Nikita Shcheholevatyi
Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
Er is een juffrouw flauw gevallen toen hy van dat zwarte kind sprak… misschien had ze een jongetje dat er wat donker uitzag. Vrouwen zyn zoo! (Jedna panna zemdlała, gdy mówił o tym czarnym dziecku… może miała chłopca, który wyglądał trochę ciemno. Kobiety takie są!; Er is een juffrouw flauw gevallen toen hy van dat zwarte kind sprak – Jedna panna zemdlała, gdy mówił o tym czarnym dziecku, misschien had ze een jongetje dat er wat donker uitzag – może miała chłopca, który wyglądał trochę ciemno, Vrouwen zyn zoo – Kobiety takie są!).
En zou ik niet aandringen op arbeid, ik die zelf van den morgen tot den avend aan de zaken denk? (A czyż nie powinienem nalegać na pracę, ja, który sam od rana do wieczora myślę o interesach?; En zou ik niet aandringen op arbeid – A czyż nie powinienem nalegać na pracę, ik die zelf van den morgen tot den avend aan de zaken denk – ja, który sam od rana do wieczora myślę o interesach?).
Is niet reeds dit boek – dat Stern me zoo zuur maakt – een bewys hoe goed ik het meen met de welvaart van ons vaderland, en hoe ik daarvoor alles veil heb? (Czyż ta książka – którą Stern tak mi uprzykrza – nie jest dowodem, jak bardzo zależy mi na dobrobycie naszego kraju i jak wiele jestem gotów dla niego poświęcić?; Is niet reeds dit boek – dat Stern me zoo zuur maakt – Czyż ta książka – którą Stern tak mi uprzykrza, een bewys hoe goed ik het meen met de welvaart van ons vaderland – nie jest dowodem, jak bardzo zależy mi na dobrobycie naszego kraju, en hoe ik daarvoor alles veil heb – i jak wiele jestem gotów dla niego poświęcić?).
En als ik zoo zwaar moet arbeiden, ik die gedoopt ben – in de Amstelkerk – zou men dan van den Javaan niet mogen vorderen dat hy die zyn zaligheid nog verdienen moet, de handen uitsteekt? (A jeśli ja muszę tak ciężko pracować, ja, który zostałem ochrzczony – w kościele Amstel – czy nie można by wymagać od Jawajczyka, który jeszcze musi zasłużyć na swoje zbawienie, aby wyciągnął ręce do pracy?; En als ik zoo zwaar moet arbeiden – A jeśli ja muszę tak ciężko pracować, ik die gedoopt ben – in de Amstelkerk – ja, który zostałem ochrzczony – w kościele Amstel, zou men dan van den Javaan niet mogen vorderen dat hy die zyn zaligheid nog verdienen moet – czy nie można by wymagać od Jawajczyka, który jeszcze musi zasłużyć na swoje zbawienie, de handen uitsteekt – aby wyciągnął ręce do pracy?).
Als die vereeniging – van nummer 5, e meen ik – tot-stand komt, sluit ik me daarby aan. (Jeśli to stowarzyszenie – z punktu 5e, jak sądzę – zostanie założone, dołączę do niego; Als die vereeniging – van nummer 5, e meen ik – tot-stand komt – Jeśli to stowarzyszenie – z punktu 5e, jak sądzę – zostanie założone, sluit ik me daarby aan – dołączę do niego).
En ik zal ook de Rosemeyers hiertoe trachten overtehalen, omdat de suikerraffinadeurs er ook belang by hebben, schoon ik niet geloof dat ze zeer zuiver zyn in hun begrippen – de Rosemeyers meen ik – want ze houden een roomsche meid. (I spróbuję również przekonać do tego Rosemeyerów, ponieważ rafinerie cukru również mają w tym interes, choć nie wierzę, że są bardzo czyste w swoich pojęciach – mam na myśli Rosemeyerów – ponieważ trzymają katolicką służącą; En ik zal ook de Rosemeyers hiertoe trachten overtehalen – I spróbuję również przekonać do tego Rosemeyerów, omdat de suikerraffinadeurs er ook belang by hebben – ponieważ rafinerie cukru również mają w tym interes, schoon ik niet geloof dat ze zeer zuiver zyn in hun begrippen – choć nie wierzę, że są bardzo czyste w swoich pojęciach, de Rosemeyers meen ik – mam na myśli Rosemeyerów, want ze houden een roomsche meid – ponieważ trzymają katolicką służącą).
Hoe het zy, ik zal myn plicht doen. (Jakby nie było, wypełnię swój obowiązek; Hoe het zy, ik zal myn plicht doen – Jakby nie było, wypełnię swój obowiązek).
Dit heb ik mezelf beloofd, toen ik met Frits van den bidstond naar-huis ging. (Obiecałem to sobie, kiedy wracałem z nabożeństwa z Fritsem do domu; Dit heb ik mezelf beloofd – Obiecałem to sobie, toen ik met Frits van den bidstond naar-huis ging – kiedy wracałem z nabożeństwa z Fritsem do domu).
In myn huis zal de Heere gediend worden, daarvoor zal ik zorgen. (W moim domu Pan będzie służony, o to zadbam; In myn huis zal de Heere gediend worden – W moim domu Pan będzie służony, daarvoor zal ik zorgen – o to zadbam).
En dit met te meer yver, omdat ik hoe langer hoe meer inzie hoe wys alles geregeld is, hoe liefderyk de wegen zyn waarlangs wy worden geleid aan Gods hand, en hoe Hy ons behouden wil voor het eeuwige en voor het tydelyke leven, want die grond te Lebak kan zeer goed geschikt worden gemaakt voor de koffikultuur. (I to z tym większą gorliwością, ponieważ coraz bardziej dostrzegam, jak mądrze wszystko jest zorganizowane, jak pełne miłości są drogi, którymi jesteśmy prowadzeni ręką Boga, i jak On chce nas ocalić na życie wieczne i doczesne, bo ta ziemia w Lebak może być bardzo dobrze przystosowana do uprawy kawy; En dit met te meer yver – I to z tym większą gorliwością, omdat ik hoe langer hoe meer inzie hoe wys alles geregeld is – ponieważ coraz bardziej dostrzegam, jak mądrze wszystko jest zorganizowane, hoe liefderyk de wegen zyn waarlangs wy worden geleid aan Gods hand – jak pełne miłości są drogi, którymi jesteśmy prowadzeni ręką Boga, en hoe Hy ons behouden wil voor het eeuwige en voor het tydelyke leven – i jak On chce nas ocalić na życie wieczne i doczesne, want die grond te Lebak kan zeer goed geschikt worden gemaakt voor de koffikultuur – bo ta ziemia w Lebak może być bardzo dobrze przystosowana do uprawy kawy).
Rozdział 10: Życie i trudności Maxa Havelaar
Tiende hoofdstuk
Hoewel ik, waar 't principes geldt, niemand ontzie, heb ik toch begrepen dat ik met Stern een anderen weg moet inslaan dan met Frits, en daar het te voorzien is dat myn naam – de firma is Last & Co, maar ik heet Droogstoppel: Batavus Droogstoppel – in aanraking komen zal met een boek waarin zaken voorkomen, die niet strooken met den eerbied dien elk fatsoenlyk man en makelaar zichzelf verschuldigd is, acht ik het myn plicht u meetedeelen, hoe ik getracht heb ook dien Stern terugtebrengen op den waren weg. (Chociaż, jeśli chodzi o zasady, nikogo nie oszczędzam, zrozumiałem jednak, że z Sternem muszę obrać inną drogę niż z Fritsem, i ponieważ można przewidzieć, że moje nazwisko – firma to Last & Co, ale nazywam się Droogstoppel: Batavus Droogstoppel – pojawi się w książce, w której występują rzeczy niezgodne z szacunkiem, jaki każdy przyzwoity człowiek i makler powinien sobie okazywać, uważam za mój obowiązek poinformować Państwa, jak starałem się sprowadzić tego Sterna na właściwą drogę; Hoewel ik, waar 't principes geldt, niemand ontzie – Chociaż, jeśli chodzi o zasady, nikogo nie oszczędzam, heb ik toch begrepen dat ik met Stern een anderen weg moet inslaan dan met Frits – zrozumiałem jednak, że z Sternem muszę obrać inną drogę niż z Fritsem, en daar het te voorzien is dat myn naam – de firma is Last & Co, maar ik heet Droogstoppel: Batavus Droogstoppel – i ponieważ można przewidzieć, że moje nazwisko – firma to Last & Co, ale nazywam się Droogstoppel: Batavus Droogstoppel, in aanraking komen zal met een boek waarin zaken voorkomen, die niet strooken met den eerbied dien elk fatsoenlyk man en makelaar zichzelf verschuldigd is – pojawi się w książce, w której występują rzeczy niezgodne z szacunkiem, jaki każdy przyzwoity człowiek i makler powinien sobie okazywać, acht ik het myn plicht u meetedeelen, hoe ik getracht heb ook dien Stern terugtebrengen op den waren weg – uważam za mój obowiązek poinformować Państwa, jak starałem się sprowadzić tego Sterna na właściwą drogę).
Ik heb hem niet van den Heer gesproken – omdat hy Luthersch is – maar ik heb gewerkt op zyn gemoed en zyn eer. (Nie mówiłem mu o Panu – ponieważ jest luteraninem – ale pracowałem nad jego sumieniem i honorem; Ik heb hem niet van den Heer gesproken – omdat hy Luthersch is – Nie mówiłem mu o Panu – ponieważ jest luteraninem, maar ik heb gewerkt op zyn gemoed en zyn eer – ale pracowałem nad jego sumieniem i honorem).
Ziehier hoe ik dit heb aangelegd, en merk daarby op, hoever men het brengt met menschkunde. (Oto jak to zrobiłem, i zauważ, jak daleko można zajść dzięki znajomości ludzi; Ziehier hoe ik dit heb aangelegd – Oto jak to zrobiłem, en merk daarby op, hoever men het brengt met menschkunde – i zauważ, jak daleko można zajść dzięki znajomości ludzi).
Ik had hem hooren zeggen: auf Ehrenwort, en vroeg wat hy daarmee bedoelde? (Słyszałem, jak powiedział: auf Ehrenwort, i zapytałem, co przez to rozumie?; Ik had hem hooren zeggen: auf Ehrenwort – Słyszałem, jak powiedział: auf Ehrenwort, en vroeg wat hy daarmee bedoelde – i zapytałem, co przez to rozumie?).
Wèl, zeide hy, dat ik myn eer verpand voor de waarheid van wat ik zeg. (Cóż, powiedział, że stawiam swój honor za prawdę tego, co mówię; Wèl, zeide hy – Cóż, powiedział, dat ik myn eer verpand voor de waarheid van wat ik zeg – że stawiam swój honor za prawdę tego, co mówię).
Dat is zeer veel, hernam ik. Ben je zoo overtuigd, altyd de waarheid te zeggen? (To bardzo dużo, odparłem. Czy jesteś tak pewny, że zawsze mówisz prawdę?; Dat is zeer veel, hernam ik – To bardzo dużo, odparłem, Ben je zoo overtuigd, altyd de waarheid te zeggen – Czy jesteś tak pewny, że zawsze mówisz prawdę?).
Ja, verklaarde hy, de waarheid zeg ik altyd. Als de borst me gloeit… (Tak, oświadczył, zawsze mówię prawdę. Gdy pierś mi się żarzy…; Ja, verklaarde hy – Tak, oświadczył, de waarheid zeg ik altyd – zawsze mówię prawdę, Als de borst me gloeit – Gdy pierś mi się żarzy).
De lezer weet de rest. (Czytelnik zna resztę; De lezer weet de rest – Czytelnik zna resztę).
Dat is waarlyk zeer schoon, zei ik, en ik hield me heel onnoozel alsof ik het geloofde. (To naprawdę bardzo piękne, powiedziałem, i udawałem bardzo naiwnie, że wierzę; Dat is waarlyk zeer schoon, zei ik – To naprawdę bardzo piękne, powiedziałem, en ik hield me heel onnoozel alsof ik het geloofde – i udawałem bardzo naiwnie, że wierzę).
Maar hierin lag juist de fynheid van den strik, dien ik hem spande met het doel om, zonder gevaar te loopen den ouden Stern in handen van Busselinck & Waterman te zien vallen, toch dat jonge kereltjen eens goed op zyn plaats te zetten, en hem te doen gevoelen hoe groot de afstand is tusschen iemand die pas begint – al doet dan ook zyn vader groote zaken – en een makelaar die twintig jaar de beurs bezocht heeft. (Ale właśnie w tym tkwiła subtelność pułapki, którą mu zastawiłem, aby bez ryzyka, że stary Stern wpadnie w ręce Busselinck & Waterman, ustawić tego młodzieńca na swoim miejscu i uświadomić mu, jak wielka jest różnica między kimś, kto dopiero zaczyna – nawet jeśli jego ojciec prowadzi wielkie interesy – a maklerem, który przez dwadzieścia lat odwiedzał giełdę; Maar hierin lag juist de fynheid van den strik – Ale właśnie w tym tkwiła subtelność pułapki, dien ik hem spande met het doel om – którą mu zastawiłem, aby, zonder gevaar te loopen den ouden Stern in handen van Busselinck & Waterman te zien vallen – bez ryzyka, że stary Stern wpadnie w ręce Busselinck & Waterman, toch dat jonge kereltjen eens goed op zyn plaats te zetten – ustawić tego młodzieńca na swoim miejscu, en hem te doen gevoelen hoe groot de afstand is tusschen iemand die pas begint – i uświadomić mu, jak wielka jest różnica między kimś, kto dopiero zaczyna, al doet dan ook zyn vader groote zaken – nawet jeśli jego ojciec prowadzi wielkie interesy, en een makelaar die twintig jaar de beurs bezocht heeft – a maklerem, który przez dwadzieścia lat odwiedzał giełdę).
Het was me namelyk bekend dat hy allerlei tuig van verzen uit het hoofd wist – hy zegt: ‘uitwendig’ – en daar verzen altyd leugens bevatten, was ik zeker dat ik hem zeer spoedig zou betrappen op onwaarheid. (Wiedziałem mianowicie, że znał na pamięć różne bzdurne wiersze – mówi: ‘zewnętrznie’ – a ponieważ wiersze zawsze zawierają kłamstwa, byłem pewien, że wkrótce przyłapię go na nieprawdzie; Het was me namelyk bekend dat hy allerlei tuig van verzen uit het hoofd wist – Wiedziałem mianowicie, że znał na pamięć różne bzdurne wiersze, hy zegt: ‘uitwendig’ – mówi: ‘zewnętrznie’, en daar verzen altyd leugens bevatten – a ponieważ wiersze zawsze zawierają kłamstwa, was ik zeker dat ik hem zeer spoedig zou betrappen op onwaarheid – byłem pewien, że wkrótce przyłapię go na nieprawdzie).
Dit duurde dan ook niet lang. (To nie trwało długo; Dit duurde dan ook niet lang – To nie trwało długo).
Ik zat in de zykamer, en hy was in de suite… want we hebben een suite. (Siedziałem w gabinecie, a on był w salonie… bo mamy salon; Ik zat in de zykamer – Siedziałem w gabinecie, en hy was in de suite – a on był w salonie, want we hebben een suite – bo mamy salon).
Marie was aan 't breien, en hy zou haar wat vertellen. (Marie robiła na drutach, a on miał jej coś opowiedzieć; Marie was aan 't breien – Marie robiła na drutach, en hy zou haar wat vertellen – a on miał jej coś opowiedzieć).
Ik luisterde aandachtig toe, en toen 't uit was, vroeg ik hem of hy 't boek bezat, waarin het ding stond, dat hy daar zoo-even had opgedeund. (Słuchałem uważnie, a kiedy skończył, zapytałem go, czy ma książkę, w której było to, co właśnie powiedział; Ik luisterde aandachtig toe – Słuchałem uważnie, en toen 't uit was – a kiedy skończył, vroeg ik hem of hy 't boek bezat – zapytałem go, czy ma książkę, waarin het ding stond – w której było to, dat hy daar zoo-even had opgedeund – co właśnie powiedział).
Hy zei ja, en bracht het my. (Powiedział tak, i przyniósł mi ją; Hy zei ja – Powiedział tak, en bracht het my – i przyniósł mi ją).
Het was een deeltje der werken van zekeren Heine. (To był tomik dzieł pewnego Heinego; Het was een deeltje der werken van zekeren Heine – To był tomik dzieł pewnego Heinego).
Den volgenden morgen gaf ik hem – aan Stern, meen ik – de onderstaande: (Następnego ranka dałem mu – Sternowi, to znaczy – poniższe; Den volgenden morgen gaf ik hem – aan Stern, meen ik – Następnego ranka dałem mu – Sternowi, to znaczy – de onderstaande – poniższe):
Beschouwingen omtrent de waarheidsliefde van iemand die het volgend prul van Heine vóórzegt aan een jong meisje dat in de suite zit te breien. (Rozważania na temat miłości prawdy u kogoś, kto recytuje poniższy wiersz Heiniego młodej dziewczynie, która robi na drutach w salonie; Beschouwingen omtrent de waarheidsliefde van iemand die het volgend prul van Heine vóórzegt aan een jong meisje – Rozważania na temat miłości prawdy u kogoś, kto recytuje poniższy wiersz Heiniego młodej dziewczynie, dat in de suite zit te breien – która robi na drutach w salonie):
Auf Flügeln des Gesanges, Herzliebchen, trag ich dich fort, (Na skrzydłach pieśni, Serduszko, uniosę cię daleko; Auf Flügeln des Gesanges – Na skrzydłach pieśni, Herzliebchen, trag ich dich fort – Serduszko, uniosę cię daleko),
Herzliebchen? Marie, jouw Herzliebchen? Weten je ouweluî daarvan, en Louise Rosemeyer? Is het braaf, dit te zeggen aan een kind, dat door zoo-iets al zeer ligt ongehoorzaam zou worden aan hare moeder, door zich in het hoofd te halen dat ze mondig is, omdat men haar: Herzliebchen noemt? Wat beduidt dat: voortdragen op je vleugels? Je hebt geen vleugels, en je gezang ook niet. Probeer 't eens over de Lauriergracht, die niet eens heel breed is. Maar al had je vleugels, mag je dan zulke dingen voorstellen aan een meisje dat haar belydenis nog niet gedaan heeft? En al wàs 't kind aangenomen, wat beduidt dat aanbod van wegvliegen samen? Foei! (Serduszko? Marie, twoje Serduszko? Czy twoi rodzice o tym wiedzą, a Louise Rosemeyer? Czy to przyzwoite mówić coś takiego dziecku, które przez coś takiego mogłoby być nieposłuszne matce, myśląc, że jest dorosłe, ponieważ nazywasz je Serduszko? Co to znaczy: unieść na swoich skrzydłach? Nie masz skrzydeł, a twoja pieśń też nie. Spróbuj przefrunąć nad Lauriergracht, która nie jest nawet szeroka. Ale nawet gdybyś miał skrzydła, czy powinieneś proponować takie rzeczy dziewczynie, która nie złożyła jeszcze wyznania wiary? A nawet gdyby dziecko było adoptowane, co oznacza ta propozycja wspólnego ucieczki? Fiu!; Herzliebchen? Marie, jouw Herzliebchen? – Serduszko? Marie, twoje Serduszko? Weten je ouweluî daarvan, en Louise Rosemeyer? – Czy twoi rodzice o tym wiedzą, a Louise Rosemeyer? Is het braaf, dit te zeggen aan een kind – Czy to przyzwoite mówić coś takiego dziecku, dat door zoo-iets al zeer ligt ongehoorzaam zou worden aan hare moeder – które przez coś takiego mogłoby być nieposłuszne matce, door zich in het hoofd te halen dat ze mondig is, omdat men haar: Herzliebchen noemt? – myśląc, że jest dorosłe, ponieważ nazywasz je Serduszko? Wat beduidt dat: voortdragen op je vleugels? – Co to znaczy: unieść na swoich skrzydłach? Je hebt geen vleugels, en je gezang ook niet – Nie masz skrzydeł, a twoja pieśń też nie. Probeer 't eens over de Lauriergracht, die niet eens heel breed is – Spróbuj przefrunąć nad Lauriergracht, która nie jest nawet szeroka. Maar al had je vleugels, mag je dan zulke dingen voorstellen aan een meisje dat haar belydenis nog niet gedaan heeft? – Ale nawet gdybyś miał skrzydła, czy powinieneś proponować takie rzeczy dziewczynie, która nie złożyła jeszcze wyznania wiary? En al wàs 't kind aangenomen, wat beduidt dat aanbod van wegvliegen samen? – A nawet gdyby dziecko było adoptowane, co oznacza ta propozycja wspólnego ucieczki? Foei! – Fiu!).
Fort nach den Fluren des Ganges, Da weiss ik den schönsten Ort; (Daleko na pola Gangesu, tam znam najpiękniejsze miejsce; Fort nach den Fluren des Ganges – Daleko na pola Gangesu, Da weiss ik den schönsten Ort – tam znam najpiękniejsze miejsce);
Ga er dan alleen heen, en huur er een optrek, maar neem niet een meisje mee, dat haar moeder moet helpen in 't huishouden! Maar je meent het ook niet! Vooreerst heb je nooit den Ganges gezien, en kunt dus niet weten of 't daar goed leven is. Wil ik je eens zeggen hoe de zaken staan? Het zyn alles leugens, die je alleen dáárom vertelt, omdat je in al dat gevèrs je tot slaaf maakt van maat en rym. Als de eerste regel geëindigd was op koek, wyn, kina, zou je aan Marie gevraagd hebben of ze meeging naar Broek, Berlyn, China, en zoo voort. Je ziet dus dat je voorgestelde reisroute niet oprecht gemeend was, en dat alles neerkomt op een laf geklinkklank van woorden zonder slot of zin. Hoe zou 't wezen, als Marie nu eens werkelyk lust kreeg om die malle reis te doen? Ik spreek nu nog niet eens van de ongemakkelyke manier die je voorstelt! Maar zy is, den Hemel zy dank, te verstandig om naar een land te verlangen, waarvan je zegt: (Idź tam więc sam, wynajmij sobie chatę, ale nie zabieraj dziewczyny, która musi pomagać matce w gospodarstwie! Ale przecież tego nie myślisz! Po pierwsze, nigdy nie widziałeś Gangesu i nie możesz wiedzieć, czy tam dobrze żyć. Chcesz, żebym ci powiedział, jak to naprawdę jest? To wszystko kłamstwa, które opowiadasz tylko dlatego, że w tych wszystkich wierszach jesteś niewolnikiem miary i rymu. Gdyby pierwszy wers kończył się na „koek”, „wyn”, „kina”, zapytałbyś Marie, czy pojedzie z tobą do Broek, Berlina, Chin i tak dalej. Widzisz więc, że twoja proponowana trasa podróży nie była szczera i że wszystko sprowadza się do marnego dźwięku słów bez sensu. Co by było, gdyby Marie naprawdę zapragnęła odbyć tę dziwaczną podróż? Nie mówię jeszcze o niewygodnym sposobie, który proponujesz! Ale ona, dzięki Bogu, jest zbyt rozsądna, by pragnąć kraju, o którym mówisz: Ga er dan alleen heen, en huur er een optrek – Idź tam więc sam, wynajmij sobie chatę, maar neem niet een meisje mee, dat haar moeder moet helpen in 't huishouden! – ale nie zabieraj dziewczyny, która musi pomagać matce w gospodarstwie! Maar je meent het ook niet! – Ale przecież tego nie myślisz! Vooreerst heb je nooit den Ganges gezien – Po pierwsze, nigdy nie widziałeś Gangesu, en kunt dus niet weten of 't daar goed leven is – i nie możesz wiedzieć, czy tam dobrze żyć. Wil ik je eens zeggen hoe de zaken staan? – Chcesz, żebym ci powiedział, jak to naprawdę jest? Het zyn alles leugens, die je alleen dáárom vertelt, omdat je in al dat gevèrs je tot slaaf maakt van maat en rym – To wszystko kłamstwa, które opowiadasz tylko dlatego, że w tych wszystkich wierszach jesteś niewolnikiem miary i rymu. Als de eerste regel geëindigd was op koek, wyn, kina – Gdyby pierwszy wers kończył się na „koek”, „wyn”, „kina”, zou je aan Marie gevraagd hebben of ze meeging naar Broek, Berlyn, China, en zoo voort – zapytałbyś Marie, czy pojedzie z tobą do Broek, Berlina, Chin i tak dalej. Je ziet dus dat je voorgestelde reisroute niet oprecht gemeend was – Widzisz więc, że twoja proponowana trasa podróży nie była szczera, en dat alles neerkomt op een laf geklinkklank van woorden zonder slot of zin – i że wszystko sprowadza się do marnego dźwięku słów bez sensu. Hoe zou 't wezen, als Marie nu eens werkelyk lust kreeg om die malle reis te doen? – Co by było, gdyby Marie naprawdę zapragnęła odbyć tę dziwaczną podróż? Ik spreek nu nog niet eens van de ongemakkelyke manier die je voorstelt! – Nie mówię jeszcze o niewygodnym sposobie, który proponujesz! Maar zy is, den Hemel zy dank, te verstandig om naar een land te verlangen, waarvan je zegt – Ale ona, dzięki Bogu, jest zbyt rozsądna, by pragnąć kraju, o którym mówisz):
Da liegt een rothblühender Garten Im stillen Mondenschein; Die Lotosblumen erwarten Ihr trautes Schwesterlein; Die Veilchen kichern und kosen, Und schau'n nach den Sternen empor; Heimlich erzählen die Rosen Sich düftende Märchen in 's Ohr. (Tam leży ogród kwitnący na czerwono W cichym blasku księżyca; Kwiaty lotosu czekają Na swoją ukochaną siostrę; Fiołki chichoczą i tulą się, I spoglądają na gwiazdy; Róże opowiadają po cichu Pachnące bajki do ucha; Da liegt een rothblühender Garten – Tam leży ogród kwitnący na czerwono, Im stillen Mondenschein – W cichym blasku księżyca; Die Lotosblumen erwarten – Kwiaty lotosu czekają, Ihr trautes Schwesterlein – Na swoją ukochaną siostrę; Die Veilchen kichern und kosen – Fiołki chichoczą i tulą się, Und schau'n nach den Sternen empor – I spoglądają na gwiazdy; Heimlich erzählen die Rosen – Róże opowiadają po cichu, Sich düftende Märchen in 's Ohr – Pachnące bajki do ucha).
Wat wou je in dien tuin by maneschyn met Marie uitvoeren, Stern? Is dat zedelyk, is dat braaf, is dat fatsoenlyk? Wil je dat ik beschaamd moet staan, evenals Busselinck & Waterman, met wie geen fatsoenlyk handelshuis iets te doen wil hebben, omdat hun dochter weggeloopen is, en omdat het knoeiers zyn? Wat zou ik moeten antwoorden, als men my op de beurs vroeg, waarom myn dochter zoo lang in dien rooien tuin is gebleven? Want dit begryp je toch, dat niemand me gelooven zou, als ik zei dat zy daar wezen moest om een bezoek te brengen aan de lotusbloemen die, zooals je zegt, haar al lang gewacht hebben. Even zoo zou ieder verstandig mensch my uitlachen, als ik gek genoeg was om te zeggen: Marie is daar in dien rooien tuin – waarom rood, en niet geel of paars? – om te luisteren naar 't snappen en giechelen van de viooltjes, of naar de sprookjes die de rozen elkaar heimelyk in 't oor blazen. Al kon zoo iets waar zyn, wat zou Marie er aan hebben, als het toch zoo heimelyk geschiedt, dat zy er niets van verstaat? Maar leugens zyn het, flauwe leugens! En leelyk zyn ze ook, want neem eens een potlood, en teeken een roos met een oor, en zie eens hoe dat er uitziet? En wat beduidt het, dat die Märchen zoo düftend zyn? Wil ik je dat eens zeggen in goed rond hollandsch? Dat wil zeggen dat er een luchtjen is aan die malle sprookjes… zóó is het! (Co chciałbyś robić w tym ogrodzie przy świetle księżyca z Marie, Stern? Czy to moralne, przyzwoite, godne? Chcesz, żebym był zawstydzony, tak jak Busselinck & Waterman, z którymi żaden przyzwoity dom handlowy nie chce mieć nic wspólnego, ponieważ ich córka uciekła i ponieważ są oszustami? Co miałbym odpowiedzieć, gdyby ktoś na giełdzie zapytał mnie, dlaczego moja córka tak długo przebywała w tym czerwonym ogrodzie? Bo przecież rozumiesz, że nikt by mi nie uwierzył, gdybym powiedział, że musiała tam być, aby odwiedzić kwiaty lotosu, które, jak mówisz, czekały na nią od dawna. Tak samo każdy rozsądny człowiek by się ze mnie śmiał, gdybym był na tyle głupi, żeby powiedzieć: Marie jest tam w tym czerwonym ogrodzie – dlaczego czerwonym, a nie żółtym czy fioletowym? – aby słuchać gadania i chichotania fiołków lub bajek, które róże szepczą sobie do ucha. Nawet gdyby coś takiego było prawdą, co Marie by z tego miała, gdyby wszystko działo się tak cicho, że nic by nie rozumiała? Ale to są kłamstwa, głupie kłamstwa! I są też brzydkie, bo weź ołówek i narysuj różę z uchem i zobacz, jak to wygląda? I co oznacza, że te bajki są tak pachnące? Chcesz, żebym ci to powiedział w prostym, okrągłym holenderskim? To znaczy, że te głupie bajki mają zapach… tak to jest!; Wat wou je in dien tuin by maneschyn met Marie uitvoeren, Stern? – Co chciałbyś robić w tym ogrodzie przy świetle księżyca z Marie, Stern? Is dat zedelyk, is dat braaf, is dat fatsoenlyk? – Czy to moralne, przyzwoite, godne? Wil je dat ik beschaamd moet staan, evenals Busselinck & Waterman – Chcesz, żebym był zawstydzony, tak jak Busselinck & Waterman, met wie geen fatsoenlyk handelshuis iets te doen wil hebben – z którymi żaden przyzwoity dom handlowy nie chce mieć nic wspólnego, omdat hun dochter weggeloopen is, en omdat het knoeiers zyn – ponieważ ich córka uciekła i ponieważ są oszustami? Wat zou ik moeten antwoorden, als men my op de beurs vroeg – Co miałbym odpowiedzieć, gdyby ktoś na giełdzie zapytał mnie, waarom myn dochter zoo lang in dien rooien tuin is gebleven? – dlaczego moja córka tak długo przebywała w tym czerwonym ogrodzie? Want dit begryp je toch, dat niemand me gelooven zou, als ik zei dat zy daar wezen moest om een bezoek te brengen aan de lotusbloemen die, zooals je zegt, haar al lang gewacht hebben – Bo przecież rozumiesz, że nikt by mi nie uwierzył, gdybym powiedział, że musiała tam być, aby odwiedzić kwiaty lotosu, które, jak mówisz, czekały na nią od dawna. Even zoo zou ieder verstandig mensch my uitlachen, als ik gek genoeg was om te zeggen – Tak samo każdy rozsądny człowiek by się ze mnie śmiał, gdybym był na tyle głupi, żeby powiedzieć, Marie is daar in dien rooien tuin – waarom rood, en niet geel of paars? – Marie jest tam w tym czerwonym ogrodzie – dlaczego czerwonym, a nie żółtym czy fioletowym? – om te luisteren naar 't snappen en giechelen van de viooltjes – aby słuchać gadania i chichotania fiołków, of naar de sprookjes die de rozen elkaar heimelyk in 't oor blazen – lub bajek, które róże szepczą sobie do ucha. Al kon zoo iets waar zyn, wat zou Marie er aan hebben, als het toch zoo heimelyk geschiedt, dat zy er niets van verstaat? – Nawet gdyby coś takiego było prawdą, co Marie by z tego miała, gdyby wszystko działo się tak cicho, że nic by nie rozumiała? Maar leugens zyn het, flauwe leugens! – Ale to są kłamstwa, głupie kłamstwa! En leelyk zyn ze ook, want neem eens een potlood, en teeken een roos met een oor, en zie eens hoe dat er uitziet? – I są też brzydkie, bo weź ołówek i narysuj różę z uchem i zobacz, jak to wygląda? En wat beduidt het, dat die Märchen zoo düftend zyn? – I co oznacza, że te bajki są tak pachnące? Wil ik je dat eens zeggen in goed rond hollandsch? – Chcesz, żebym ci to powiedział w prostym, okrągłym holenderskim? Dat wil zeggen dat er een luchtjen is aan die malle sprookjes… zóó is het! – To znaczy, że te głupie bajki mają zapach… tak to jest!).
Da hüpfen herbei, und lauschen Die frommen, klugen Gazellen; Und in der Ferne rauschen Des heiligen Stromes Wellen… Da wollen wir niedersinken Unter dem Palmenbaum, Und Ruhe und Liebe drinken, Und träumen seligen Traum. (Tam podskakują i słuchają Pobożne, mądre gazele; I w oddali szumią Fale świętej rzeki… Tam chcemy usiąść Pod palmą, I pić spokój i miłość, I śnić błogi sen; Da hüpfen herbei, und lauschen – Tam podskakują i słuchają, Die frommen, klugen Gazellen – Pobożne, mądre gazele; Und in der Ferne rauschen – I w oddali szumią, Des heiligen Stromes Wellen – Fale świętej rzeki; Da wollen wir niedersinken – Tam chcemy usiąść, Unter dem Palmenbaum – Pod palmą, Und Ruhe und Liebe drinken – I pić spokój i miłość, Und träumen seligen Traum – I śnić błogi sen).
Kan je niet naar Artis gaan – je hebt immers aan je vader geschreven dat ik lid ben? – zeg, kan je niet in Artis terecht, als je dan volstrekt vreemde dieren zien wilt? Moeten het juist die gazellen aan den Ganges wezen, die toch in 't wild nooit zoo goed zyn waartenemen, als in een nette omheining van gekoolteerd yzer? Waarom noem je die dieren vroom en verstandig? Het laatste laat ik gelden – ze maken althans zulke zotte verzen niet – maar: vroom? Wat beteekent dat! Is 't niet misbruik maken van een heilige uitdrukking die alleen mag gebruikt worden voor menschen van 't ware geloof? En dan die heilige stroom? Mag je aan Marie dingen vertellen, die haar tot een heidin zouden maken? Mag je haar doen wankelen in de overtuiging dat er geen ander heilig water is, dan dat van den doop, en geen andere heilige rivier dan de Jordaan? Is dit niet ondermynen van zedelykheid, deugd, godsdienst, christendom en fatsoen? (Nie możesz iść do Artis – przecież napisałeś ojcu, że jestem członkiem? – powiedz, nie możesz iść do Artis, jeśli chcesz zobaczyć dziwne zwierzęta? Czy muszą to być właśnie te gazele nad Gangesem, które na wolności nigdy nie są tak dobrze widoczne, jak w porządnej żelaznej zagrodzie? Dlaczego nazywasz te zwierzęta pobożnymi i mądrymi? Z ostatnim się zgadzam – przynajmniej nie piszą takich głupich wierszy – ale: pobożne? Co to znaczy! Czy to nie nadużycie świętego wyrażenia, które może być używane tylko w odniesieniu do ludzi prawdziwej wiary? A potem ta święta rzeka? Czy możesz opowiadać Marie rzeczy, które uczynią ją poganką? Czy możesz sprawić, że zachwieje się w przekonaniu, że nie ma innej świętej wody niż ta z chrztu i nie ma innej świętej rzeki niż Jordan? Czy to nie podważa moralności, cnoty, religii, chrześcijaństwa i przyzwoitości?; Kan je niet naar Artis gaan – Nie możesz iść do Artis, je hebt immers aan je vader geschreven dat ik lid ben? – przecież napisałeś ojcu, że jestem członkiem? zeg, kan je niet in Artis terecht, als je dan volstrekt vreemde dieren zien wilt? – powiedz, nie możesz iść do Artis, jeśli chcesz zobaczyć dziwne zwierzęta? Moeten het juist die gazellen aan den Ganges wezen – Czy muszą to być właśnie te gazele nad Gangesem, die toch in 't wild nooit zoo goed zyn waartenemen, als in een nette omheining van gekoolteerd yzer? – które na wolności nigdy nie są tak dobrze widoczne, jak w porządnej żelaznej zagrodzie? Waarom noem je die dieren vroom en verstandig? – Dlaczego nazywasz te zwierzęta pobożnymi i mądrymi? Het laatste laat ik gelden – ze maken althans zulke zotte verzen niet – Z ostatnim się zgadzam – przynajmniej nie piszą takich głupich wierszy, maar: vroom? Wat beteekent dat! – ale: pobożne? Co to znaczy! Is 't niet misbruik maken van een heilige uitdrukking die alleen mag gebruikt worden voor menschen van 't ware geloof? – Czy to nie nadużycie świętego wyrażenia, które może być używane tylko w odniesieniu do ludzi prawdziwej wiary? En dan die heilige stroom? – A potem ta święta rzeka? Mag je aan Marie dingen vertellen, die haar tot een heidin zouden maken? – Czy możesz opowiadać Marie rzeczy, które uczynią ją poganką? Mag je haar doen wankelen in de overtuiging dat er geen ander heilig water is, dan dat van den doop, en geen andere heilige rivier dan de Jordaan? – Czy możesz sprawić, że zachwieje się w przekonaniu, że nie ma innej świętej wody niż ta z chrztu i nie ma innej świętej rzeki niż Jordan? Is dit niet ondermynen van zedelykheid, deugd, godsdienst, christendom en fatsoen? – Czy to nie podważa moralności, cnoty, religii, chrześcijaństwa i przyzwoitości?).
