Nikita Shcheholevatyi
Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
Ik erken – want ik houd van de waarheid – dat ik, die altyd in koffi gedaan heb, niet in staat ben de waarde van alles te beoordeelen, maar, ook zonder deze beoordeeling, de lyst der opschriften alleen was reeds kurieus. (Przyznaję – ponieważ kocham prawdę – że ja, który zawsze zajmowałem się kawą, nie jestem w stanie ocenić wartości wszystkiego, ale nawet bez tej oceny, lista samych nagłówków była już ciekawa; ik erken – przyznaję, want ik houd van de waarheid – ponieważ kocham prawdę, dat ik, die altyd in koffi gedaan heb – że ja, który zawsze zajmowałem się kawą, niet in staat ben de waarde van alles te beoordeelen – nie jestem w stanie ocenić wartości wszystkiego, maar, ook zonder deze beoordeeling – ale nawet bez tej oceny, de lyst der opschriften alleen was reeds kurieus – lista samych nagłówków była już ciekawa).
Daar ik u de geschiedenis van den Griek verteld heb, weet ge reeds dat ik in myn jeugd eenigszins ben gelatinizeerd geworden, en hoezeer ik my in korrespondentie onthoud van alle citaten – wat op een makelaarskantoor ook niet te-pas komen zou – dacht ik echter by het zien van dat alles: multa, non multum. (Ponieważ opowiedziałem wam historię Greka, wiecie już, że w młodości zostałem nieco zlatynizowany, i choć w korespondencji powstrzymuję się od wszelkich cytatów – co w biurze maklerskim nie byłoby na miejscu – jednak patrząc na to wszystko, pomyślałem: multa, non multum; daar ik u de geschiedenis van den Griek verteld heb – ponieważ opowiedziałem wam historię Greka, weet ge reeds dat ik in myn jeugd eenigszins ben gelatinizeerd geworden – wiecie już, że w młodości zostałem nieco zlatynizowany, en hoezeer ik my in korrespondentie onthoud van alle citaten – i choć w korespondencji powstrzymuję się od wszelkich cytatów, wat op een makelaarskantoor ook niet te-pas komen zou – co w biurze maklerskim nie byłoby na miejscu, dacht ik echter by het zien van dat alles: multa, non multum – jednak patrząc na to wszystko, pomyślałem: multa, non multum).
Of: de omnibus aliquid, de toto nihil. (Albo: o wszystkim coś, o całości nic).
Maar dit was eigenlyk meer uit een soort van wrevel, en uit zekeren aandrang om de geleerdheid die voor my lag, in 't latyn aantespreken, dan wel omdat ik het precies meende. (Ale to było raczej z rodzaju frustracji i pewnej potrzeby, by wiedzę, która przede mną leżała, nazwać po łacinie, niż dlatego, że naprawdę to miałem na myśli; maar dit was eigenlyk meer uit een soort van wrevel – ale to było raczej z rodzaju frustracji, en uit zekeren aandrang om de geleerdheid die voor my lag – i pewnej potrzeby, by wiedzę, która przede mną leżała, in 't latyn aantespreken – nazwać po łacinie, dan wel omdat ik het precies meende – niż dlatego, że naprawdę to miałem na myśli).
Want, waar ik 't een of ander stuk wat langer inzag, moest ik erkennen dat de schryver me toescheen wel op de hoogte van zyn taak te staan, en zelfs dat hy een groote soliditeit in zyn redeneeringen aan den dag legde. (Ponieważ, gdy dłużej przyjrzałem się jednemu lub drugiemu fragmentowi, musiałem przyznać, że autor wydawał się być na bieżąco ze swoim zadaniem, a nawet wykazywał dużą solidność w swoich argumentach; want, waar ik 't een of ander stuk wat langer inzag – ponieważ, gdy dłużej przyjrzałem się jednemu lub drugiemu fragmentowi, moest ik erkennen dat de schryver me toescheen wel op de hoogte van zyn taak te staan – musiałem przyznać, że autor wydawał się być na bieżąco ze swoim zadaniem, en zelfs dat hy een groote soliditeit in zyn redeneeringen aan den dag legde – a nawet wykazywał dużą solidność w swoich argumentach).
Ik vond daar verhandelingen en opstellen: (Znalazłem tam traktaty i eseje; ik vond daar – znalazłem tam, verhandelingen – traktaty, en opstellen – i eseje).
Over het Sanskrit, als moeder van de germaansche taaltakken. (O sanskrycie jako matce germańskich języków; over het Sanskrit – o sanskrycie, als moeder van de germaansche taaltakken – jako matce germańskich języków).
Over de strafbepalingen op kindermoord. (O karach za dzieciobójstwo; over de strafbepalingen – o karach, op kindermoord – za dzieciobójstwo).
Over den oorsprong van den adel. (O pochodzeniu szlachty; over den oorsprong – o pochodzeniu, van den adel – szlachty).
Over het verschil tusschen de begrippen: Oneindige tyd en: Eeuwigheid. (O różnicy między pojęciami: nieskończoność i wieczność; over het verschil – o różnicy, tusschen de begrippen – między pojęciami, oneindige tyd en eeuwigheid – nieskończoność i wieczność).
Over de kansrekening. (O rachunku prawdopodobieństwa; over de kansrekening – o rachunku prawdopodobieństwa).
Over het boek van Job. (O Księdze Hioba; over het boek van Job – o Księdze Hioba).
(Ik vond nog iets over Job, maar dat waren verzen.) (Znalazłem jeszcze coś o Hiobie, ale to były wiersze; ik vond nog iets over Job – znalazłem jeszcze coś o Hiobie, maar dat waren verzen – ale to były wiersze).
Over proteïne in deathmospherische lucht. (O białkach w powietrzu; over proteïne – o białkach, in deathmospherische lucht – w powietrzu).
Over de staatkunde van Rusland. (O polityce Rosji; over de staatkunde – o polityce, van Rusland – Rosji).
Over de klinkletters. (O samogłoskach; over de klinkletters – o samogłoskach).
Over cellulaire gevangenissen. (O więzieniach komórkowych; over cellulaire gevangenissen – o więzieniach komórkowych).
Over de oude stellingen omtrent het: horror vacui. (O dawnych twierdzeniach dotyczących horror vacui; over de oude stellingen – o dawnych twierdzeniach, omtrent het: horror vacui – dotyczących horror vacui).
Over de wenschelykheid der afschaffing van strafbepalingen op laster. (O konieczności zniesienia kar za zniesławienie; over de wenschelykheid – o konieczności, der afschaffing van strafbepalingen op laster – zniesienia kar za zniesławienie).
Over de oorzaken van den opstand der Nederlanders tegen Spanje, niet liggende in de begeerte naar godsdienstige of staatkundige vryheid. (O przyczynach powstania Holendrów przeciwko Hiszpanii, nie związanych z pragnieniem wolności religijnej lub politycznej; over de oorzaken – o przyczynach, van den opstand der Nederlanders tegen Spanje – powstania Holendrów przeciwko Hiszpanii, niet liggende in de begeerte naar godsdienstige of staatkundige vryheid – nie związanych z pragnieniem wolności religijnej lub politycznej).
Over het perpetuum mobile, de cirkelkwadratuur en den wortel van wortellooze getallen. (O perpetuum mobile, kwadraturze koła i pierwiastku z liczb niewymiernych; over het perpetuum mobile – o perpetuum mobile, de cirkelkwadratuur – kwadraturze koła, en den wortel van wortellooze getallen – i pierwiastku z liczb niewymiernych).
Over de zwaarte van het licht. (O ciężarze światła; over de zwaarte van het licht – o ciężarze światła).
Over den achteruitgang der beschaving sedert het ontstaan des Christendoms. (O upadku cywilizacji od czasu powstania chrześcijaństwa; over den achteruitgang der beschaving – o upadku cywilizacji, sedert het ontstaan des Christendoms – od czasu powstania chrześcijaństwa).
(Hè?) (Hę?)
Over de yslandsche Mythologie. (O mitologii islandzkiej; over de yslandsche Mythologie – o mitologii islandzkiej).
Over den Emile van Rousseau. (O Emilu Rousseau; over den Emile van Rousseau – o Emilu Rousseau).
Over de Civiele Rechtsvordering in zaken van koophandel. (O postępowaniu cywilnym w sprawach handlowych; over de Civiele Rechtsvordering – o postępowaniu cywilnym, in zaken van koophandel – w sprawach handlowych).
Over Sirius als middelpunt van een zonnestelsel. (O Siriusie jako centrum układu słonecznego; over Sirius – o Siriusie, als middelpunt van een zonnestelsel – jako centrum układu słonecznego).
Over Inkomende-Rechten als ondoeltreffend, onkiesch, onrechtvaardig en onzedelyk. (O cłach importowych jako nieskutecznych, niewłaściwych, niesprawiedliwych i niemoralnych; over Inkomende-Rechten – o cłach importowych, als ondoeltreffend, onkiesch, onrechtvaardig en onzedelyk – jako nieskutecznych, niewłaściwych, niesprawiedliwych i niemoralnych).
(Daarvan had ik nooit iets gehoord.) (Nigdy o tym nie słyszałem; daarvan had ik nooit iets gehoord – nigdy o tym nie słyszałem).
Over verzen als oudste taal. (O wierszach jako najstarszym języku; over verzen als oudste taal – o wierszach jako najstarszym języku).
(Dat geloof ik niet.) (W to nie wierzę; dat geloof ik niet – w to nie wierzę).
Over witte mieren. (O białych mrówkach; over witte mieren – o białych mrówkach).
Over het tegennatuurlyke van School-Inrichtingen. (O nienaturalności systemów szkolnych; over het tegennatuurlyke – o nienaturalności, van School-Inrichtingen – systemów szkolnych).
Over de prostitutie in het huwelyk. (O prostytucji w małżeństwie; over de prostitutie – o prostytucji, in het huwelyk – w małżeństwie).
(Dat is een schandelyk stuk.) (To jest haniebny fragment; dat is een schandelyk stuk – to jest haniebny fragment).
Over hydraulische onderwerpen in verband met de rystkultuur. (O tematach hydraulicznych związanych z uprawą ryżu; over hydraulische onderwerpen – o tematach hydraulicznych, in verband met de rystkultuur – związanych z uprawą ryżu).
Over het schynbaar overwicht der westersche beschaving. (O pozornej przewadze zachodniej cywilizacji; over het schynbaar overwicht – o pozornej przewadze, der westersche beschaving – zachodniej cywilizacji).
Over kadaster, registratie en zegel. (O katastrze, rejestracji i pieczęci; over kadaster – o katastrze, registratie en zegel – rejestracji i pieczęci).
Over kinderboekjes, fabels en sprookjes. (O książkach dla dzieci, bajkach i baśniach; over kinderboekjes – o książkach dla dzieci, fabels en sprookjes – bajkach i baśniach).
(Dit wil ik wel eens lezen, omdat hy op waarheid aandringt.) (Chciałbym to przeczytać, ponieważ on nalega na prawdę; dit wil ik wel eens lezen – chciałbym to przeczytać, omdat hy op waarheid aandringt – ponieważ on nalega na prawdę).
Over bemiddeling in den handel. (O pośrednictwie w handlu; over bemiddeling – o pośrednictwie, in den handel – w handlu).
(Dit bevalt me volstrekt niet. Ik geloof dat hy de makelaars wil afschaffen. Maar ik heb het toch ter-zyde gelegd, omdat er een-en-ander in voorkomt, dat ik gebruiken kan voor myn boek.) (To mi się absolutnie nie podoba. Myślę, że chce zlikwidować maklerów. Ale mimo to odłożyłem to na bok, ponieważ jest tam kilka rzeczy, które mogę wykorzystać do mojej książki; dit bevalt me volstrekt niet – to mi się absolutnie nie podoba, ik geloof dat hy de makelaars wil afschaffen – myślę, że chce zlikwidować maklerów, maar ik heb het toch ter-zyde gelegd – ale mimo to odłożyłem to na bok, omdat er een-en-ander in voorkomt – ponieważ jest tam kilka rzeczy, dat ik gebruiken kan voor myn boek – które mogę wykorzystać do mojej książki).
Over successierecht, een der beste belastingen. (O prawie spadkowym, jednej z najlepszych form opodatkowania; over successierecht – o prawie spadkowym, een der beste belastingen – jednej z najlepszych form opodatkowania).
Over de uitvinding der kuisheid. (O wynalezieniu czystości; over de uitvinding der kuisheid – o wynalezieniu czystości).
(Dit begryp ik niet.) (Tego nie rozumiem; dit begryp ik niet – tego nie rozumiem).
Over vermenigvuldiging. (O mnożeniu; over vermenigvuldiging – o mnożeniu).
(Deze titel klinkt heel eenvoudig, maar er staat veel in dit stuk, waaraan ik vroeger niet gedacht had.) (Ten tytuł brzmi bardzo prosto, ale jest tam wiele rzeczy, o których wcześniej nie myślałem; deze titel klinkt heel eenvoudig – ten tytuł brzmi bardzo prosto, maar er staat veel in dit stuk – ale jest tam wiele rzeczy, waaraan ik vroeger niet gedacht had – o których wcześniej nie myślałem).
Over zeker soort van geest der Franschen, een gevolg der armoede van hun taal. (O pewnym rodzaju ducha Francuzów, wynikającym z ubóstwa ich języka; over zeker soort van geest der Franschen – o pewnym rodzaju ducha Francuzów, een gevolg der armoede van hun taal – wynikającym z ubóstwa ich języka).
(Dit laat ik gelden. Geestigheid en armoede… hy kan het weten.) (To uznaję za prawdziwe. Duch i ubóstwo… on może to wiedzieć; dit laat ik gelden – to uznaję za prawdziwe, geestigheid en armoede – duch i ubóstwo, hy kan het weten – on może to wiedzieć).
Over het verband tusschen de romans van August Lafontaine en de tering. (O związku między powieściami Augusta Lafontaine a gruźlicą; over het verband tusschen de romans van August Lafontaine en de tering – o związku między powieściami Augusta Lafontaine a gruźlicą).
(Dit wil ik eens lezen, omdat er van dien Lafontaine boeken op zolder liggen. Maar hy zegt, dat de invloed zich eerst openbaart in het tweede geslacht. Myn grootvader las niet.) (Chciałbym to przeczytać, ponieważ na strychu leżą książki tego Lafontaine. Ale mówi, że wpływ ujawnia się dopiero w drugim pokoleniu. Mój dziadek nie czytał; dit wil ik eens lezen – chciałbym to przeczytać, omdat er van dien Lafontaine boeken op zolder liggen – ponieważ na strychu leżą książki tego Lafontaine, maar hy zegt – ale mówi, dat de invloed zich eerst openbaart in het tweede geslacht – że wpływ ujawnia się dopiero w drugim pokoleniu, myn grootvader las niet – mój dziadek nie czytał).
Over de macht der Engelschen buiten Europa. (O potędze Anglików poza Europą; over de macht der Engelschen buiten Europa – o potędze Anglików poza Europą).
Over het Godsgericht in de middeleeuwen, en thans. (O sądzie Bożym w średniowieczu i obecnie; over het Godsgericht in de middeleeuwen – o sądzie Bożym w średniowieczu, en thans – i obecnie).
Over de rekenkunde by de Romeinen. (O rachunkowości u Rzymian; over de rekenkunde by de Romeinen – o rachunkowości u Rzymian).
Over armoede aan poëzie by toonzetters. (O ubóstwie poezji u kompozytorów; over armoede aan poëzie by toonzetters – o ubóstwie poezji u kompozytorów).
Over pietistery, biologie en tafeldans. (O pietystyce, biologii i tańcu stołowym; over pietistery – o pietystyce, biologie en tafeldans – biologii i tańcu stołowym).
Over besmettelyke ziekten. (O chorobach zakaźnych; over besmettelyke ziekten – o chorobach zakaźnych).
Over den moorschen bouwtrant. (O stylu mauretańskim w architekturze; over den moorschen bouwtrant – o stylu mauretańskim w architekturze).
Over de kracht der vooroordeelen, blykbaar uit ziekten die door tocht veroorzaakt heeten te zyn. (O sile uprzedzeń, widocznej w chorobach, które rzekomo są spowodowane przeciągiem; over de kracht der vooroordeelen – o sile uprzedzeń, blykbaar uit ziekten die door tocht veroorzaakt heeten te zyn – widocznej w chorobach, które rzekomo są spowodowane przeciągiem).
(Heb ik het niet gezegd, dat de lyst kurieus was?) (Czy nie mówiłem, że lista była ciekawa?; heb ik het niet gezegd – czy nie mówiłem, dat de lyst kurieus was – że lista była ciekawa).
Over de duitsche eenheid. (O jedności niemieckiej; over de duitsche eenheid – o jedności niemieckiej).
Over de lengte op zee. (O długości na morzu; over de lengte op zee – o długości na morzu).
(Ik denk dat op zee alles wel even lang zal wezen als op 't land.) (Myślę, że na morzu wszystko będzie równie długie jak na lądzie; ik denk dat op zee alles wel even lang zal wezen als op 't land – myślę, że na morzu wszystko będzie równie długie jak na lądzie).
Over de plichten van de Regeering omtrent publieke vermakelykheden. (O obowiązkach rządu w zakresie rozrywek publicznych; over de plichten van de Regeering omtrent publieke vermakelykheden – o obowiązkach rządu w zakresie rozrywek publicznych).
Over de overeenstemming tusschen de schotsche en friesche talen. (O zgodności języków szkockiego i fryzyjskiego; over de overeenstemming tusschen de schotsche en friesche talen – o zgodności języków szkockiego i fryzyjskiego).
Over prozodie. (O prozodii; over prozodie – o prozodii).
Over de schoonheid der vrouwen te Nîmes en te Arles, met een onderzoek naar het stelsel van kolonizatie der Phoeniciërs. (O pięknie kobiet w Nîmes i Arles, z badaniem systemu kolonizacji Fenicjan; over de schoonheid der vrouwen te Nîmes en te Arles – o pięknie kobiet w Nîmes i Arles, met een onderzoek naar het stelsel van kolonizatie der Phoeniciërs – z badaniem systemu kolonizacji Fenicjan).
Over landbouwkontrakten op Java. (O umowach rolniczych na Jawie; over landbouwkontrakten op Java – o umowach rolniczych na Jawie).
Over het zuigvermogen van een nieuw-model pomp. (O sile ssania nowego modelu pompy; over het zuigvermogen – o sile ssania, van een nieuw-model pomp – nowego modelu pompy).
Over legitimiteit van dynastien. (O prawowitości dynastii; over legitimiteit van dynastien – o prawowitości dynastii).
Over de volksletterkunde in javaansche rhapsoden. (O literaturze ludowej w jawajskich rapsodach; over de volksletterkunde – o literaturze ludowej, in javaansche rhapsoden – w jawajskich rapsodach).
Over de nieuwe wyze van reven. (O nowym sposobie skórzania; over de nieuwe wyze van reven – o nowym sposobie skórzania).
Over de perkussie, toegepast op handgranaten. (O perkusji stosowanej do granatów ręcznych; over de perkussie – o perkusji, toegepast op handgranaten – stosowanej do granatów ręcznych).
(Dit stuk dateert van 1847, dus van vóór Orsini.) (Ten fragment pochodzi z 1847 roku, czyli sprzed Orsini; dit stuk dateert van 1847 – ten fragment pochodzi z 1847 roku, dus van vóór Orsini – czyli sprzed Orsini).
Over het begrip van eer. (O pojęciu honoru; over het begrip van eer – o pojęciu honoru).
Over de apokriefe boeken. (O księgach apokryficznych; over de apokriefe boeken – o księgach apokryficznych).
Over de wetten van Solon, Lykurgus, Zoroaster en Confucius. (O prawach Solona, Likurga, Zoroastra i Konfucjusza; over de wetten van Solon – o prawach Solona, Lykurgus, Zoroaster en Confucius – Likurga, Zoroastra i Konfucjusza).
Over de ouderlyke macht. (O władzy rodzicielskiej; over de ouderlyke macht – o władzy rodzicielskiej).
Over Shakespeare als geschiedschryver. (O Szekspirze jako historyku; over Shakespeare als geschiedschryver – o Szekspirze jako historyku).
Over de slaverny in Europa. (O niewolnictwie w Europie; over de slaverny in Europa – o niewolnictwie w Europie).
(Wat hy hiermee bedoelt, begryp ik niet. Nu, zoo is er meer!) (Co on przez to rozumie, nie pojmuję. No, tak jest więcej rzeczy; wat hy hiermee bedoelt – co on przez to rozumie, begryp ik niet – nie pojmuję, nu, zoo is er meer – no, tak jest więcej rzeczy).
Over schroefwatermolens. (O młynach śrubowych; over schroefwatermolens – o młynach śrubowych).
Over het souverein recht van gratie. (O suwerennym prawie łaski; over het souverein recht van gratie – o suwerennym prawie łaski).
Over de chemische bestanddeelen der ceylonsche kaneel. (O chemicznych składnikach cejlońskiego cynamonu; over de chemische bestanddeelen – o chemicznych składnikach, der ceylonsche kaneel – cejlońskiego cynamonu).
Over de tucht op koopvaardyschepen. (O dyscyplinie na statkach handlowych; over de tucht op koopvaardyschepen – o dyscyplinie na statkach handlowych).
Over de opiumpacht op Java. (O koncesji na opium na Jawie; over de opiumpacht op Java – o koncesji na opium na Jawie).
Over de bepalingen omtrent het verkoopen van gif. (O przepisach dotyczących sprzedaży trucizn; over de bepalingen – o przepisach, omtrent het verkoopen van gif – dotyczących sprzedaży trucizn).
Over het doorgraven der landengte van Suez, en de gevolgen daarvan. (O przekopaniu przesmyku Sueskiego i jego skutkach; over het doorgraven der landengte van Suez – o przekopaniu przesmyku Sueskiego, en de gevolgen daarvan – i jego skutkach).
Over de betaling van landrenten in naturâ. (O płaceniu czynszów gruntowych w naturze; over de betaling van landrenten in naturâ – o płaceniu czynszów gruntowych w naturze).
Over de koffikultuur te Menado. (O uprawie kawy w Menado; over de koffikultuur te Menado – o uprawie kawy w Menado).
(Dit heb ik al genoemd.) (Już to wymieniłem; dit heb ik al genoemd – już to wymieniłem).
Over de scheuring van het romeinsche ryk. (O rozpadzie Cesarstwa Rzymskiego; over de scheuring van het romeinsche ryk – o rozpadzie Cesarstwa Rzymskiego).
Over de gemüthlichkeit der Duitschers. (O serdeczności Niemców; over de gemüthlichkeit der Duitschers – o serdeczności Niemców).
Over de skandinavische Edda. (O skandynawskiej Eddzie; over de skandinavische Edda – o skandynawskiej Eddzie).
Over den plicht van Frankryk, om in den indischen Archipel zich een tegenwicht tegen Engeland te verschaffen. (O obowiązku Francji, aby w archipelagu indyjskim stanowić przeciwwagę dla Anglii; over den plicht van Frankryk – o obowiązku Francji, om in den indischen Archipel zich een tegenwicht tegen Engeland te verschaffen – aby w archipelagu indyjskim stanowić przeciwwagę dla Anglii).
(Dit was in 't fransch, ik weet niet waarom?) (To było po francusku, nie wiem dlaczego; dit was in 't fransch – to było po francusku, ik weet niet waarom – nie wiem dlaczego).
Over het azyn maken. (O produkcji octu; over het azyn maken – o produkcji octu).
Over de vereering van Schiller en Göthe in den duitschen middelstand. (O czczeniu Schillera i Goethego przez niemiecką klasę średnią; over de vereering van Schiller en Göthe – o czczeniu Schillera i Goethego, in den duitschen middelstand – przez niemiecką klasę średnią).
Over de aanspraken van den mensch op geluk. (O prawach człowieka do szczęścia; over de aanspraken van den mensch op geluk – o prawach człowieka do szczęścia).
Over het recht van opstand by onderdrukking. (O prawie do powstania w przypadku ucisku; over het recht van opstand by onderdrukking – o prawie do powstania w przypadku ucisku).
(Dit was in 't javaansch. Ik ben dien titel eerst later te weten gekomen.) (To było po jawajsku. Dowiedziałem się o tym tytule później; dit was in 't javaansch – to było po jawajsku, ik ben dien titel eerst later te weten gekomen – dowiedziałem się o tym tytule później).
Over ministerieele verantwoordelykheid. (O odpowiedzialności ministerialnej; over ministerieele verantwoordelykheid – o odpowiedzialności ministerialnej).
Over eenige punten in de krimineele rechtsvordering. (O kilku kwestiach w postępowaniu karnym; over eenige punten in de krimineele rechtsvordering – o kilku kwestiach w postępowaniu karnym).
Over het recht van een volk, te eischen dat de opgebrachte belasting ten-zynen-behoeve worde aangewend. (O prawie narodu do żądania, aby zebrany podatek był wykorzystywany na jego potrzeby; over het recht van een volk – o prawie narodu, te eischen dat de opgebrachte belasting ten-zynen-behoeve worde aangewend – do żądania, aby zebrany podatek był wykorzystywany na jego potrzeby).
(Dat was weer in 't javaansch.) (To też było po jawajsku; dat was weer in 't javaansch – to też było po jawajsku).
Over de dubbele a en de grieksche eta. (O podwójnej a i greckiej eta; over de dubbele a en de grieksche eta – o podwójnej a i greckiej eta).
Over het bestaan van een onpersoonlyken God in de harten der menschen. (O istnieniu bezosobowego Boga w sercach ludzi; over het bestaan van een onpersoonlyken God – o istnieniu bezosobowego Boga, in de harten der menschen – w sercach ludzi).
(Een infame leugen!) (Haniebne kłamstwo!; een infame leugen – haniebne kłamstwo!).
Over den styl. (O stylu; over den styl – o stylu).
Over een konstitutie voor het Ryk INSULINDE. (O konstytucji dla królestwa INSULINDE; over een konstitutie voor het Ryk INSULINDE – o konstytucji dla królestwa INSULINDE).
(Ik heb nooit van dat Ryk gehoord.) (Nigdy nie słyszałem o tym królestwie; ik heb nooit van dat Ryk gehoord – nigdy nie słyszałem o tym królestwie).
Over het gebrek aan ephelkustiek in onze taalregels. (O braku ephelkustyki w naszych zasadach językowych; over het gebrek aan ephelkustiek – o braku ephelkustyki, in onze taalregels – w naszych zasadach językowych).
Over pedanterie. (O pedanterii; over pedanterie – o pedanterii).
(Ik geloof dat dit stuk met veel kennis van zaken geschreven is.) (Myślę, że ten fragment jest napisany z dużą znajomością rzeczy; ik geloof dat dit stuk met veel kennis van zaken geschreven is – myślę, że ten fragment jest napisany z dużą znajomością rzeczy).
Over de verplichting van Europa aan de Portugezen. (O zobowiązaniach Europy wobec Portugalczyków; over de verplichting van Europa – o zobowiązaniach Europy, aan de Portugezen – wobec Portugalczyków).
Over boschgeluiden. (O dźwiękach lasu; over boschgeluiden – o dźwiękach lasu).
Over brandbaarheid van water. (O palności wody; over brandbaarheid van water – o palności wody).
(Ik denk dat hy sterk water bedoelt.) (Myślę, że ma na myśli alkohol; ik denk dat hy sterk water bedoelt – myślę, że ma na myśli alkohol).
Over de melkzee. (O Morzu Mlecznym; over de melkzee – o Morzu Mlecznym).
(Ik heb daarvan nooit gehoord. Het schynt iets in de nabyheid van Banda te zyn.) (Nigdy o tym nie słyszałem. To chyba coś w pobliżu Bandy; ik heb daarvan nooit gehoord – nigdy o tym nie słyszałem, het schynt iets in de nabyheid van Banda te zyn – to chyba coś w pobliżu Bandy).
Over zieners en profeten. (O wizjonerach i prorokach; over zieners en profeten – o wizjonerach i prorokach).
Over elektriciteit als beweegkracht, zonder week yzer. (O elektryczności jako sile napędowej bez miękkiego żelaza; over elektriciteit als beweegkracht – o elektryczności jako sile napędowej, zonder week yzer – bez miękkiego żelaza).
Over ebbe en vloed der beschaving. (O przypływach i odpływach cywilizacji; over ebbe en vloed der beschaving – o przypływach i odpływach cywilizacji).
Over epidemisch bederf in staathuishoudingen. (O epidemicznym rozkładzie w gospodarstwach domowych; over epidemisch bederf – o epidemicznym rozkładzie, in staathuishoudingen – w gospodarstwach domowych).
Over bevoorrechte Handelmaatschappyen. (O uprzywilejowanych spółkach handlowych; over bevoorrechte Handelmaatschappyen – o uprzywilejowanych spółkach handlowych).
(Hierin komt een-en-ander voor, dat ik noodig heb voor myn boek.) (Jest tam kilka rzeczy, które potrzebuję do mojej książki; hierin komt een-en-ander voor – jest tam kilka rzeczy, dat ik noodig heb voor myn boek – które potrzebuję do mojej książki).
Over etymologie als hulpbron by ethnologische studien. (O etymologii jako źródle w badaniach etnologicznych; over etymologie – o etymologii, als hulpbron by ethnologische studien – jako źródle w badaniach etnologicznych).
Over de vogelnestklippen aan de javasche Zuidkust. (O gniazdach ptaków na południowym wybrzeżu Jawy; over de vogelnestklippen – o gniazdach ptaków, aan de javasche Zuidkust – na południowym wybrzeżu Jawy).
Over de plaats waar de dag aanvangt. (O miejscu, gdzie zaczyna się dzień; over de plaats waar de dag aanvangt – o miejscu, gdzie zaczyna się dzień).
(Dit begryp ik niet.) (Tego nie rozumiem; dit begryp ik niet – tego nie rozumiem).
Over persoonlyke begrippen als maatstaf der verantwoordelykheid in de zedelyke wereld. (O osobistych pojęciach jako mierniku odpowiedzialności w moralnym świecie; over persoonlyke begrippen – o osobistych pojęciach, als maatstaf der verantwoordelykheid – jako mierniku odpowiedzialności, in de zedelyke wereld – w moralnym świecie).
(Bespottelyk! Hy zegt dat ieder zyn eigen rechter moet wezen. Waar zou dat heen?) (Absurd! On mówi, że każdy powinien być swoim własnym sędzią. Dokąd to prowadzi?; bespottelyk – absurd, hy zegt dat ieder zyn eigen rechter moet wezen – on mówi, że każdy powinien być swoim własnym sędzią, waar zou dat heen – dokąd to prowadzi?).
Over galanterie. (O galanterii; over galanterie – o galanterii).
Over den versbouw der Hebreën. (O poezji Hebrajczyków; over den versbouw der Hebreën – o poezji Hebrajczyków).
Over de century of inventions van den Markies van Worcester. (O wieku wynalazków Markiza Worcester; over de century of inventions – o wieku wynalazków, van den Markies van Worcester – Markiza Worcester).
Over de niet-etende bevolking van het eiland Rotti by Timor. (O niejedzącej ludności wyspy Rotti koło Timoru; over de niet-etende bevolking – o niejedzącej ludności, van het eiland Rotti by Timor – wyspy Rotti koło Timoru).
(Het moet daar goedkoop leven zyn.) (Musi tam być tanie życie; het moet daar goedkoop leven zyn – musi tam być tanie życie).
Over het menschen-eten der Battah's, en het koppensnellen der Alfoeren. (O kanibalizmie Battahów i ścięciu głów przez Alfoerów; over het menschen-eten der Battah's – o kanibalizmie Battahów, en het koppensnellen der Alfoeren – i ścięciu głów przez Alfoerów).
Over het wantrouwen op de publieke zedelykheid. (O braku zaufania do publicznej moralności; over het wantrouwen op de publieke zedelykheid – o braku zaufania do publicznej moralności).
(Hy wil, geloof ik, de slotenmakers afschaffen. Ik ben er tegen.) (Myślę, że chce zlikwidować ślusarzy. Jestem przeciw; hy wil, geloof ik – myślę, że chce, de slotenmakers afschaffen – zlikwidować ślusarzy, ik ben er tegen – jestem przeciw).
Over ‘het recht’ en ‘de rechten’. (O ‘prawie’ i ‘prawach’; over het recht en de rechten – o ‘prawie’ i ‘prawach’).
Over Béranger als wysgeer. (O Bérangerze jako filozofie; over Béranger als wysgeer – o Bérangerze jako filozofie).
(Dit begryp ik weer niet.) (Tego znowu nie rozumiem; dit begryp ik weer niet – tego znowu nie rozumiem).
Over den afkeer der Maleiers van den Javaan. (O niechęci Malajów do Jawajczyków; over den afkeer der Maleiers van den Javaan – o niechęci Malajów do Jawajczyków).
Over de onwaarde van het onderwys op de zoogenaamde hoogescholen. (O niewartości kształcenia w tak zwanych wyższych szkołach; over de onwaarde van het onderwys – o niewartości kształcenia, op de zoogenaamde hoogescholen – w tak zwanych wyższych szkołach).
Over den liefdeloozen geest onzer voorouders, blykbaar uit hun begrippen omtrent-God. (O bezdusznym duchu naszych przodków, widocznym w ich pojęciach o Bogu; over den liefdeloozen geest onzer voorouders – o bezdusznym duchu naszych przodków, blykbaar uit hun begrippen omtrent-God – widocznym w ich pojęciach o Bogu).
(Alweer een goddeloos stuk!) (Kolejny bezbożny fragment!; alweer een goddeloos stuk – kolejny bezbożny fragment).
Over den samenhang der zintuigen. (O wzajemnym powiązaniu zmysłów; over den samenhang der zintuigen – o wzajemnym powiązaniu zmysłów).
('t Is waar, toen ik hem zag, rook ik rozenolie.) (To prawda, kiedy go zobaczyłem, poczułem różany olejek; 't Is waar – to prawda, toen ik hem zag – kiedy go zobaczyłem, rook ik rozenolie – poczułem różany olejek).
