Nikita Shcheholevatyi
Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
Maar de generaal wilde my niet naar Natal laten vertrekken. (Ale generał nie chciał pozwolić mi wyjechać do Natal; maar de generaal wilde my niet naar Natal laten vertrekken – ale generał nie chciał pozwolić mi wyjechać do Natal).
Deze weigering deed my te meer letten op 't vreemde der wyze waarop die beschuldiging van ontrouw tegen my was ingebracht. (Ta odmowa sprawiła, że jeszcze bardziej zwróciłem uwagę na dziwność sposobu, w jaki wniesiono przeciwko mnie oskarżenie o niewierność; deze weigering deed my te meer letten op 't vreemde der wyze – ta odmowa sprawiła, że jeszcze bardziej zwróciłem uwagę na dziwność sposobu, waarop die beschuldiging van ontrouw tegen my was ingebracht – w jaki wniesiono przeciwko mnie oskarżenie o niewierność).
Waarom toch was ik van Natal onverwachts overgeplaatst, en wel onder verdenking van ontrouw? (Dlaczego zostałem niespodziewanie przeniesiony z Natal i to pod zarzutem niewierności?; waarom toch was ik van Natal onverwachts overgeplaatst – dlaczego zostałem niespodziewanie przeniesiony z Natal, en wel onder verdenking van ontrouw – i to pod zarzutem niewierności).
Waarom deelde men my dit onteerend vermoeden eerst mede, toen ik ver van de plaats was waar ik gelegenheid zou gehad hebben my te verantwoorden? (Dlaczego powiadomiono mnie o tym hańbiącym podejrzeniu dopiero wtedy, gdy byłem daleko od miejsca, gdzie miałbym okazję się bronić?; waarom deelde men my dit onteerend vermoeden eerst mede – dlaczego powiadomiono mnie o tym hańbiącym podejrzeniu dopiero wtedy, toen ik ver van de plaats was waar ik gelegenheid zou gehad hebben my te verantwoorden – gdy byłem daleko od miejsca, gdzie miałbym okazję się bronić).
En bovenal, waarom tegen my die zaken zoo terstond in het ongunstigst daglicht gesteld, in tegenspraak met de aangenomen gewoonte en de billykheid? (A przede wszystkim, dlaczego te sprawy zostały natychmiast przedstawione przeciwko mnie w najgorszym świetle, w sprzeczności z przyjętym zwyczajem i sprawiedliwością?; en bovenal, waarom tegen my die zaken zoo terstond in het ongunstigst daglicht gesteld – a przede wszystkim, dlaczego te sprawy zostały natychmiast przedstawione przeciwko mnie w najgorszym świetle, in tegenspraak met de aangenomen gewoonte en de billykheid – w sprzeczności z przyjętym zwyczajem i sprawiedliwością).
Voor ik nog al die aanmerkingen, zoo goed me zonder archief of mondelinge inlichtingen mogelyk was, beantwoord had, vernam ik zydelings dat de Generaal zoo verstoord op me was: ‘omdat ik hem te Natal zoo gekontrarieerd had, waaraan ik dan ook, voegde men er by, zeer verkeerd had gedaan.’ (Zanim jeszcze odpowiedziałem na te wszystkie uwagi, jak najlepiej mogłem bez archiwum i informacji ustnych, dowiedziałem się pośrednio, że generał był na mnie tak zły, ‘ponieważ tak mu się sprzeciwiłem w Natal, co, jak dodano, bardzo źle zrobiłem’; voor ik nog al die aanmerkingen, zoo goed me zonder archief of mondelinge inlichtingen mogelyk was, beantwoord had – zanim jeszcze odpowiedziałem na te wszystkie uwagi, jak najlepiej mogłem bez archiwum i informacji ustnych, vernam ik zydelings dat de Generaal zoo verstoord op me was – dowiedziałem się pośrednio, że generał był na mnie tak zły, omdat ik hem te Natal zoo gekontrarieerd had – ponieważ tak mu się sprzeciwiłem w Natal, waaraan ik dan ook, voegde men er by, zeer verkeerd had gedaan – co, jak dodano, bardzo źle zrobiłem).
Toen ging er een licht voor my op. (Wtedy coś mnie oświeciło; toen ging er een licht voor my op – wtedy coś mnie oświeciło).
Ja, ik had hem gekontrarieerd, maar in 't naïf denkbeeld dat hy me daarom achten zou! (Tak, sprzeciwiłem mu się, ale w naiwnym przekonaniu, że mnie za to doceni!; ja, ik had hem gekontrarieerd – tak, sprzeciwiłem mu się, maar in 't naïf denkbeeld dat hy me daarom achten zou – ale w naiwnym przekonaniu, że mnie za to doceni).
Ik hàd hem gekontrarieerd, maar by zyn vertrek had niets me doen gissen dat hy daarover verstoord was! (Sprzeciwiłem mu się, ale przy jego odjeździe nic nie wskazywało, że był na to zły!; ik hàd hem gekontrarieerd – sprzeciwiłem mu się, maar by zyn vertrek had niets me doen gissen dat hy daarover verstoord was – ale przy jego odjeździe nic nie wskazywało, że był na to zły).
Dom genoeg had ik de gunstige overplaatsing naar Padang aangenomen als een bewys dat hy myn ‘kontrarieeren’ schoon gevonden had. (Głupi ja byłem, przyjąłem korzystne przeniesienie do Padang jako dowód, że uznał moje ‘sprzeciwianie się’ za słuszne; dom genoeg had ik de gunstige overplaatsing naar Padang aangenomen – głupi ja byłem, przyjąłem korzystne przeniesienie do Padang, als een bewys dat hy myn ‘kontrarieeren’ schoon gevonden had – jako dowód, że uznał moje ‘sprzeciwianie się’ za słuszne).
Ge zult zien, hoe weinig ik hem toen kende. (Zobaczysz, jak mało go wtedy znałem; ge zult zien, hoe weinig ik hem toen kende – zobaczysz, jak mało go wtedy znałem).
Maar zoodra ik vernam dat dìt de oorzaak was van de scherpte waarmee men myn geldelyke administratie beoordeeld had, was ik in vrede met myzelf. (Ale gdy tylko dowiedziałem się, że to była przyczyna surowości, z jaką oceniono moją administrację finansową, pogodziłem się ze sobą; maar zoodra ik vernam dat dìt de oorzaak was van de scherpte waarmee men myn geldelyke administratie beoordeeld had – ale gdy tylko dowiedziałem się, że to była przyczyna surowości, z jaką oceniono moją administrację finansową, was ik in vrede met myzelf – pogodziłem się ze sobą).
Ik beantwoordde punt voor punt zoo goed ik kon, en eindigde myn brief – ik bezit daarvan nog de minuut – met de woorden: (Odpowiedziałem punkt po punkcie, jak najlepiej mogłem, i zakończyłem mój list – wciąż mam jego wersję roboczą – słowami; ik beantwoordde punt voor punt zoo goed ik kon – odpowiedziałem punkt po punkcie, jak najlepiej mogłem, en eindigde myn brief – i zakończyłem mój list, ik bezit daarvan nog de minuut – wciąż mam jego wersję roboczą, met de woorden – słowami):
‘Ik heb de op myn administratie gevallen aanmerkingen, zoo goed het my zonder archief of lokale nasporing mogelyk was, beantwoord. (Odpowiedziałem na uwagi dotyczące mojej administracji, jak najlepiej mogłem bez archiwum lub lokalnego dochodzenia; ik heb de op myn administratie gevallen aanmerkingen – odpowiedziałem na uwagi dotyczące mojej administracji, zoo goed het my zonder archief of lokale nasporing mogelyk was – jak najlepiej mogłem bez archiwum lub lokalnego dochodzenia).
Ik verzoek Uhoogedelgestrenge my van alle welwillende konsideratien te verschoonen. (Proszę Waszą Wysokość o uwolnienie mnie od wszelkich życzliwych względów; ik verzoek Uhoogedelgestrenge my van alle welwillende konsideratien te verschoonen – proszę Waszą Wysokość o uwolnienie mnie od wszelkich życzliwych względów).
Ik ben jong, en onbeduidend in-vergelyking met de macht der heerschende begrippen waartegen myn principes me noodzaken optestaan, maar blyf niettemin trotsch op myn zedelyke onafhankelykheid, trotsch op myn eer.’ (Jestem młody i nieznaczący w porównaniu z mocą panujących pojęć, przeciwko którym moje zasady zmuszają mnie do wystąpienia, ale pozostaję dumny z mojej moralnej niezależności, dumny z mojej godności; ik ben jong – jestem młody, en onbeduidend in-vergelyking met de macht der heerschende begrippen waartegen myn principes me noodzaken optestaan – i nieznaczący w porównaniu z mocą panujących pojęć, przeciwko którym moje zasady zmuszają mnie do wystąpienia, maar blyf niettemin trotsch op myn zedelyke onafhankelykheid – ale pozostaję dumny z mojej moralnej niezależności, trotsch op myn eer – dumny z mojej godności).
Den volgenden dag was ik gesuspendeerd wegens ‘ontrouwe administratie’. (Następnego dnia zostałem zawieszony za ‘niewierną administrację’; den volgenden dag was ik gesuspendeerd wegens – następnego dnia zostałem zawieszony za, ontrouwe administratie – niewierną administrację).
Den Officier van Justitie – we zeiden nog fiskaal in dien tyd – werd gelast omtrent my ‘ambt en plicht’ te betrachten. (Prokurator – wtedy nazywaliśmy go jeszcze fiskalem – został zobowiązany do wypełnienia wobec mnie swojego ‘urzędu i obowiązku’; den Officier van Justitie – prokurator, we zeiden nog fiskaal in dien tyd – wtedy nazywaliśmy go jeszcze fiskalem, werd gelast omtrent my ‘ambt en plicht’ te betrachten – został zobowiązany do wypełnienia wobec mnie swojego ‘urzędu i obowiązku’).
En zoo stond ik dus daar te Padang, nauw drie-en-twintig jaren oud, en staarde de toekomst aan, die my eerloosheid brengen zou! (I tak stałem tam w Padang, ledwie dwudziestotrzyletni, wpatrując się w przyszłość, która miała przynieść mi hańbę!; en zoo stond ik dus daar te Padang – i tak stałem tam w Padang, nauw drie-en-twintig jaren oud – ledwie dwudziestotrzyletni, en staarde de toekomst aan, die my eerloosheid brengen zou – wpatrując się w przyszłość, która miała przynieść mi hańbę).
Men raadde my aan, me te beroepen op myn jonge jaren – ik was nog onmondig toen de voorgegeven vergrypen hadden plaats gehad – maar dit wilde ik niet. (Radzono mi, bym powołał się na młody wiek – byłem jeszcze niepełnoletni, gdy miały miejsce domniemane wykroczenia – ale nie chciałem tego; men raadde my aan, me te beroepen op myn jonge jaren – radzono mi, bym powołał się na młody wiek, ik was nog onmondig toen de voorgegeven vergrypen hadden plaats gehad – byłem jeszcze niepełnoletni, gdy miały miejsce domniemane wykroczenia, maar dit wilde ik niet – ale nie chciałem tego).
Ik had immers reeds te veel gedacht en geleden, en… ik durf zeggen: te veel reeds gewerkt, dan dat ik me verschuilen zou achter myn jeugd. (Miałem już zbyt wiele przemyśleń i cierpień, i… śmiem powiedzieć: zbyt wiele pracy, by chować się za moją młodością; ik had immers reeds te veel gedacht en geleden – miałem już zbyt wiele przemyśleń i cierpień, en… ik durf zeggen: te veel reeds gewerkt – i… śmiem powiedzieć: zbyt wiele pracy, dan dat ik me verschuilen zou achter myn jeugd – by chować się za moją młodością).
Ge ziet uit het zoo-even aangehaald slot van dien brief, dat ik niet wilde behandeld zyn als een kind, ik die te Natal tegenover den generaal myn plicht had gedaan als een man. (Z wniosku zacytowanego listu widać, że nie chciałem być traktowany jak dziecko, ja, który w Natal wypełniłem swój obowiązek jako mężczyzna wobec generała; ge ziet uit het zoo-even aangehaald slot van dien brief – z wniosku zacytowanego listu widać, dat ik niet wilde behandeld zyn als een kind – że nie chciałem być traktowany jak dziecko, ik die te Natal tegenover den generaal myn plicht had gedaan als een man – ja, który w Natal wypełniłem swój obowiązek jako mężczyzna wobec generała).
En tevens kunt ge uit dien brief zien hoe ongegrond de beschuldiging was, die men tegen my inbracht. (A także z tego listu widać, jak bezpodstawne było oskarżenie przeciwko mnie; en tevens kunt ge uit dien brief zien – a także z tego listu widać, hoe ongegrond de beschuldiging was, die men tegen my inbracht – jak bezpodstawne było oskarżenie przeciwko mnie).
Waarlyk, wie schuldig is aan lage vergrypen, schryft anders! (Naprawdę, kto jest winny niskich wykroczeń, pisze inaczej!; waarlyk, wie schuldig is aan lage vergrypen – naprawdę, kto jest winny niskich wykroczeń, schryft anders – pisze inaczej).
Men nam me niet gevangen, en dit had toch moeten geschieden als het ernst ware geweest met die krimineele verdenking. (Nie wzięto mnie do niewoli, a przecież to powinno było się stać, gdyby to oskarżenie o przestępstwo było poważne; men nam me niet gevangen – nie wzięto mnie do niewoli, en dit had toch moeten geschieden als het ernst ware geweest met die krimineele verdenking – a przecież to powinno było się stać, gdyby to oskarżenie o przestępstwo było poważne).
Misschien echter was dit schynbaar verzuim niet zonder grond. (Może jednak to pozorne zaniedbanie nie było bezpodstawne; misschien echter was dit schynbaar verzuim niet zonder grond – może jednak to pozorne zaniedbanie nie było bezpodstawne).
Den gevangene immers is men onderhoud en voedsel schuldig. (Więźniowi bowiem należy się utrzymanie i jedzenie; den gevangene immers is men onderhoud en voedsel schuldig – więźniowi bowiem należy się utrzymanie i jedzenie).
Daar ik Padang niet verlaten kon, was ik in werkelykheid tòch een gevangene, maar een gevangene zonder dak en zonder brood. (Ponieważ nie mogłem opuścić Padang, byłem w rzeczywistości więźniem, ale więźniem bez dachu i bez chleba; daar ik Padang niet verlaten kon – ponieważ nie mogłem opuścić Padang, was ik in werkelykheid tòch een gevangene – byłem w rzeczywistości więźniem, maar een gevangene zonder dak en zonder brood – ale więźniem bez dachu i bez chleba).
Ik had herhaaldelyk, doch telkens zonder baat, aan den Generaal geschreven dat hy myn vertrek van Padang niet beletten mòcht, want dat, al ware ik schuldig aan 't allerergste, geen misdaad mòcht gestraft worden met hongerlyden. (Wielokrotnie, ale zawsze bez skutku, pisałem do generała, że nie powinien powstrzymywać mojego wyjazdu z Padang, ponieważ, nawet gdybym był winny najgorszego, żadna zbrodnia nie może być karana głodem; ik had herhaaldelyk, doch telkens zonder baat, aan den Generaal geschreven – wielokrotnie, ale zawsze bez skutku, pisałem do generała, dat hy myn vertrek van Padang niet beletten mòcht – że nie powinien powstrzymywać mojego wyjazdu z Padang, want dat, al ware ik schuldig aan 't allerergste – ponieważ, nawet gdybym był winny najgorszego, geen misdaad mòcht gestraft worden met hongerlyden – żadna zbrodnia nie może być karana głodem).
Nadat de rechtsraad, die blykbaar met de zaak verlegen was, den uitweg had gevonden zich onbevoegd te verklaren, omdat vervolgingen wegens misdryf in dienstbetrekking, niet mogen plaats hebben dan op machtiging van de Regeering te Batavia, hield my de generaal, zooals ik zeide, negen maanden te Padang. (Po tym jak sąd, który wyraźnie miał problem ze sprawą, znalazł sposób na ogłoszenie swojej niekompetencji, ponieważ ściganie przestępstw w służbie publicznej może mieć miejsce tylko za zgodą rządu w Batavii, generał trzymał mnie, jak powiedziałem, przez dziewięć miesięcy w Padang; nadat de rechtsraad, die blykbaar met de zaak verlegen was, den uitweg had gevonden zich onbevoegd te verklaren – po tym jak sąd, który wyraźnie miał problem ze sprawą, znalazł sposób na ogłoszenie swojej niekompetencji, omdat vervolgingen wegens misdryf in dienstbetrekking, niet mogen plaats hebben dan op machtiging van de Regeering te Batavia – ponieważ ściganie przestępstw w służbie publicznej może mieć miejsce tylko za zgodą rządu w Batavii, hield my de generaal, zooals ik zeide, negen maanden te Padang – generał trzymał mnie, jak powiedziałem, przez dziewięć miesięcy w Padang).
Hy ontving eindelyk van-hooger-hand den last me naar Batavia te laten vertrekken. (W końcu otrzymał odgórne polecenie, aby pozwolić mi wyjechać do Batavii; hy ontving eindelyk van-hooger-hand den last – w końcu otrzymał odgórne polecenie, me naar Batavia te laten vertrekken – aby pozwolić mi wyjechać do Batavii).
Toen ik een paar jaren daarna wat geld had – beste Tine, jy hadt het me gegeven! – betaalde ik eenige duizenden guldens om de Natalsche kasrekeningen van 1842 en 1843 effen te maken, en toen zeide my iemand, die geacht kon worden de Regeering van Nederlandsch-Indie voortestellen: ‘dat had ik in uw plaats niet gedaan… ik zou een wissel op de eeuwigheid gegeven hebben.’ (Kiedy kilka lat później miałem trochę pieniędzy – droga Tine, ty mi je dałaś! – zapłaciłem kilka tysięcy guldenów, aby wyrównać rachunki kasowe w Natal z lat 1842 i 1843, a wtedy ktoś, kto mógł być uważany za przedstawiciela rządu Holenderskich Indii Wschodnich, powiedział: ‘ja bym tego na twoim miejscu nie zrobił… dałbym weksel na wieczność’; toen ik een paar jaren daarna wat geld had – kiedy kilka lat później miałem trochę pieniędzy, beste Tine, jy hadt het me gegeven – droga Tine, ty mi je dałaś, betaalde ik eenige duizenden guldens om de Natalsche kasrekeningen van 1842 en 1843 effen te maken – zapłaciłem kilka tysięcy guldenów, aby wyrównać rachunki kasowe w Natal z lat 1842 i 1843, en toen zeide my iemand, die geacht kon worden de Regeering van Nederlandsch-Indie voortestellen – a wtedy ktoś, kto mógł być uważany za przedstawiciela rządu Holenderskich Indii Wschodnich, powiedział, dat had ik in uw plaats niet gedaan… ik zou een wissel op de eeuwigheid gegeven hebben – ja bym tego na twoim miejscu nie zrobił… dałbym weksel na wieczność).
(Tu następuje przerwa w tekście, oznaczona gwiazdką)
Juist wilde Havelaar een aanvang maken met het verhaal dat zyn gasten van hem wachtten, en dat ophelderen zou waarin en waarom hy den Generaal Vandamme te Natal zoo ‘gekontrarieerd’ had, toen mevrouw Slotering zich in de voorgalery van haar woning vertoonde, en den politie-oppasser wenkte, die naast Havelaars huis op een bank zat. (Havelaar właśnie chciał rozpocząć opowieść, na którą czekali jego goście i która miała wyjaśnić, w czym i dlaczego sprzeciwił się generałowi Vandamme w Natal, kiedy pani Slotering pojawiła się w przednim holu swojego domu i skinęła na policjanta, który siedział na ławce obok domu Havelaara; juist wilde Havelaar een aanvang maken met het verhaal dat zyn gasten van hem wachtten – Havelaar właśnie chciał rozpocząć opowieść, na którą czekali jego goście, en dat ophelderen zou waarin en waarom hy den Generaal Vandamme te Natal zoo ‘gekontrarieerd’ had – i która miała wyjaśnić, w czym i dlaczego sprzeciwił się generałowi Vandamme w Natal, toen mevrouw Slotering zich in de voorgalery van haar woning vertoonde – kiedy pani Slotering pojawiła się w przednim holu swojego domu, en den politie-oppasser wenkte, die naast Havelaars huis op een bank zat – i skinęła na policjanta, który siedział na ławce obok domu Havelaara).
Deze begaf zich tot haar, en riep daarop iets tot een man die zoo-even het erf betreden had, waarschynlyk met het doel om zich naar de keuken te begeven die achter 't huis gelegen was. (Ten udał się do niej i zawołał coś do mężczyzny, który właśnie wszedł na podwórze, prawdopodobnie w celu udania się do kuchni za domem; deze begaf zich tot haar – ten udał się do niej, en riep daarop iets tot een man die zoo-even het erf betreden had – i zawołał coś do mężczyzny, który właśnie wszedł na podwórze, waarschynlyk met het doel om zich naar de keuken te begeven die achter 't huis gelegen was – prawdopodobnie w celu udania się do kuchni za domem).
Ons gezelschap zou hierop waarschynlyk niet gelet hebben, wanneer niet Tine dien middag aan tafel gezegd had dat mevrouw Slotering zoo schuw was, en een soort van toezicht scheen uitteoefenen over ieder die 't erf betrad. (Nasza grupa prawdopodobnie nie zwróciłaby na to uwagi, gdyby Tine nie powiedziała tego popołudnia przy stole, że pani Slotering jest taka nieśmiała i wydaje się sprawować nadzór nad każdym, kto wchodzi na podwórze; ons gezelschap zou hierop waarschynlyk niet gelet hebben – nasza grupa prawdopodobnie nie zwróciłaby na to uwagi, wanneer niet Tine dien middag aan tafel gezegd had – gdyby Tine nie powiedziała tego popołudnia przy stole, dat mevrouw Slotering zoo schuw was – że pani Slotering jest taka nieśmiała, en een soort van toezicht scheen uitteoefenen over ieder die 't erf betrad – i wydaje się sprawować nadzór nad każdym, kto wchodzi na podwórze).
Men zag den man die door den oppasser geroepen was, tot haar gaan, en 't scheen wel dat ze hem in een verhoor nam dat niet in zyn voordeel afliep. (Widziano mężczyznę, który został zawołany przez strażnika, jak do niej podchodzi, i wyglądało na to, że poddała go przesłuchaniu, które nie skończyło się dla niego korzystnie; men zag den man die door den oppasser geroepen was – widziano mężczyznę, który został zawołany przez strażnika, tot haar gaan – jak do niej podchodzi, en 't scheen wel dat ze hem in een verhoor nam dat niet in zyn voordeel afliep – i wyglądało na to, że poddała go przesłuchaniu, które nie skończyło się dla niego korzystnie).
Althans hy wendde zyn schreden en liep naar-buiten terug. (Przynajmniej on się odwrócił i odszedł; althans hy wendde zyn schreden – przynajmniej on się odwrócił, en liep naar-buiten terug – i odszedł).
't Spyt me wel, zei Tine. Dat was misschien iemand die kippen te-koop had, of groente. Ik heb nog niets in huis. (Przykro mi, powiedziała Tine. To mógł być ktoś, kto sprzedawał kury lub warzywa. Nie mam jeszcze nic w domu; 't Spyt me wel, zei Tine – przykro mi, powiedziała Tine, dat was misschien iemand die kippen te-koop had, of groente – to mógł być ktoś, kto sprzedawał kury lub warzywa, ik heb nog niets in huis – nie mam jeszcze nic w domu).
Wel, laat dan daartoe maar iemand uitzenden, antwoordde Havelaar. Je weet dat inlandsche dames gaarne gezag oefenen. Haar man was vroeger de eerste persoon hier, en hoe weinig een adsistent-resident eigenlyk beduidt, in zyn afdeeling is hy een kleine koning: zy is nog niet gewoon aan de onttrooning. Laat ons die arme vrouw dit klein genoegen niet ontnemen. Houd je maar alsof je 't niet bemerkte. (Cóż, wyślij kogoś po to, odpowiedział Havelaar. Wiesz, że miejscowe panie chętnie sprawują władzę. Jej mąż był kiedyś najważniejszą osobą tutaj, a choć asystent-rezydent niewiele znaczy, w swoim oddziale jest małym królem: ona nie jest jeszcze przyzwyczajona do utraty władzy. Nie odbierajmy tej biednej kobiecie tej małej przyjemności. Zachowuj się tak, jakbyś tego nie zauważyła; wel, laat dan daartoe maar iemand uitzenden – cóż, wyślij kogoś po to, antwoordde Havelaar – odpowiedział Havelaar, je weet dat inlandsche dames gaarne gezag oefenen – wiesz, że miejscowe panie chętnie sprawują władzę, haar man was vroeger de eerste persoon hier – jej mąż był kiedyś najważniejszą osobą tutaj, en hoe weinig een adsistent-resident eigenlyk beduidt – a choć asystent-rezydent niewiele znaczy, in zyn afdeeling is hy een kleine koning – w swoim oddziale jest małym królem, zy is nog niet gewoon aan de onttrooning – ona nie jest jeszcze przyzwyczajona do utraty władzy, laat ons die arme vrouw dit klein genoegen niet ontnemen – nie odbierajmy tej biednej kobiecie tej małej przyjemności, houd je maar alsof je 't niet bemerkte – zachowuj się tak, jakbyś tego nie zauważyła).
Dit nu viel Tine niet zwaar: zy hield niet van gezag. (To nie było trudne dla Tine: nie lubiła władzy; dit nu viel Tine niet zwaar – to nie było trudne dla Tine, zy hield niet van gezag – nie lubiła władzy).
Een uitweiding is hier noodig, en zelfs wil ik eens uitweiden over uitweidingen. (Tu konieczna jest dygresja, a nawet chcę rozwinąć temat dygresji; een uitweiding is hier noodig – tu konieczna jest dygresja, en zelfs wil ik eens uitweiden over uitweidingen – a nawet chcę rozwinąć temat dygresji).
Het valt een schryver soms niet gemakkelyk, juist door-tezeilen tusschen de twee klippen van het te-veel of te-weinig, en deze moeielykheid wordt te grooter als men toestanden beschryft, die den lezer verplaatsen moeten op onbekenden bodem. (Pisanie czasami nie jest łatwe, żeglowanie między dwiema skałami – zbyt wiele lub zbyt mało, a trudność ta staje się większa, gdy opisuje się sytuacje, które mają przenieść czytelnika na nieznany grunt; het valt een schryver soms niet gemakkelyk – pisanie czasami nie jest łatwe, juist door-tezeilen tusschen de twee klippen van het te-veel of te-weinig – żeglowanie między dwiema skałami – zbyt wiele lub zbyt mało, en deze moeielykheid wordt te grooter als men toestanden beschryft – a trudność ta staje się większa, gdy opisuje się sytuacje, die den lezer verplaatsen moeten op onbekenden bodem – które mają przenieść czytelnika na nieznany grunt).
Er is een te nauw verband tusschen plaatsen en gebeurtenissen, dan dat men de beschryving van die plaatsen geheel zou kunnen ontberen, en 't vermyden der beide klippen waarop ik doelde, wordt dubbel moeielyk voor iemand die Indie tot tooneel zyner vertelling gekozen heeft. (Istnieje zbyt ścisły związek między miejscami a wydarzeniami, aby można było całkowicie obejść się bez opisu tych miejsc, a unikanie obu skał, o których wspomniałem, staje się podwójnie trudne dla kogoś, kto wybrał Indie na miejsce swojej opowieści; er is een te nauw verband tusschen plaatsen en gebeurtenissen – istnieje zbyt ścisły związek między miejscami a wydarzeniami, dan dat men de beschryving van die plaatsen geheel zou kunnen ontberen – aby można było całkowicie obejść się bez opisu tych miejsc, en 't vermyden der beide klippen waarop ik doelde – a unikanie obu skał, o których wspomniałem, wordt dubbel moeielyk voor iemand die Indie tot tooneel zyner vertelling gekozen heeft – staje się podwójnie trudne dla kogoś, kto wybrał Indie na miejsce swojej opowieści).
Want waar een schryver die europesche toestanden behandelt, veel zaken als bekend kan veronderstellen, moet hy die zyn stuk in Indie spelen laat, zich gedurig vragen of de niet-Indische lezer deze of gene omstandigheid juist opvatten zal? (Ponieważ tam, gdzie pisarz zajmujący się europejskimi realiami może wiele rzeczy uznać za znane, musi on, pisząc o Indiach, ciągle się zastanawiać, czy nieindyjski czytelnik zrozumie tę czy inną sytuację; want waar een schryver die europesche toestanden behandelt – ponieważ tam, gdzie pisarz zajmujący się europejskimi realiami, veel zaken als bekend kan veronderstellen – może wiele rzeczy uznać za znane, moet hy die zyn stuk in Indie spelen laat – musi on, pisząc o Indiach, zich gedurig vragen of de niet-Indische lezer deze of gene omstandigheid juist opvatten zal – ciągle się zastanawiać, czy nieindyjski czytelnik zrozumie tę czy inną sytuację).
Wanneer de europesche lezer zich mevrouw Slotering voorstelt als ‘logeerende’ by de Havelaars, zooals dit zou plaats-vinden in Europa, moet het hem onbegrypelyk voorkomen dat ze niet tegenwoordig was by 't gezelschap dat de koffi gebruikte in de voorgalery. (Gdy europejski czytelnik wyobraża sobie panią Slotering jako ‘goszczącą’ u Havelaara, jak to by się działo w Europie, musi mu się wydawać niezrozumiałe, że nie była obecna w towarzystwie pijącym kawę w przednim holu; wanneer de europesche lezer zich mevrouw Slotering voorstelt als ‘logeerende’ by de Havelaars – gdy europejski czytelnik wyobraża sobie panią Slotering jako ‘goszczącą’ u Havelaara, zooals dit zou plaats-vinden in Europa – jak to by się działo w Europie, moet het hem onbegrypelyk voorkomen dat ze niet tegenwoordig was by 't gezelschap dat de koffi gebruikte in de voorgalery – musi mu się wydawać niezrozumiałe, że nie była obecna w towarzystwie pijącym kawę w przednim holu).
Wel heb ik reeds gezegd dat zy een afzonderlyk huis bewoonde, doch tot juist begrip hiervan en tevens van latere gebeurtenissen, is 't inderdaad noodig dat ik hem Havelaars huis en erf eenigszins doe kennen. (Oczywiście już powiedziałem, że zamieszkiwała osobny dom, ale dla pełnego zrozumienia tego i późniejszych wydarzeń, konieczne jest, abym opisał dom i teren Havelaara; wel heb ik reeds gezegd dat zy een afzonderlyk huis bewoonde – oczywiście już powiedziałem, że zamieszkiwała osobny dom, doch tot juist begrip hiervan en tevens van latere gebeurtenissen – ale dla pełnego zrozumienia tego i późniejszych wydarzeń, is 't inderdaad noodig dat ik hem Havelaars huis en erf eenigszins doe kennen – konieczne jest, abym opisał dom i teren Havelaara).
De beschuldiging die zoo vaak wordt ingebracht tegen den grooten meester die den Waverley schreef, dat hy dikwyls van 't geduld zyner lezers misbruik maakt door te veel bladzyden aan plaatsbeschryving te wyden, komt me ongegrond voor, en ik geloof dat men zich tot het beoordeelen van de juistheid eener zoodanige aanmerking, eenvoudig de vraag hebbe voorteleggen: was deze beschryving noodig tot juist opvatten van den indruk dien de schryver u wilde meedeelen? (Oskarżenie, które tak często kierowane jest przeciwko wielkiemu mistrzowi, który napisał Waverley, że często nadużywa cierpliwości swoich czytelników, poświęcając zbyt wiele stron na opis miejsca, wydaje mi się bezzasadne i wierzę, że w ocenie zasadności takiej uwagi należy po prostu zadać sobie pytanie: czy ten opis był potrzebny do właściwego zrozumienia wrażenia, które autor chciał przekazać?; de beschuldiging die zoo vaak wordt ingebracht tegen den grooten meester die den Waverley schreef – oskarżenie, które tak często kierowane jest przeciwko wielkiemu mistrzowi, który napisał Waverley, dat hy dikwyls van 't geduld zyner lezers misbruik maakt door te veel bladzyden aan plaatsbeschryving te wyden – że często nadużywa cierpliwości swoich czytelników, poświęcając zbyt wiele stron na opis miejsca, komt me ongegrond voor – wydaje mi się bezzasadne, en ik geloof dat men zich tot het beoordeelen van de juistheid eener zoodanige aanmerking, eenvoudig de vraag hebbe voorteleggen – i wierzę, że w ocenie zasadności takiej uwagi należy po prostu zadać sobie pytanie, was deze beschryving noodig tot juist opvatten van den indruk dien de schryver u wilde meedeelen – czy ten opis był potrzebny do właściwego zrozumienia wrażenia, które autor chciał przekazać).
Zoo ja, men duide dan hèm niet ten-kwade dat hy van u de moeite verwacht te lezen wat hy zich de moeite gaf te schryven. (Jeśli tak, nie miejmy mu za złe, że oczekuje od nas trudu przeczytania tego, co sam zadał sobie trud napisać; zoo ja – jeśli tak, men duide dan hèm niet ten-kwade dat hy van u de moeite verwacht te lezen – nie miejmy mu za złe, że oczekuje od nas trudu przeczytania, wat hy zich de moeite gaf te schryven – tego, co sam zadał sobie trud napisać).
Zoo neen, dan werpe men 't boek weg. (Jeśli nie, to wyrzućmy książkę; zoo neen – jeśli nie, dan werpe men 't boek weg – to wyrzućmy książkę).
Want de schryver die ledig genoeg van hoofd is, om zonder noodzaak topografie te geven voor denkbeelden, zal zelden de moeite van 't lezen waard zyn, ook daar waar ten-laatste zyn plaatsbeschryving een eind neemt. (Ponieważ pisarz, który ma wystarczająco pustą głowę, aby bez potrzeby podawać topografię dla idei, rzadko będzie wart trudu czytania, nawet tam, gdzie w końcu kończy się jego opis miejsca; want de schryver die ledig genoeg van hoofd is – ponieważ pisarz, który ma wystarczająco pustą głowę, om zonder noodzaak topografie te geven voor denkbeelden – aby bez potrzeby podawać topografię dla idei, zal zelden de moeite van 't lezen waard zyn – rzadko będzie wart trudu czytania, ook daar waar ten-laatste zyn plaatsbeschryving een eind neemt – nawet tam, gdzie w końcu kończy się jego opis miejsca).
