Nikita Shcheholevatyi
Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
In Indie heerscht de meening dat koude dranken, en vruchten die in den mond een verfrisschende werking doen, 't lichaam verhitten. (W Indiach panuje przekonanie, że zimne napoje i owoce, które w ustach dają uczucie orzeźwienia, rozgrzewają ciało; In Indie heerscht de meening dat koude dranken – w Indiach panuje przekonanie, że zimne napoje, en vruchten die in den mond een verfrisschende werking doen – i owoce, które w ustach dają uczucie orzeźwienia, 't lichaam verhitten – rozgrzewają ciało).
Volgens 'n gelyksoortige stelling werken de spaansche-pepersoorten tjabeh en lombok – westindisch: cayenne – verkoelend. (Podobnie, rodzaje papryczek chili tjabeh i lombok – zachodnioindyjskie: cayenne – działają chłodząco; Volgens 'n gelyksoortige stelling werken de spaansche-pepersoorten tjabeh en lombok – podobnie, rodzaje papryczek chili tjabeh i lombok, westindisch: cayenne – zachodnioindyjskie: cayenne, verkoelend – działają chłodząco).
Voor-zoo-ver ik in de praktyk heb kunnen nagaan, zyn die meeningen niet ongegrond, maar vaak speelt in zulke zaken de verbeelding haar rol. (O ile mogłem to sprawdzić w praktyce, te przekonania nie są bezpodstawne, ale często w takich sprawach odgrywa rolę wyobraźnia; Voor-zoo-ver ik in de praktyk heb kunnen nagaan – o ile mogłem to sprawdzić w praktyce, zyn die meeningen niet ongegrond – te przekonania nie są bezpodstawne, maar vaak speelt in zulke zaken de verbeelding haar rol – ale często w takich sprawach odgrywa rolę wyobraźnia).
30
Vraag van een inlander aan den luitenant Duclari. (Pytanie miejscowego do porucznika Duclari; Vraag van een inlander aan den luitenant Duclari – pytanie miejscowego do porucznika Duclari).
De heer Collard – thans sedert lang hoofdofficier, en misschien gepensionneerd – zal, des gevraagd, wel zoo goed zyn te erkennen dat ik ook hier de waarheid zeg. (Pan Collard – obecnie od dawna główny oficer, a być może na emeryturze – jeśli zostanie o to poproszony, będzie na tyle uprzejmy, aby przyznać, że i tutaj mówię prawdę; De heer Collard – thans sedert lang hoofdofficier, en misschien gepensionneerd – pan Collard – obecnie od dawna główny oficer, a być może na emeryturze, zal, des gevraagd, wel zoo goed zyn te erkennen dat ik ook hier de waarheid zeg – jeśli zostanie o to poproszony, będzie na tyle uprzejmy, aby przyznać, że i tutaj mówię prawdę).
31
Ienie apa toewan-toewan datang: daar komen de heeren aan! (Ienie apa toewan-toewan datang: nadchodzą panowie!; Ienie apa toewan-toewan datang – Ienie apa toewan-toewan datang, daar komen de heeren aan – nadchodzą panowie!)
De toedoeng is het in den vorm van een grooten ronden schotel gevlochten hoofddeksel van den Javaan, en beschut zoowel tegen de zon, als tegen den regen waarvoor de inlander bespottelyk bang is. (Toedoeng to nakrycie głowy Jawajczyka w kształcie dużego, okrągłego talerza, chroniące zarówno przed słońcem, jak i deszczem, którego miejscowi panicznie się boją; De toedoeng is het in den vorm van een grooten ronden schotel gevlochten hoofddeksel van den Javaan – toedoeng to nakrycie głowy Jawajczyka w kształcie dużego, okrągłego talerza, en beschut zoowel tegen de zon, als tegen den regen waarvoor de inlander bespottelyk bang is – chroniące zarówno przed słońcem, jak i deszczem, którego miejscowi panicznie się boją).
Zeker soort van tuinhoeden die onlangs by onze dames in de mode waren, geleken precies op toedoengs. (Pewien rodzaj kapeluszy ogrodowych, które ostatnio były modne wśród naszych pań, wyglądał dokładnie jak toedoengs; Zeker soort van tuinhoeden die onlangs by onze dames in de mode waren – pewien rodzaj kapeluszy ogrodowych, które ostatnio były modne wśród naszych pań, geleken precies op toedoengs – wyglądał dokładnie jak toedoengs).
32
Baboe: inlandsche kindermeid. (Baboe: miejscowa niania; Baboe: inlandsche kindermeid – Baboe: miejscowa niania).
33
Kondeh: het op 't achterhoofd in 'n wrong vereenigd haar, dat echter nooit door 'n afzonderlyk lint of koord wordt samengehouden, maar steeds in 'n lus of strik van 't haar zelf hangt. (Kondeh: włosy spięte na karku w kok, które jednak nigdy nie są związane osobną wstążką lub sznurkiem, ale zawsze zwisają w pętli lub kokardzie z samego włosa; Kondeh: het op 't achterhoofd in 'n wrong vereenigd haar – Kondeh: włosy spięte na karku w kok, dat echter nooit door 'n afzonderlyk lint of koord wordt samengehouden – które jednak nigdy nie są związane osobną wstążką lub sznurkiem, maar steeds in 'n lus of strik van 't haar zelf hangt – ale zawsze zwisają w pętli lub kokardzie z samego włosa).
Indien 't woord chignon uitsluitend op valsch haar doelt, is de kondeh géén chignon. (Jeśli słowo chignon odnosi się wyłącznie do sztucznych włosów, to kondeh nie jest chignon; Indien 't woord chignon uitsluitend op valsch haar doelt – jeśli słowo chignon odnosi się wyłącznie do sztucznych włosów, is de kondeh géén chignon – to kondeh nie jest chignon).
34
Gouden pajong. (Złoty pajong; Gouden pajong – złoty pajong).
De kleur van 't zonnescherm duidt naar landswys, doch volgens officieel vastgestelde bepalingen, den rang van 't Hoofd aan, wien zoodanige pajong wordt nagedragen. (Kolor parasola oznacza według tradycji, ale zgodnie z oficjalnymi ustaleniami, rangę przywódcy, któremu taki pajong jest noszony; De kleur van 't zonnescherm duidt naar landswys – kolor parasola oznacza według tradycji, doch volgens officieel vastgestelde bepalingen, den rang van 't Hoofd aan, wien zoodanige pajong wordt nagedragen – ale zgodnie z oficjalnymi ustaleniami, rangę przywódcy, któremu taki pajong jest noszony).
Effen verguld is 't hoogste. (Jednolita złota jest najwyższa; Effen verguld is 't hoogste – jednolita złota jest najwyższa).
35
Tandoe: draagstoel. (Tandoe: lektyka; Tandoe: draagstoel – Tandoe: lektyka).
In andere provincien draagt dit voorwerp den naam van Joleh, Djoeli, of zoo-iets. (W innych prowincjach przedmiot ten nazywa się Joleh, Djoeli lub podobnie; In andere provincien draagt dit voorwerp den naam van Joleh, Djoeli, of zoo-iets – w innych prowincjach przedmiot ten nazywa się Joleh, Djoeli lub podobnie).
36
De volkstellingen zyn onnauwkeurig. Ieder Hoofd heeft er belang by, het getal zyner onderhoorigen zoo laag mogelyk te doen schynen, niet zoozeer om daardoor den druk van verplichte dienst en levering te verligten, als wel om meer dienst en levering voor zichzelf te kunnen vorderen. Wie waarheid wil benaderen, kan de officieele opgaven gerust met 10% verhoogen. (Spisy ludności są niedokładne. Każdemu Naczelnikowi zależy na tym, aby liczba jego poddanych wydawała się jak najniższa, nie tyle po to, aby zmniejszyć nacisk na obowiązkową służbę i dostawy, co po to, aby móc żądać więcej służby i dostaw dla siebie; de volkstellingen zyn onnauwkeurig – spisy ludności są niedokładne, ieder Hoofd heeft er belang by – każdemu Naczelnikowi zależy na tym, het getal zyner onderhoorigen zoo laag mogelyk te doen schynen – aby liczba jego poddanych wydawała się jak najniższa, niet zoozeer om daardoor den druk van verplichte dienst en levering te verligten – nie tyle po to, aby zmniejszyć nacisk na obowiązkową służbę i dostawy, als wel om meer dienst en levering voor zichzelf te kunnen vorderen – co po to, aby móc żądać więcej służby i dostaw dla siebie, wie waarheid wil benaderen – kto chce poznać prawdę, kan de officieele opgaven gerust met 10% verhoogen – może śmiało zwiększyć oficjalne dane o 10%).
37
Uitgewekenen naar Tjikandi en Bolang. De bevolking der partikuliere landeryen in 't Bataviasche en Buitenzorgsche bestaat voor 'n groot deel uit lebaksche vluchtelingen. ‘Als er in Lebak niet gekneveld wordt, heb ik 'n landheer hooren zeggen, hebben wy gebrek aan volk.’ (Uchodźcy do Tjikandi i Bolang. Ludność prywatnych plantacji w Batavii i Buitenzorgu składa się w dużej mierze z uciekinierów z Lebak. ‘Jeśli w Lebak nie będzie ciemiężenia, słyszałem, jak mówił jeden właściciel ziemski, będziemy mieli niedobór ludzi’; uitgewekenen naar Tjikandi en Bolang – uchodźcy do Tjikandi i Bolang, de bevolking der partikuliere landeryen in 't Bataviasche en Buitenzorgsche – ludność prywatnych plantacji w Batavii i Buitenzorgu, bestaat voor 'n groot deel uit lebaksche vluchtelingen – składa się w dużej mierze z uciekinierów z Lebak, als er in Lebak niet gekneveld wordt – jeśli w Lebak nie będzie ciemiężenia, heb ik 'n landheer hooren zeggen – słyszałem, jak mówił jeden właściciel ziemski, hebben wy gebrek aan volk – będziemy mieli niedobór ludzi).
38
Pisang: banaan. Hoe 't komt dat deze laatste (west-indische) benaming in 't oost-indisch Nederland beter bekend is dan 't woord pisang, begryp ik niet. Ook is 't my een raadsel, vanwaar de engelschen hun woord: plantain halen. Het getal soorten der pisangs wordt op driehonderd geschat. Zie overigens noot 28. (Pisang: banan. Jak to się dzieje, że ta ostatnia (zachodnio-indyjska) nazwa jest lepiej znana w holenderskich Indiach Wschodnich niż słowo pisang, nie rozumiem. Zagadką jest dla mnie także, skąd Anglicy wzięli swoje słowo: plantain. Liczba gatunków pisangów szacowana jest na trzysta. Patrz także przypis 28; pisang – banan, hoe 't komt dat deze laatste (west-indische) benaming in 't oost-indisch Nederland beter bekend is – jak to się dzieje, że ta ostatnia (zachodnio-indyjska) nazwa jest lepiej znana w holenderskich Indiach Wschodnich, dan 't woord pisang, begryp ik niet – niż słowo pisang, nie rozumiem, ook is 't my een raadsel, vanwaar de engelschen hun woord: plantain halen – zagadką jest dla mnie także, skąd Anglicy wzięli swoje słowo: plantain, het getal soorten der pisangs wordt op driehonderd geschat – liczba gatunków pisangów szacowana jest na trzysta, zie overigens noot 28 – patrz także przypis 28).
39
Hollander. Ieder blanke heet by den inlander: orang hollanda, wolanda, belanda, om 't even. Op hoofdplaatsen maken ze nu-en-dan een uitzondering op dezen regel, en spreken van orang ingris of orang prantjies, d.i. engelschen of franschen. De duitscher heet soms: orang hollanda goenoeng, nam. berg-hollander, hollander uit de binnenlanden. (Holender. Każdy biały nazywany jest przez tubylców: orang hollanda, wolanda, belanda, bez różnicy. W głównych miejscowościach czasami robią wyjątek od tej reguły i mówią orang ingris lub orang prantjies, czyli Anglicy lub Francuzi. Niemiec nazywany jest czasem: orang hollanda goenoeng, czyli górski Holender, Holender z wnętrza kraju; hollander – Holender, ieder blanke heet by den inlander – każdy biały nazywany jest przez tubylców, orang hollanda, wolanda, belanda – orang hollanda, wolanda, belanda, om 't even – bez różnicy, op hoofdplaatsen maken ze nu-en-dan een uitzondering op dezen regel – w głównych miejscowościach czasami robią wyjątek od tej reguły, en spreken van orang ingris of orang prantjies – i mówią orang ingris lub orang prantjies, d.i. engelschen of franschen – czyli Anglicy lub Francuzi, de duitscher heet soms – Niemiec nazywany jest czasem, orang hollanda goenoeng – orang hollanda goenoeng, nam. berg-hollander, hollander uit de binnenlanden – czyli górski Holender, Holender z wnętrza kraju).
40
Opvatting van 't begrip: beschaving. (Pojęcie cywilizacji; Opvatting van 't begrip – Pojęcie, beschaving – cywilizacja)
De Europeaan vergist zich in de meening dat de hoogere beschaving waarop hy roemt, overal als 'n axioma wordt aangenomen. (Europejczyk myli się, sądząc, że wyższa cywilizacja, z której jest dumny, jest wszędzie uznawana za aksjomat; De Europeaan vergist zich – Europejczyk myli się, dat de hoogere beschaving waarop hy roemt – że wyższa cywilizacja, z której jest dumny, overal als 'n axioma wordt aangenomen – wszędzie uznawana jest za aksjomat)
Ook hierin dat hy werkelyk in alle opzichten beschaafder is. (Również w tym, że jest rzeczywiście pod każdym względem bardziej cywilizowany; Ook hierin dat hy werkelyk in alle opzichten beschaafder is – Również w tym, że jest rzeczywiście pod każdym względem bardziej cywilizowany)
Ik zou veel voorbeelden kunnen aanhalen, die van onzen beweerden roem te dezer zake een vraagstuk maken, en enkelen die hem stempelen tot onwaarheid. (Mógłbym podać wiele przykładów, które kwestionują naszą rzekomą chwałę w tej kwestii, oraz kilka, które uznają ją za fałsz; Ik zou veel voorbeelden kunnen aanhalen – Mógłbym podać wiele przykładów, die van onzen beweerden roem te dezer zake een vraagstuk maken – które kwestionują naszą rzekomą chwałę w tej kwestii, en enkelen die hem stempelen tot onwaarheid – oraz kilka, które uznają ją za fałsz)
Het praedikaat dat liplappen en inlanders den Europeër geven, is: ongewasschen. (Określenie, jakie Liplappowie i tubylcy nadają Europejczykowi, to: nieumyci; Het praedikaat dat liplappen en inlanders den Europeër geven – Określenie, jakie Liplappowie i tubylcy nadają Europejczykowi, is: ongewasschen – to: nieumyci)
Men zie hierover blz. 53 van ‘Nogeens Vryen-arbeid’ en Idee 372. (Patrz strona 53 ‘Nogeens Vryen-arbeid’ i Idee 372; Men zie hierover blz. 53 – Patrz strona 53, van ‘Nogeens Vryen-arbeid’ en Idee 372 – ‘Nogeens Vryen-arbeid’ i Idee 372)
Ook Idee 587 (nieuwe nummering) kan den waarheidsvriend op den weg brengen om te onderzoeken hoeveel boekerigheid en konventie er schuilt onder onze opvatting van 't woord: beschaving. (Również Idee 587 (nowa numeracja) może skłonić miłośnika prawdy do zbadania, ile książkowości i konwencji kryje się w naszym pojmowaniu słowa: cywilizacja; Ook Idee 587 (nieuwe nummering) kan den waarheidsvriend op den weg brengen – Również Idee 587 (nowa numeracja) może skłonić miłośnika prawdy, om te onderzoeken hoeveel boekerigheid en konventie er schuilt onder onze opvatting van 't woord: beschaving – do zbadania, ile książkowości i konwencji kryje się w naszym pojmowaniu słowa: cywilizacja)
We gelyken hierin vry nauwkeurig op zekere inlanders, die zich niet kunnen voorstellen hoe 'n beschaafd mensch genoegen neemt met witte tanden. (W tym przypominamy pewnych tubylców, którzy nie mogą sobie wyobrazić, jak cywilizowany człowiek może zadowolić się białymi zębami; We gelyken hierin vry nauwkeurig op zekere inlanders – W tym przypominamy pewnych tubylców, die zich niet kunnen voorstellen hoe 'n beschaafd mensch genoegen neemt met witte tanden – którzy nie mogą sobie wyobrazić, jak cywilizowany człowiek może zadowolić się białymi zębami)
Tjies, selakoe andjing! zeggen ze, d.i. ‘foei, net als 'n hond!’ (Tjies, selakoe andjing! mówią, to znaczy ‘fuj, jak pies!’; Tjies, selakoe andjing! zeggen ze – Tjies, selakoe andjing! mówią, d.i. ‘foei, net als 'n hond!’ – to znaczy ‘fuj, jak pies!’)
Elders wordt het voor onbeschaafd gehouden, geen ebbenhouten schyf in de gespleten onderlip of in de oorlappen en geen ring in 't jukbeentje van den neus te dragen. (Gdzie indziej uważa się za niecywilizowane, nie nosić hebanowej tarczy w rozciętej dolnej wardze lub w płatkach uszu i nie nosić pierścienia w kości jarzmowej nosa; Elders wordt het voor onbeschaafd gehouden – Gdzie indziej uważa się za niecywilizowane, geen ebbenhouten schyf in de gespleten onderlip of in de oorlappen – nie nosić hebanowej tarczy w rozciętej dolnej wardze lub w płatkach uszu, en geen ring in 't jukbeentje van den neus te dragen – i nie nosić pierścienia w kości jarzmowej nosa)
Er zyn streken in Insulinde waar de beschaving zich openbaart… hoe zal ik my uitdrukken? Komaan, ethnologie mag niet belemmerd worden door preutsheid! (Są regiony w Insulindii, gdzie cywilizacja objawia się… jak to wyrazić? Dobrze, etnologia nie może być ograniczana przez pruderię!; Er zyn streken in Insulinde waar de beschaving zich openbaart… hoe zal ik my uitdrukken? – Są regiony w Insulindii, gdzie cywilizacja objawia się… jak to wyrazić?, Komaan, ethnologie mag niet belemmerd worden door preutsheid! – Dobrze, etnologia nie może być ograniczana przez pruderię!)
Die mannen dragen in 't uiteinde van den penis een ebbenhouten dwarsspalk, ten welken einde reeds op zeer jeugdigen leeftyd dat lichaamsdeel doorboord wordt. (Ci mężczyźni noszą na końcu penisa hebanowy pręt poprzeczny, w tym celu to ciało jest przekłuwane w bardzo młodym wieku; Die mannen dragen in 't uiteinde van den penis een ebbenhouten dwarsspalk – Ci mężczyźni noszą na końcu penisa hebanowy pręt poprzeczny, ten welken einde reeds op zeer jeugdigen leeftyd dat lichaamsdeel doorboord wordt – w tym celu to ciało jest przekłuwane w bardzo młodym wieku)
By die dwazen gaat het plegen van den coïtus zònder zoodanig ornament, voor… beestachtig door. (Dla tych głupców uprawianie stosunku płciowego bez takiej ozdoby jest… bestialskie; By die dwazen gaat het plegen van den coïtus zònder zoodanig ornament – Dla tych głupców uprawianie stosunku płciowego bez takiej ozdoby voor… beestachtig door – jest… bestialskie)
Selakoe andjing alweer, denk ik. (Znowu selakoe andjing, myślę; Selakoe andjing alweer, denk ik – Znowu selakoe andjing, myślę)
Hoe bespottelyk dit zy, de onbevooroordeelde moet erkennen dat wy de woorden dierlyk en beestachtig dikwyls even ongepast gebruiken. (Jak śmieszne by to nie było, bezstronny musi przyznać, że często używamy słów zwierzęcy i bestialski równie nieodpowiednio; Hoe bespottelyk dit zy – Jak śmieszne by to nie było, de onbevooroordeelde moet erkennen – bezstronny musi przyznać, dat wy de woorden dierlyk en beestachtig dikwyls even ongepast gebruiken – że często używamy słów zwierzęcy i bestialski równie nieodpowiednio)
41
Maatschappelyk standpunt van den liplap. (Społeczne stanowisko liplapa; Maatschappelyk standpunt van den liplap – Społeczne stanowisko liplapa)
Het is de vraag of Nederland, nu eens zoogenaamd-politisch gesproken, wysgeerig en onbekrompen handelen kan? (Pytanie brzmi, czy Holandia, mówiąc politycznie, może działać filozoficznie i otwarcie?; Het is de vraag of Nederland – Pytanie brzmi, czy Holandia, nu eens zoogenaamd-politisch gesproken – mówiąc politycznie, wysgeerig en onbekrompen handelen kan? – może działać filozoficznie i otwarcie?)
Officieele gelykstelling van den liplap zou misschien 'n bevolking in het leven roepen, die gevaarlyk worden kon voor 't nederlandsch gezag. (Oficjalne zrównanie liplapa mogłoby stworzyć populację, która mogłaby stać się niebezpieczna dla holenderskich władz; Officieele gelykstelling van den liplap – Oficjalne zrównanie liplapa, zou misschien 'n bevolking in het leven roepen – mogłoby stworzyć populację, die gevaarlyk worden kon voor 't nederlandsch gezag – która mogłaby stać się niebezpieczna dla holenderskich władz)
Vanhier dan ook 't aanhoudend geknoei met bepalingen die – hoe ook bemanteld – geen andere strekking hebben dan om aan 't echt europeesch element den boventoon te verzekeren. (Stąd ciągłe manipulowanie przepisami, które – jakkolwiek ubrane w płaszczyk – mają tylko jeden cel: zapewnić dominację elementowi europejskiemu; Vanhier dan ook 't aanhoudend geknoei met bepalingen die – Stąd ciągłe manipulowanie przepisami, które, hoe ook bemanteld – jakkolwiek ubrane w płaszczyk, geen andere strekking hebben dan om aan 't echt europeesch element den boventoon te verzekeren – mają tylko jeden cel: zapewnić dominację elementowi europejskiemu)
Ik doel hier op de, voor zeeroovers niet onaangename afschaffing der Koloniale Marine. (Mam na myśli zniesienie Kolonialnej Marynarki Wojennej, co nie było nieprzyjemne dla piratów; Ik doel hier op de – Mam na myśli, voor zeeroovers niet onaangename afschaffing der Koloniale Marine – zniesienie Kolonialnej Marynarki Wojennej, co nie było nieprzyjemne dla piratów)
Op 't eindeloos geknutsel met 'n zoogenaamd Radikaal. (Na nieskończone manipulacje z tak zwanym Radykałem; Op 't eindeloos geknutsel met 'n zoogenaamd Radikaal – Na nieskończone manipulacje z tak zwanym Radykałem)
Op de instellingen van Onderwys in Nederland, en den daaruit voortvloeienden, door indische ouders al te pynlyk gevoelden dwang om hun kinderen naar Europa te zenden. (Na instytucje edukacyjne w Holandii i wynikający z tego przymus, boleśnie odczuwany przez indyjskich rodziców, aby wysyłać swoje dzieci do Europy; Op de instellingen van Onderwys in Nederland – Na instytucje edukacyjne w Holandii, en den daaruit voortvloeienden, door indische ouders al te pynlyk gevoelden dwang om hun kinderen naar Europa te zenden – i wynikający z tego przymus, boleśnie odczuwany przez indyjskich rodziców, aby wysyłać swoje dzieci do Europy)
En eindelyk: op 't door dit alles kunstmatig in 't leven gehouden, voor Insulinde zoo hoogstverderfelyk absenteïsmus! (I wreszcie: na sztucznie utrzymywane, wysoce szkodliwe dla Insulindii absenteizmu!; En eindelyk: op 't door dit alles kunstmatig in 't leven gehouden – I wreszcie: na sztucznie utrzymywane, voor Insulinde zoo hoogstverderfelyk absenteïsmus! – wysoce szkodliwe dla Insulindii absenteizmu!)
Juist dit is de eisch onzer op immoreele gronden gevestigde overheersching, dat we niet ‘wysgeerig en onbekrompen’ handelen kunnen zonder ons belang in de waagschaal te stellen. (To jest właśnie wymaganie naszej opartej na niemoralnych podstawach dominacji, że nie możemy działać filozoficznie i otwarcie bez narażania naszych interesów; Juist dit is de eisch onzer op immoreele gronden gevestigde overheersching – To jest właśnie wymaganie naszej opartej na niemoralnych podstawach dominacji, dat we niet ‘wysgeerig en onbekrompen’ handelen kunnen zonder ons belang in de waagschaal te stellen – że nie możemy działać filozoficznie i otwarcie bez narażania naszych interesów)
Das eben ist der Fluch der bösen That, Dass sie fortzeugend Böses muss gebähren. (To właśnie jest przekleństwo złego uczynku, że musi on ciągle rodzić zło; Das eben ist der Fluch der bösen That – To właśnie jest przekleństwo złego uczynku, Dass sie fortzeugend Böses muss gebähren – że musi on ciągle rodzić zło)
42
Patteh, Kliwon, Djaksa: Inlandsche Hoofden. (Patteh, Kliwon, Djaksa: tubylcze głowy; Patteh, Kliwon, Djaksa: Inlandsche Hoofden – Patteh, Kliwon, Djaksa: tubylcze głowy)
De Patteh staat den Regent ter-zyde als sekretaris, boodschapper, faktotum. (Patteh pomaga Regentowi jako sekretarz, posłaniec, faktotum; De Patteh staat den Regent ter-zyde als sekretaris – Patteh pomaga Regentowi jako sekretarz, boodschapper, faktotum – posłaniec, faktotum)
De Kliwon is tusschenpersoon tusschen het Bestuur en de dorpshoofden. (Kliwon jest pośrednikiem między Zarządem a głowami wsi; De Kliwon is tusschenpersoon – Kliwon jest pośrednikiem, tusschen het Bestuur en de dorpshoofden – między Zarządem a głowami wsi)
Gewoonlyk heeft hy 't opzicht over gemeentelyke publieke werken, verdeeling van wachtvolk, regeling van heeredienst, enz. (Zwykle nadzoruje prace publiczne gminy, rozdział strażników, regulację służby honorowej, itp.; Gewoonlyk heeft hy 't opzicht over gemeentelyke publieke werken – Zwykle nadzoruje prace publiczne gminy, verdeeling van wachtvolk, regeling van heeredienst, enz – rozdział strażników, regulację służby honorowej, itp.)
De Djaksa is officier van politie en justitie. (Djaksa jest oficerem policji i sprawiedliwości; De Djaksa is officier van politie en justitie – Djaksa jest oficerem policji i sprawiedliwości)
43
Gongs en Gamlang: muziekinstrumenten. (Gongi i Gamlang: instrumenty muzyczne; Gongs en Gamlang: muziekinstrumenten – Gongi i Gamlang: instrumenty muzyczne)
De Gong is 'n zwaar metalen bekken dat aan 'n koord hangt. (Gong to ciężki metalowy talerz, który wisi na sznurku; De Gong is 'n zwaar metalen bekken – Gong to ciężki metalowy talerz, dat aan 'n koord hangt – który wisi na sznurku)
Men bespeelt den Gamlang als onze glasharmonika's of als 't bekende hout-en-stroo-instrument. (Gamlang gra się jak nasze szklane harmonijki lub jak znane instrumenty z drewna i słomy; Men bespeelt den Gamlang als onze glasharmonika's – Gamlang gra się jak nasze szklane harmonijki, of als 't bekende hout-en-stroo-instrument – lub jak znane instrumenty z drewna i słomy)
Ik had op deze plaats in den tekst wel tevens van Ankloeng mogen spreken, zynde een roosterachtig toestel met bekkens die op gespannen koorden liggen. (Na tym miejscu w tekście mógłbym również wspomnieć o Ankloeng, będącym urządzeniem przypominającym ruszt z talerzami leżącymi na napiętych sznurkach; Ik had op deze plaats in den tekst wel tevens van Ankloeng mogen spreken – Na tym miejscu w tekście mógłbym również wspomnieć o Ankloeng, zynde een roosterachtig toestel met bekkens die op gespannen koorden liggen – będącym urządzeniem przypominającym ruszt z talerzami leżącymi na napiętych sznurkach)
Het verdient opmerking dat de benamingen van al deze instrumenten onomatopeën zyn. (Warto zauważyć, że nazwy wszystkich tych instrumentów są onomatopejami; Het verdient opmerking – Warto zauważyć, dat de benamingen van al deze instrumenten onomatopeën zyn – że nazwy wszystkich tych instrumentów są onomatopejami)
De Gong klinkt forsch. (Gong brzmi potężnie; De Gong klinkt forsch – Gong brzmi potężnie)
Ankloeng en Gamlang (gamelan) daarentegen zacht en liefelyk, maar zeer melancholisch. (Ankloeng i Gamlang (gamelan) natomiast miękko i łagodnie, ale bardzo melancholijnie; Ankloeng en Gamlang (gamelan) daarentegen – Ankloeng i Gamlang (gamelan) natomiast, zacht en liefelyk, maar zeer melancholisch – miękko i łagodnie, ale bardzo melancholijnie)
44
Ergernis over tegenwerking. (Rozdrażnienie z powodu przeciwdziałania; Ergernis over tegenwerking – Rozdrażnienie z powodu przeciwdziałania)
By den Gouverneur der moluksche eilanden, een zeer verdienstelyk man die in z'n pogingen tot herstel van 't gefnuikt gezag werd belemmerd door de kommiezery der Buitenzorgsche sekretarie, werkte deze ergernis noodlottig. (U gubernatora Moluków, bardzo zasłużonego człowieka, który w swoich próbach przywrócenia zniszczonego autorytetu był utrudniany przez biurokrację sekretariatu w Buitenzorg, to rozdrażnienie miało fatalne skutki; By den Gouverneur der moluksche eilanden – U gubernatora Moluków, een zeer verdienstelyk man die in z'n pogingen tot herstel van 't gefnuikt gezag werd belemmerd door de kommiezery der Buitenzorgsche sekretarie – bardzo zasłużonego człowieka, który w swoich próbach przywrócenia zniszczonego autorytetu był utrudniany przez biurokrację sekretariatu w Buitenzorg, werkte deze ergernis noodlottig – to rozdrażnienie miało fatalne skutki)
Onder de oogen van den onbekwamen Van Twist, die natuurlyk geheel aan den leiband liep van die bureaukratie, maakte hy door 'n sprong in den waterval te Tondano (Minahassa van Menado) 'n eind aan z'n leven. (Na oczach niekompetentnego Van Twista, który naturalnie był całkowicie zależny od tej biurokracji, zakończył swoje życie skokiem do wodospadu w Tondano (Minahassa w Menado); Onder de oogen van den onbekwamen Van Twist – Na oczach niekompetentnego Van Twista, die natuurlyk geheel aan den leiband liep van die bureaukratie – który naturalnie był całkowicie zależny od tej biurokracji, maakte hy door 'n sprong in den waterval te Tondano (Minahassa van Menado) 'n eind aan z'n leven – zakończył swoje życie skokiem do wodospadu w Tondano (Minahassa w Menado))
45
Havelaars officieele loopbaan. (Oficjalna kariera Havelaar; Havelaars officieele loopbaan – Oficjalna kariera Havelaar)
Reeds in Augustus 1851 was ik aan de Regeering voorgedragen tot Resident. (Już w sierpniu 1851 zostałem przedstawiony rządowi jako rezydent; Reeds in Augustus 1851 was ik aan de Regeering voorgedragen tot Resident – Już w sierpniu 1851 zostałem przedstawiony rządowi jako rezydent)
Ook werden de funktien die ik te Amboina vervulde, weinig tyd na myn vertrek aan 'n Resident opgedragen. (Również funkcje, które pełniłem w Amboina, zostały krótko po moim wyjeździe przekazane rezydentowi; Ook werden de funktien die ik te Amboina vervulde – Również funkcje, które pełniłem w Amboina, weinig tyd na myn vertrek aan 'n Resident opgedragen – zostały krótko po moim wyjeździe przekazane rezydentowi)
46
Ik verzeker den lezer dat het my thans (1881) meer nog dan vroeger tegen de borst stuit, my op publiek terrein te bewegen. (Zapewniam czytelnika, że teraz (1881) bardziej niż kiedykolwiek wcześniej odczuwam odrazę do poruszania się na publicznym polu; Ik verzeker den lezer dat het my thans (1881) meer nog dan vroeger tegen de borst stuit – Zapewniam czytelnika, że teraz (1881) bardziej niż kiedykolwiek wcześniej, my op publiek terrein te bewegen – odczuwam odrazę do poruszania się na publicznym polu)
Toen ik op m'n veertigste jaar myns ondanks daartoe gedwongen werd, had ik in de hoop op eenig succes een bondgenoot tegen den afkeer die elke aanraking met Publiek my veroorzaakt. (Kiedy w wieku czterdziestu lat zostałem do tego zmuszony wbrew swojej woli, miałem nadzieję na jakiś sukces jako sprzymierzeniec przeciw odrazie, jaką każda styczność z publicznością we mnie wywołuje; Toen ik op m'n veertigste jaar myns ondanks daartoe gedwongen werd – Kiedy w wieku czterdziestu lat zostałem do tego zmuszony wbrew swojej woli, had ik in de hoop op eenig succes een bondgenoot tegen den afkeer die elke aanraking met Publiek my veroorzaakt – miałem nadzieję na jakiś sukces jako sprzymierzeniec przeciw odrazie, jaką każda styczność z publicznością we mnie wywołuje)
Na de ervaring van den uitslag myner pogingen is m'n walg sterker dan ooit. (Po doświadczeniach wynikających z moich prób, moja odraza jest silniejsza niż kiedykolwiek; Na de ervaring van den uitslag myner pogingen – Po doświadczeniach wynikających z moich prób, is m'n walg sterker dan ooit – moja odraza jest silniejsza niż kiedykolwiek)
47
Herbergiersrekening. (Rachunek hotelarski; Herbergiersrekening – Rachunek hotelarski)
Men mocht aan de Regeering der Vereenigde Staten 83 nederl. centen daags in rekening brengen voor 't onderhoud van 'n schipbreukeling, onverschillig of de man Gezagvoerder of Matroos was. (Można było wystawić rządowi Stanów Zjednoczonych rachunek na 83 holenderskie centy dziennie za utrzymanie rozbitka, niezależnie od tego, czy był kapitanem, czy marynarzem; Men mocht aan de Regeering der Vereenigde Staten 83 nederl. centen daags in rekening brengen – Można było wystawić rządowi Stanów Zjednoczonych rachunek na 83 holenderskie centy dziennie, voor 't onderhoud van 'n schipbreukeling, onverschillig of de man Gezagvoerder of Matroos was – za utrzymanie rozbitka, niezależnie od tego, czy był kapitanem, czy marynarzem)
