Nikita Shcheholevatyi
Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
dat myn onderzoekingen zeer omzichtig plaats hadden, zóó zelfs dat de vreesachtige Verbrugge meende grond te hebben my aantezetten tot wat yver. (2) że moje badania były prowadzone bardzo ostrożnie, tak bardzo, że lękliwy Verbrugge uznał, że ma podstawy, aby mnie zachęcić do większej gorliwości; dat myn onderzoekingen zeer omzichtig plaats hadden, zóó zelfs dat de vreesachtige Verbrugge meende grond te hebben my aantezetten tot wat yver – że moje badania były prowadzone bardzo ostrożnie, tak bardzo, że lękliwy Verbrugge uznał, że ma podstawy, aby mnie zachęcić do większej gorliwości)
Belangstellenden – zyn er die? – kunnen 't bedoelde briefje van den kontroleur ter inzage krygen. (Zainteresowani – są tacy? – mogą zobaczyć wspomnianą notatkę kontrolera; Belangstellenden – zyn er die? – Zainteresowani – są tacy?, kunnen 't bedoelde briefje van den kontroleur ter inzage krygen – mogą zobaczyć wspomnianą notatkę kontrolera)
69
Tjiandjoer. (Tjiandjoer; Tjiandjoer – Tjiandjoer)
Iets later spel ik dezen naam van de hoofdplaats der Preanger-regentschappen eenvoudig: Tjanjor, zooals 't woord in dagelyksch spraakgebruik luidt. (Nieco później zapisuję tę nazwę głównego miasta regencji Preanger po prostu: Tjanjor, tak jak brzmi ona w codziennym języku; Iets later spel ik dezen naam van de hoofdplaats der Preanger-regentschappen eenvoudig – Nieco później zapisuję tę nazwę głównego miasta regencji Preanger po prostu, Tjanjor, zooals 't woord in dagelyksch spraakgebruik luidt – Tjanjor, tak jak brzmi ona w codziennym języku)
Ook elders achtte ik my ontslagen van de poging om by 't spellen van inlandsche namen, het geschreven javaansch of maleisch in onze karakters natebootsen. (Również w innych miejscach uznałem się za zwolnionego z próby naśladowania pisemnego jawajskiego lub malajskiego w naszych znakach przy pisaniu nazw miejscowych; Ook elders achtte ik my ontslagen van de poging om by 't spellen van inlandsche namen – Również w innych miejscach uznałem się za zwolnionego z próby, het geschreven javaansch of maleisch in onze karakters natebootsen – naśladowania pisemnego jawajskiego lub malajskiego w naszych znakach przy pisaniu nazw miejscowych)
Ik schryf alzoo voor: aoerang, orang. Voor: prahoe, prauw. Voor: kahin, kain, enz. (Piszę więc: aoerang, orang. Dla: prahoe, prauw. Dla: kahin, kain, itd.; Ik schryf alzoo voor: aoerang, orang. Voor: prahoe, prauw. Voor: kahin, kain, enz – Piszę więc: aoerang, orang. Dla: prahoe, prauw. Dla: kahin, kain, itd.)
We hebben immers hier niet te doen met puristische spelling? (Czy nie mamy tu do czynienia z purystyczną pisownią?; We hebben immers hier niet te doen met puristische spelling? – Czy nie mamy tu do czynienia z purystyczną pisownią?)
De eisch is 't weergeven – by benadering altyd – van den klank zooals die onder Europeanen in Indie gebruikelyk is. (Wymaganiem jest odtworzenie – zawsze w przybliżeniu – dźwięku, jaki jest powszechnie używany przez Europejczyków w Indiach; De eisch is 't weergeven – Wymaganiem jest odtworzenie, by benadering altyd – zawsze w przybliżeniu, van den klank zooals die onder Europeanen in Indie gebruikelyk is – dźwięku, jaki jest powszechnie używany przez Europejczyków w Indiach)
70
Djimats zyn briefjes of andere voorwerpen die uit den hemel vielen om geestdryvers en boerenbedriegers aan 'n geloofsbrief te helpen. (Djimats to notatki lub inne przedmioty, które spadły z nieba, aby pomóc duchownym i wiejskim oszustom uzyskać list uwierzytelniający; Djimats zyn briefjes of andere voorwerpen die uit den hemel vielen – Djimats to notatki lub inne przedmioty, które spadły z nieba, om geestdryvers en boerenbedriegers aan 'n geloofsbrief te helpen – aby pomóc duchownym i wiejskim oszustom uzyskać list uwierzytelniający)
Tout comme chez ons! (Tak jak u nas!; Tout comme chez ons – Tak jak u nas!)
't Getal der leveranciers van Goddelyke Openbaringen is zeer groot, en apostelen en profeten van deze soort zyn in geheel Azie nog altyd aan de orde van den dag. (Liczba dostawców Boskich Objawień jest bardzo duża, a apostołowie i prorocy tego rodzaju są nadal powszechni w całej Azji; 't Getal der leveranciers van Goddelyke Openbaringen is zeer groot – Liczba dostawców Boskich Objawień jest bardzo duża, en apostelen en profeten van deze soort zyn in geheel Azie nog altyd aan de orde van den dag – a apostołowie i prorocy tego rodzaju są nadal powszechni w całej Azji)
't Verschil by vroeger eeuwen is maar dat ze tegenwoordig wegens landloopery worden gestraft, en wel door dezelfde menschen die hun voorgangers in vagabondage als Heiligen vereeren. (Różnica w porównaniu z wcześniejszymi wiekami polega tylko na tym, że obecnie są karani za włóczęgostwo, i to przez tych samych ludzi, którzy czcili ich poprzedników jako świętych; 't Verschil by vroeger eeuwen is maar dat ze tegenwoordig wegens landloopery worden gestraft – Różnica w porównaniu z wcześniejszymi wiekami polega tylko na tym, że obecnie są karani za włóczęgostwo, en wel door dezelfde menschen die hun voorgangers in vagabondage als Heiligen vereeren – i to przez tych samych ludzi, którzy czcili ich poprzedników jako świętych)
Ziedaar nu 'n stuitend gebrek aan rym in myn oog! (To jest rażący brak rymu w moich oczach!; Ziedaar nu 'n stuitend gebrek aan rym in myn oog! – To jest rażący brak rymu w moich oczach!)
71
Garem glap: smokkelzout. (Garem glap: sól przemycana; Garem glap – Garem glap, smokkelzout – sól przemycana)
Het maken en verkoopen van zout is in Indie regie. (Produkcja i sprzedaż soli jest w Indiach pod kontrolą; Het maken en verkoopen van zout is in Indie regie – Produkcja i sprzedaż soli jest w Indiach pod kontrolą)
Er werd inderdaad aan de zuidkust van Lebak veel zout gemaakt, en 't was die arme menschen niet zeer kwalyk te nemen, als men bedacht dat ze soms vele mylen te loopen hadden om 'n Gouvernements debietplaats te bereiken, waar ze hoogen prys moesten betalen. (Rzeczywiście, na południowym wybrzeżu Lebak produkowano dużo soli, i trudno było winić tych biednych ludzi, biorąc pod uwagę, że czasami musieli przemierzać wiele mil, aby dotrzeć do rządowego punktu sprzedaży, gdzie musieli płacić wysoką cenę; Er werd inderdaad aan de zuidkust van Lebak veel zout gemaakt – Rzeczywiście, na południowym wybrzeżu Lebak produkowano dużo soli, en 't was die arme menschen niet zeer kwalyk te nemen – i trudno było winić tych biednych ludzi, als men bedacht dat ze soms vele mylen te loopen hadden om 'n Gouvernements debietplaats te bereiken – biorąc pod uwagę, że czasami musieli przemierzać wiele mil, waar ze hoogen prys moesten betalen – aby dotrzeć do rządowego punktu sprzedaży, gdzie musieli płacić wysoką cenę)
My komt het monopolizeeren van den zoutaanmaak onredelyk voor, en vooral wreed jegens strandbewoners wien 't zeezout in huis spoelt. (Monopolizacja produkcji soli wydaje mi się nierozsądna, a zwłaszcza okrutna wobec mieszkańców wybrzeża, którym sól morska wpływa do domu; My komt het monopolizeeren van den zoutaanmaak onredelyk voor – Monopolizacja produkcji soli wydaje mi się nierozsądna, en vooral wreed jegens strandbewoners wien 't zeezout in huis spoelt – a zwłaszcza okrutna wobec mieszkańców wybrzeża, którym sól morska wpływa do domu)
72
Ook de hier bedoelde nota's van m'n vermoorden voorganger zyn nog altyd in m'n bezit. (Wciąż posiadam również wspomniane tutaj notatki mojego zamordowanego poprzednika; Ook de hier bedoelde nota's van m'n vermoorden voorganger zyn nog altyd in m'n bezit – Wciąż posiadam również wspomniane tutaj notatki mojego zamordowanego poprzednika)
Nooit vroeg iemand my, die te mogen zien. (Nigdy nikt nie poprosił mnie o ich zobaczenie; Nooit vroeg iemand my, die te mogen zien – Nigdy nikt nie poprosił mnie o ich zobaczenie)
Me dunkt toch dat ze, vooral met het oog op z'n dood, zeer treffend zyn. (Wydaje mi się jednak, że są one, zwłaszcza w kontekście jego śmierci, bardzo poruszające; Me dunkt toch dat ze, vooral met het oog op z'n dood, zeer treffend zyn – Wydaje mi się jednak, że są one, zwłaszcza w kontekście jego śmierci, bardzo poruszające)
Zou niet die zaak in elk ander land voor 'n cause célèbre gegolden hebben? (Czy ta sprawa nie byłaby w każdym innym kraju uznana za słynną?; Zou niet die zaak in elk ander land voor 'n cause célèbre gegolden hebben? – Czy ta sprawa nie byłaby w każdym innym kraju uznana za słynną?)
73
Ook de hier bedoelde brieven bezit ik nog, doch slechts in afschrift, dat evenwel door den toenmaligen klerk te Lebak ‘als eensluidend met het origineel’ gewaarmerkt is. (Posiadam również wspomniane tutaj listy, ale tylko w kopii, która jednak została potwierdzona przez ówczesnego urzędnika w Lebak jako zgodna z oryginałem; Ook de hier bedoelde brieven bezit ik nog, doch slechts in afschrift – Posiadam również wspomniane tutaj listy, ale tylko w kopii, dat evenwel door den toenmaligen klerk te Lebak ‘als eensluidend met het origineel’ gewaarmerkt is – która jednak została potwierdzona przez ówczesnego urzędnika w Lebak jako zgodna z oryginałem)
't Was nooit iemand de moeite waard er naar te vragen. (Nigdy nikomu nie przyszło do głowy, żeby o nie zapytać; 't Was nooit iemand de moeite waard er naar te vragen – Nigdy nikomu nie przyszło do głowy, żeby o nie zapytać)
74
Voornemen den Regent z'n voorschot kwytteschelden. (Zamiar umorzenia zaliczki Regenta; Voornemen den Regent z'n voorschot kwytteschelden – Zamiar umorzenia zaliczki Regenta)
Dit is, na het door den Gouv. Gen. Pahud ingesteld onderzoek werkelyk geschied. (To rzeczywiście miało miejsce po przeprowadzonym przez gubernatora gen. Pahuda dochodzeniu; Dit is, na het door den Gouv. Gen. Pahud ingesteld onderzoek werkelyk geschied – To rzeczywiście miało miejsce po przeprowadzonym przez gubernatora gen. Pahuda dochodzeniu)
Ook meen ik dat by die gelegenheid z'n traktement verhoogd is. (Również sądzę, że przy tej okazji jego wynagrodzenie zostało zwiększone; Ook meen ik dat by die gelegenheid z'n traktement verhoogd is – Również sądzę, że przy tej okazji jego wynagrodzenie zostało zwiększone)
Men moet erkennen dat hierin een zonderlinge wys van rechtdoen omtrent my gelegen was! (Trzeba przyznać, że była to osobliwa forma sprawiedliwości wobec mnie!; Men moet erkennen dat hierin een zonderlinge wys van rechtdoen omtrent my gelegen was – Trzeba przyznać, że była to osobliwa forma sprawiedliwości wobec mnie!)
De gebleken gegrondheid myner aanklacht moest niet my ten-goede komen, maar den persoon die door my was aangeklaagd. (Uzasadnienie mojej skargi nie miało przynieść korzyści mnie, ale osobie, którą skarżyłem; De gebleken gegrondheid myner aanklacht moest niet my ten-goede komen – Uzasadnienie mojej skargi nie miało przynieść korzyści mnie, maar den persoon die door my was aangeklaagd – ale osobie, którą skarżyłem)
75
Abraham Blankaart te hollandsch voor 'n Duitscher. (Abraham Blankaart zbyt holenderski jak na Niemca; Abraham Blankaart te hollandsch voor 'n Duitscher – Abraham Blankaart zbyt holenderski jak na Niemca)
En… voor het tegenwoordig geslacht van Hollanders misschien ook. (I… być może również dla obecnego pokolenia Holendrów; En… voor het tegenwoordig geslacht van Hollanders misschien ook – I… być może również dla obecnego pokolenia Holendrów)
Hoevelen myner lezers kennen die aardige figuur uit Sara Burgerhart? (Ilu z moich czytelników zna tę sympatyczną postać z Sara Burgerhart?; Hoevelen myner lezers kennen die aardige figuur uit Sara Burgerhart? – Ilu z moich czytelników zna tę sympatyczną postać z Sara Burgerhart?)
76
Deze boutade tegen de orthodoxen mag, dunkt me, aanleiding geven tot de opmerking dat de modernen, de liberalen, de… meer verlichten – en zelfs de ware vrydenkers – wel 'n voorbeeld mochten nemen aan zekere oprechtheid van geloof, die zich by hun tegenstanders in daden openbaart. (Ta tyrada przeciwko ortodoksom może, moim zdaniem, prowadzić do uwagi, że nowocześni, liberałowie, bardziej oświeceni – a nawet prawdziwi wolnomyśliciele – mogliby wziąć przykład z pewnej szczerości wiary, która objawia się w czynach ich przeciwników; Deze boutade tegen de orthodoxen mag, dunkt me, aanleiding geven tot de opmerking – Ta tyrada przeciwko ortodoksom może, moim zdaniem, prowadzić do uwagi, dat de modernen, de liberalen, de… meer verlichten – en zelfs de ware vrydenkers – wel 'n voorbeeld mochten nemen aan zekere oprechtheid van geloof, die zich by hun tegenstanders in daden openbaart – że nowocześni, liberałowie, bardziej oświeceni – a nawet prawdziwi wolnomyśliciele – mogliby wziąć przykład z pewnej szczerości wiary, która objawia się w czynach ich przeciwników)
Indien er door sommigen even gul werd bygedragen tot het verspreiden van licht, als door anderen tot het verdikken van duisternis, zouden we sedert lang 'n groote schrede verder zyn. (Gdyby niektórzy równie hojnie przyczyniali się do szerzenia światła, jak inni do pogłębiania ciemności, od dawna bylibyśmy o wiele dalej; Indien er door sommigen even gul werd bygedragen tot het verspreiden van licht – Gdyby niektórzy równie hojnie przyczyniali się do szerzenia światła, als door anderen tot het verdikken van duisternis, zouden we sedert lang 'n groote schrede verder zyn – jak inni do pogłębiania ciemności, od dawna bylibyśmy o wiele dalej)
Zouden de geloovers my hebben laten zwerven en derven zooals 't geval geweest is, indien ik hun denkbeelden had aangehangen en verkondigd? (Czy wierzący pozwoliliby mi błąkać się i cierpieć tak, jak miało to miejsce, gdybym podzielał i głosił ich poglądy?; Zouden de geloovers my hebben laten zwerven en derven zooals 't geval geweest is – Czy wierzący pozwoliliby mi błąkać się i cierpieć tak, jak miało to miejsce, indien ik hun denkbeelden had aangehangen en verkondigd? – gdybym podzielał i głosił ich poglądy?)
Immers neen. (Z pewnością nie; Immers neen – Z pewnością nie)
Hoera voor de oprechte geloovers! (Hurra dla szczerych wierzących!; Hoera voor de oprechte geloovers! – Hurra dla szczerych wierzących!)
77
Ketimon: augurken, komkommers. (Ketimon: ogórki kiszone, ogórki; Ketimon: augurken, komkommers – Ketimon: ogórki kiszone, ogórki)
78
Die geleerden! (Ci uczeni!; Die geleerden! – Ci uczeni!)
Een der nieuwste snufjes op 't gebied der chemische voedingsleer, is van professor Virchow. (Jednym z najnowszych wynalazków w dziedzinie chemii żywności jest wynalazek profesora Virchowa; Een der nieuwste snufjes op 't gebied der chemische voedingsleer – Jednym z najnowszych wynalazków w dziedzinie chemii żywności, is van professor Virchow – jest wynalazek profesora Virchowa)
Die scheikundige beweert nu dat er niet de minste voedingskracht in bouillon zit. (Ten chemik twierdzi teraz, że bulion nie ma najmniejszej wartości odżywczej; Die scheikundige beweert nu dat er niet de minste voedingskracht in bouillon zit – Ten chemik twierdzi teraz, że bulion nie ma najmniejszej wartości odżywczej)
Ik stel voor, hem op 'n diëet van uitgekookt vleesch te zetten, waarmee hy zeer geleerdelyk tevreden wezen moet. (Proponuję, aby umieścić go na diecie z wygotowanego mięsa, z której musi być bardzo uczony i zadowolony; Ik stel voor, hem op 'n diëet van uitgekookt vleesch te zetten – Proponuję, aby umieścić go na diecie z wygotowanego mięsa, waarmee hy zeer geleerdelyk tevreden wezen moet – z której musi być bardzo uczony i zadowolony)
79
Molière. (Molière; Molière – Molière)
Ik stel dezen auteur thans veel minder hoog dan vroeger, doch bewaar m'n opmerkingen dienaangaande voor 'n monografie over dramatische litteratuur, waarvoor in deze Noten geen plaats is. (Oceniam tego autora teraz znacznie niżej niż wcześniej, ale zachowuję swoje uwagi na ten temat do monografii o literaturze dramatycznej, na którą nie ma miejsca w tych przypisach; Ik stel dezen auteur thans veel minder hoog dan vroeger – Oceniam tego autora teraz znacznie niżej niż wcześniej, doch bewaar m'n opmerkingen dienaangaande voor 'n monografie over dramatische litteratuur, waarvoor in deze Noten geen plaats is – ale zachowuję swoje uwagi na ten temat do monografii o literaturze dramatycznej, na którą nie ma miejsca w tych przypisach)
80
Miss Mata-apie: juffer vuur-oog. (Miss Mata-apie: panna ogniste oko; Miss Mata-apie – Miss Mata-apie, juffer vuur-oog – panna ogniste oko)
81
Fotheringhay. (Fotheringhay; Fotheringhay – Fotheringhay)
In sommige vorige drukken staat herhaaldelyk Fothingeray, 'n lapsus van den heer Van Lennep. (W niektórych poprzednich wydaniach wielokrotnie pojawia się Fothingeray, przejęzyczenie pana Van Lennepa; In sommige vorige drukken staat herhaaldelyk Fothingeray – W niektórych poprzednich wydaniach wielokrotnie pojawia się Fothingeray, 'n lapsus van den heer Van Lennep – przejęzyczenie pana Van Lennepa)
In 't handschrift stond noch 't een noch 't ander, maar: Tower. (W rękopisie nie było ani jednego, ani drugiego, ale: Tower; In 't handschrift stond noch 't een noch 't ander, maar: Tower – W rękopisie nie było ani jednego, ani drugiego, ale: Tower)
Dat was 'n lapsus van my. (To było moje przejęzyczenie; Dat was 'n lapsus van my – To było moje przejęzyczenie)
82
Arles wordt gehouden voor 'n binnenlandsche kolonie van de Massiliers, en Massilia (Marseille) was door Phoeniciers gesticht. (Arles uważane jest za wewnętrzną kolonię Massiliers, a Massilia (Marsylia) została założona przez Fenicjan; Arles wordt gehouden voor 'n binnenlandsche kolonie van de Massiliers – Arles uważane jest za wewnętrzną kolonię Massiliers, en Massilia (Marseille) was door Phoeniciers gesticht – a Massilia (Marsylia) została założona przez Fenicjan)
Dat de waarlyk typische schoonheid der vrouwen te Arles, daar beter dan te Marseille bewaard bleef, kan liggen aan de mindere vermenging met vreemden. (Że prawdziwie typowe piękno kobiet w Arles zachowało się tam lepiej niż w Marsylii, może wynikać z mniejszego zmieszania z obcymi; Dat de waarlyk typische schoonheid der vrouwen te Arles, daar beter dan te Marseille bewaard bleef – Że prawdziwie typowe piękno kobiet w Arles zachowało się tam lepiej niż w Marsylii, kan liggen aan de mindere vermenging met vreemden – może wynikać z mniejszego zmieszania z obcymi)
Op strandplaatsen als Marseille verbasteren de rassen zeer snel. (W miejscowościach nadmorskich, takich jak Marsylia, rasy bardzo szybko ulegają zniekształceniu; Op strandplaatsen als Marseille verbasteren de rassen zeer snel – W miejscowościach nadmorskich, takich jak Marsylia, rasy bardzo szybko ulegają zniekształceniu)
Of de vrouwen te Nîmes – óók 'n marseillaansche faktory – even schoon zyn als te Arles, is my onbekend. (Nie wiem, czy kobiety w Nîmes – również marseillaiskiej faktorii – są tak samo piękne jak w Arles; Of de vrouwen te Nîmes – óók 'n marseillaansche faktory – even schoon zyn als te Arles, is my onbekend – Nie wiem, czy kobiety w Nîmes – również marseillaiskiej faktorii – są tak samo piękne jak w Arles)
83
Datoe: inlandsch Hoofd. (Datoe: tubylcza głowa; Datoe – Datoe, inlandsch Hoofd – tubylcza głowa)
84
Prahoe: prauw, schuit, vaartuig, scheepje. (Prahoe: prau, łódź, statek, mała łódka; Prahoe – Prahoe, prau, schuit, vaartuig, scheepje – prau, łódź, statek, mała łódka)
85
De oordeelvellingen over de hoedanigheden der verschillende rassen die Insulinde bewonen, loopen zeer uit-een. (Oceny cech różnych ras zamieszkujących Insulinde są bardzo zróżnicowane; De oordeelvellingen over de hoedanigheden der verschillende rassen die Insulinde bewonen, loopen zeer uit-een – Oceny cech różnych ras zamieszkujących Insulinde są bardzo zróżnicowane)
Bevolking en Hoofden op Sumatra zyn minder gedwee dan de Javaan, doch men vindt daar mannelyker karakters. (Ludność i głowy na Sumatrze są mniej uległe niż Jawajczycy, ale znajdują się tam bardziej męskie charaktery; Bevolking en Hoofden op Sumatra zyn minder gedwee dan de Javaan – Ludność i głowy na Sumatrze są mniej uległe niż Jawajczycy, doch men vindt daar mannelyker karakters – ale znajdują się tam bardziej męskie charaktery)
Zeker is 't, dat de Javaan niet geacht is op Sumatra, en dat de echte Maleier die hem verachtelyk: toekan makan koetoe noemt – vraag de vertaling aan 'n neef uit de Oost – zich ver boven hem stelt. (Pewne jest, że Jawajczyk nie jest szanowany na Sumatrze i że prawdziwy Malajczyk, który nazywa go pogardliwie: toekan makan koetoe – zapytaj o tłumaczenie kuzyna ze Wschodu – stawia się znacznie wyżej od niego; Zeker is 't, dat de Javaan niet geacht is op Sumatra – Pewne jest, że Jawajczyk nie jest szanowany na Sumatrze, en dat de echte Maleier die hem verachtelyk: toekan makan koetoe noemt – i że prawdziwy Malajczyk, który nazywa go pogardliwie: toekan makan koetoe, vraag de vertaling aan 'n neef uit de Oost – zapytaj o tłumaczenie kuzyna ze Wschodu, zich ver boven hem stelt – stawia się znacznie wyżej od niego)
't Was 'n fout van den generaal Van Swieten, 'n Javaan te gebruiken als onderhandelaar met de Atjinezen. (Błędem generała Van Swietena było użycie Jawajczyka jako negocjatora z Atjechczykami; 't Was 'n fout van den generaal Van Swieten – Błędem generała Van Swietena było, 'n Javaan te gebruiken als onderhandelaar met de Atjinezen – użycie Jawajczyka jako negocjatora z Atjechczykami)
Dat de onverschrokken Radhen die zich hiertoe leende, 't offer worden zou van z'n bereidwilligheid en trouw, was te voorzien. (Można było przewidzieć, że nieustraszony Radhen, który się do tego podjął, padnie ofiarą swojej gotowości i lojalności; Dat de onverschrokken Radhen die zich hiertoe leende, 't offer worden zou van z'n bereidwilligheid en trouw – Można było przewidzieć, że nieustraszony Radhen, który się do tego podjął, padnie ofiarą swojej gotowości i lojalności)
Het doet me leed dat z'n naam my ontgaan is. (Żałuję, że jego imię mi umknęło; Het doet me leed dat z'n naam my ontgaan is – Żałuję, że jego imię mi umknęło)
86
De meeste Europeërs in Indie dragen weinig kennis van taal en zeden der streken die ze niet bezocht hebben. (Większość Europejczyków w Indiach ma niewielką wiedzę na temat języka i zwyczajów regionów, których nie odwiedzili; De meeste Europeërs in Indie dragen weinig kennis van taal en zeden der streken die ze niet bezocht hebben – Większość Europejczyków w Indiach ma niewielką wiedzę na temat języka i zwyczajów regionów, których nie odwiedzili)
De uitdrukking Si Oepi Keteh – zooveel als: kleine jonge-juffer – werd door Duclari niet verstaan. (Wyrażenie Si Oepi Keteh – oznaczające: mała młoda panienka – nie zostało zrozumiane przez Duclari; De uitdrukking Si Oepi Keteh – zooveel als: kleine jonge-juffer – Wyrażenie Si Oepi Keteh – oznaczające: mała młoda panienka, werd door Duclari niet verstaan – nie zostało zrozumiane przez Duclari)
Men vergist zich gewoonlyk in Holland, door aan ieder ‘die in de-n-Oost geweest is’ algemeene kennis van indische zaken toeteschryven. (Ludzie zwykle się mylą w Holandii, przypisując każdemu, kto był na Wschodzie, ogólną wiedzę o sprawach indyjskich; Men vergist zich gewoonlyk in Holland – Ludzie zwykle się mylą w Holandii, door aan ieder ‘die in de-n-Oost geweest is’ algemeene kennis van indische zaken toeteschryven – przypisując każdemu, kto był na Wschodzie, ogólną wiedzę o sprawach indyjskich)
87
Ophir. (Ophir; Ophir – Ophir)
We vinden dezen naam op de meeste landkaarten, en – waarschynlyk omdat de berg die er mee bedoeld wordt, ver uit zee te zien is – op alle zeekaarten. (Znajdujemy tę nazwę na większości map lądowych i – prawdopodobnie dlatego, że góra, która jest nią oznaczona, jest widoczna z daleka z morza – na wszystkich mapach morskich; We vinden dezen naam op de meeste landkaarten – Znajdujemy tę nazwę na większości map lądowych, en – waarschynlyk omdat de berg die er mee bedoeld wordt, ver uit zee te zien is – op alle zeekaarten – i – prawdopodobnie dlatego, że góra, która jest nią oznaczona, jest widoczna z daleka z morza – na wszystkich mapach morskich)
Maar 't woord Ophir is by de inlanders onbekend. (Ale słowo Ophir jest nieznane tubylcom; Maar 't woord Ophir is by de inlanders onbekend – Ale słowo Ophir jest nieznane tubylcom)
Ze noemen den berg die ongeveer in 't midden der breedte van 't land, even benoorden de linie ligt: Goenoeng Passaman. (Nazywają górę, która leży mniej więcej pośrodku szerokości kraju, nieco na północ od równika: Goenoeng Passaman; Ze noemen den berg die ongeveer in 't midden der breedte van 't land, even benoorden de linie ligt – Nazywają górę, która leży mniej więcej pośrodku szerokości kraju, nieco na północ od równika, Goenoeng Passaman – Goenoeng Passaman)
Hoe dus de kartografen, die elkaar blykbaar hebben nageschreven, de benaming Ophir kunnen verantwoorden, begryp ik niet. (Jak więc kartografowie, którzy najwyraźniej przepisywali od siebie nawzajem, mogą uzasadnić nazwę Ophir, nie rozumiem; Hoe dus de kartografen, die elkaar blykbaar hebben nageschreven, de benaming Ophir kunnen verantwoorden – Jak więc kartografowie, którzy najwyraźniej przepisywali od siebie nawzajem, mogą uzasadnić nazwę Ophir, begryp ik niet – nie rozumiem)
Een andere vraag is, of er verband mag gebracht worden tusschen dezen berg, en de streken vanwaar de tyrische koning Hiram, ten-behoeve van Salomo's tempelbouw, goud, ebbenhout en edelgesteente halen liet? (Innym pytaniem jest, czy można powiązać tę górę z regionami, skąd tyryjski król Hiram sprowadzał złoto, heban i kamienie szlachetne na budowę świątyni Salomona?; Een andere vraag is, of er verband mag gebracht worden tusschen dezen berg – Innym pytaniem jest, czy można powiązać tę górę, en de streken vanwaar de tyrische koning Hiram, ten-behoeve van Salomo's tempelbouw, goud, ebbenhout en edelgesteente halen liet? – z regionami, skąd tyryjski król Hiram sprowadzał złoto, heban i kamienie szlachetne na budowę świątyni Salomona?)
(I Kon. IX, 28. X, 11.) (1 Król. 9:28; 10:11; I Kon. IX, 28. X, 11 – 1 Król. 9:28; 10:11)
Het is zeer gewaagd dit op grond van 'n enkel woord aantenemen. (Bardzo śmiałe jest przyjęcie tego na podstawie jednego słowa; Het is zeer gewaagd dit op grond van 'n enkel woord aantenemen – Bardzo śmiałe jest przyjęcie tego na podstawie jednego słowa)
En bovendien, waar komt het woord Ophir vandaan? (A ponadto, skąd pochodzi słowo Ophir?; En bovendien, waar komt het woord Ophir vandaan? – A ponadto, skąd pochodzi słowo Ophir?)
Wie heeft het eerst den G. Passaman aldus genoemd? (Kto pierwszy nazwał tak Goenoeng Passaman?; Wie heeft het eerst den G. Passaman aldus genoemd? – Kto pierwszy nazwał tak Goenoeng Passaman?)
De f-klank doet aan Arabieren denken. (Dźwięk f przypomina Arabów; De f-klank doet aan Arabieren denken – Dźwięk f przypomina Arabów)
In de ‘arabische vertellingen’ wordt Sumatra door Sindbad den zeeman bezocht. (W ‘arabskich opowieściach’ Sumatra jest odwiedzana przez Sindbada Żeglarza; In de ‘arabische vertellingen’ wordt Sumatra door Sindbad den zeeman bezocht – W ‘arabskich opowieściach’ Sumatra jest odwiedzana przez Sindbada Żeglarza)
88
Kiskassen. (Kiskassen; Kiskassen – Kiskassen)
Of dit woord uitsluitend te Amsterdam gebruikt wordt, weet ik niet. (Nie wiem, czy to słowo jest używane wyłącznie w Amsterdamie; Of dit woord uitsluitend te Amsterdam gebruikt wordt, weet ik niet – Nie wiem, czy to słowo jest używane wyłącznie w Amsterdamie)
In die stad beteekent het de eigenaardige huppelende beweging die 'n zeer plat steentje, behendig geworpen, op de oppervlakte van 't water maakt. (W tym mieście oznacza to specyficzny skaczący ruch, który bardzo płaski kamień, zręcznie rzucony, wykonuje na powierzchni wody; In die stad beteekent het de eigenaardige huppelende beweging – W tym mieście oznacza to specyficzny skaczący ruch, die 'n zeer plat steentje, behendig geworpen, op de oppervlakte van 't water maakt – który bardzo płaski kamień, zręcznie rzucony, wykonuje na powierzchni wody)
Het beschryft, telkens even op 't water rustende, al voortspringend een reeks van allengs korter wordende bogen, en zinkt niet voor de kracht van den horizontalen worp uitgeput is. (Opisuje, jak skacząc, spoczywa na wodzie, tworząc coraz krótsze łuki, i nie tonie, dopóki siła rzutu horyzontalnego się nie wyczerpie; Het beschryft, telkens even op 't water rustende, al voortspringend een reeks van allengs korter wordende bogen – Opisuje, jak skacząc, spoczywa na wodzie, tworząc coraz krótsze łuki, en zinkt niet voor de kracht van den horizontalen worp uitgeput is – i nie tonie, dopóki siła rzutu horyzontalnego się nie wyczerpie)
De manier waarop sommige zeevogels, na op de golven gerust te hebben, over 't water schuiven om vlucht te nemen, komt met dat ‘kiskassen’ overeen. (Sposób, w jaki niektóre ptaki morskie, po odpoczynku na falach, ślizgają się po wodzie, aby wznieść się w powietrze, jest podobny do tego ‘kiskassen’; De manier waarop sommige zeevogels, na op de golven gerust te hebben, over 't water schuiven om vlucht te nemen – Sposób, w jaki niektóre ptaki morskie, po odpoczynku na falach, ślizgają się po wodzie, aby wznieść się w powietrze, komt met dat ‘kiskassen’ overeen – jest podobny do tego ‘kiskassen’)
Ook vliegende visschen scheren de oppervlakte voor ze zich verheffen. (Również latające ryby przecinają powierzchnię wody, zanim się wznoszą; Ook vliegende visschen scheren de oppervlakte voor ze zich verheffen – Również latające ryby przecinają powierzchnię wody, zanim się wznoszą)
89
Toewan kommandeur. (Toewan kommandeur; Toewan kommandeur – Toewan kommandeur)
Op die plaatsen van Sumatra waar vroeger engelsche vestigingen bestonden, worden de gezagvoerende beambten nog altyd kommandeurs – commodore – genoemd. (W tych miejscach na Sumatrze, gdzie wcześniej istniały angielskie osady, urzędnicy wciąż są nazywani kommandeurs – komodorami; Op die plaatsen van Sumatra waar vroeger engelsche vestigingen bestonden – W tych miejscach na Sumatrze, gdzie wcześniej istniały angielskie osady, worden de gezagvoerende beambten nog altyd kommandeurs – commodore – genoemd – urzędnicy wciąż są nazywani kommandeurs – komodorami)
Natal ging in den ‘engelschen tyd’ voor 'n punt van groot belang door, getuige het fort dat veel te groot was voor de weinige manschap die 't in myn tyd – 1842 – heette te bezetten. (Natal był w ‘czasach angielskich’ uważany za ważny punkt, o czym świadczy fort, które było zbyt duże dla nielicznej załogi, która miała go w moich czasach – 1842 – obsadzać; Natal ging in den ‘engelschen tyd’ voor 'n punt van groot belang door – Natal był w ‘czasach angielskich’ uważany za ważny punkt, getuige het fort dat veel te groot was voor de weinige manschap die 't in myn tyd – 1842 – heette te bezetten – o czym świadczy fort, które było zbyt duże dla nielicznej załogi, która miała go w moich czasach – 1842 – obsadzać)
