht zyner Hoofden te beschermen – dowiodły, że Havelaar bardzo dobrze zrozumiał, co go czeka ze strony szefa, który podobnie jak on przysiągł chronić tubylców przed chciwością ich przywódców.)
166
Opmerkelyk alweer dat de resident Brest van Kempen al zulke uitdrukkingen liet voorbygaan zonder protest, en zelfs zonder verzoek om toelichting. (Zauważalne jest ponownie, że rezydent Brest van Kempen przepuścił wszystkie takie wyrażenia bez protestu, a nawet bez prośby o wyjaśnienie; Opmerkelyk alweer dat de resident Brest van Kempen al zulke uitdrukkingen liet voorbygaan zonder protest – Zauważalne jest ponownie, że rezydent Brest van Kempen przepuścił wszystkie takie wyrażenia bez protestu, en zelfs zonder verzoek om toelichting – a nawet bez prośby o wyjaśnienie.)
Uit z'n zwygen blykt dat-i de assertien van Havelaar volkomen begreep, 't geen bewyst dat ik den algemeenen toestand naar waarheid geschetst heb. (Jego milczenie wskazuje, że w pełni zrozumiał twierdzenia Havelaara, co dowodzi, że wiernie przedstawiłem ogólną sytuację; Uit z'n zwygen blykt dat-i de assertien van Havelaar volkomen begreep – Jego milczenie wskazuje, że w pełni zrozumiał twierdzenia Havelaara, 't geen bewyst dat ik den algemeenen toestand naar waarheid geschetst heb – co dowodzi, że wiernie przedstawiłem ogólną sytuację.)
Had niet ook hier, byv. de resident moeten vragen: wat bedoelt ge met dien ‘geest’ der Oost-Indische ambtenaren? (Czy rezydent nie powinien był również tutaj zapytać: co masz na myśli przez "ducha" wschodnio-indyjskich urzędników?; Had niet ook hier, byv. de resident moeten vragen – Czy rezydent nie powinien był również tutaj zapytać, wat bedoelt ge met dien ‘geest’ der Oost-Indische ambtenaren? – co masz na myśli przez "ducha" wschodnio-indyjskich urzędników?)
167
Opmerking als in Noot 165. (Komentarz jak w Notatce 165; Opmerking als in Noot 165 – Komentarz jak w Notatce 165.)
168
‘Lichtvaardigheid’ en ‘voorbarigheid’ zyn voorzeker aftekeuren en strafbaar, vooral in zulke gewichtige omstandigheden. (Lekkomyślność i pochopność są z pewnością godne potępienia i karalne, zwłaszcza w takich ważnych okolicznościach; ‘Lichtvaardigheid’ en ‘voorbarigheid’ zyn voorzeker aftekeuren en strafbaar – Lekkomyślność i pochopność są z pewnością godne potępienia i karalne, vooral in zulke gewichtige omstandigheden – zwłaszcza w takich ważnych okolicznościach.)
In-zoo-verre is er dus op Havelaars loyaal aanbod geen aanmerking te maken. (W związku z tym, nie można nic zarzucić lojalnej ofercie Havelaara; In-zoo-verre is er dus op Havelaars loyaal aanbod geen aanmerking te maken – W związku z tym, nie można nic zarzucić lojalnej ofercie Havelaara.)
Wanneer men evenwel daarin de stelling mocht zoeken, dat 'n ambtenaar die krachtens z'n instruktie aanklaagt van misdryf, terstond persoonlyk aansprakelyk zou wezen voor de gegrondheid zyner beschuldiging, moeten we erkennen dat Havelaar hier meer heeft toegegeven dan-i verplicht was. (Jeśli jednak w tym miałoby się doszukiwać stwierdzenia, że urzędnik, który na podstawie swoich instrukcji oskarża o przestępstwo, od razu osobiście odpowiada za zasadność swojego oskarżenia, musimy przyznać, że Havelaar ustąpił tutaj bardziej niż musiał; Wanneer men evenwel daarin de stelling mocht zoeken – Jeśli jednak w tym miałoby się doszukiwać stwierdzenia, dat 'n ambtenaar die krachtens z'n instruktie aanklaagt van misdryf, terstond persoonlyk aansprakelyk zou wezen voor de gegrondheid zyner beschuldiging – że urzędnik, który na podstawie swoich instrukcji oskarża o przestępstwo, od razu osobiście odpowiada za zasadność swojego oskarżenia, moeten we erkennen dat Havelaar hier meer heeft toegegeven dan-i verplicht was – musimy przyznać, że Havelaar ustąpił tutaj bardziej niż musiał.)
Welk Officier van Justitie zou op zùlke voorwaarden 't publiek ministerie willen waarnemen? (Który Prokurator Generalny chciałby prowadzić urząd publiczny na takich warunkach?; Welk Officier van Justitie zou op zùlke voorwaarden 't publiek ministerie willen waarnemen? – Który Prokurator Generalny chciałby prowadzić urząd publiczny na takich warunkach?)
