Nikita Shcheholevatyi
Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
134
De naam Saïdjah is met 'n kleine letterverzetting ontleend aan den ‘Staat van gestolen buffels’ in de Minnebrieven. Daarin vindt men ook de namen der dorpen Badoer en Tjipoeroet. (Imię Saïdjah pochodzi z „Raportu o skradzionych bawołach” w Minnebrieven, z małą zmianą liter; De naam Saïdjah – Imię Saïdjah, is met 'n kleine letterverzetting ontleend – pochodzi z małą zmianą liter, aan den ‘Staat van gestolen buffels’ – z „Raportu o skradzionych bawołach”, in de Minnebrieven – w Minnebrieven, Daarin vindt men ook de namen – Tam również znajdują się imiona, der dorpen Badoer en Tjipoeroet – wsi Badoer i Tjipoeroet).
135
Myn berekening van wat er in Indie verloren gaat onder de Regeering van één Gouverneur-generaal ‘die z'n plicht niet doet’ is – als gewoonlyk, we kennen dat! – overdreven genoemd. Weinigen hebben besef van de kracht der vermenigvuldiging. (Moje obliczenia dotyczące strat w
3/3
4o
цифры выделяй жирным и без точек анализ и перевод после каждой точки
ChatGPT
134
De naam Saïdjah is met 'n kleine letterverzetting ontleend aan den ‘Staat van gestolen buffels’ in de Minnebrieven. Daarin vindt men ook de namen der dorpen Badoer en Tjipoeroet. (Imię Saïdjah pochodzi z „Raportu o skradzionych bawołach” w Minnebrieven, z małą zmianą liter; De naam Saïdjah – Imię Saïdjah, is met 'n kleine letterverzetting ontleend – pochodzi z małą zmianą liter, aan den ‘Staat van gestolen buffels’ – z „Raportu o skradzionych bawołach”, in de Minnebrieven – w Minnebrieven, Daarin vindt men ook de namen – Tam również znajdują się imiona, der dorpen Badoer en Tjipoeroet – wsi Badoer i Tjipoeroet).
135
Myn berekening van wat er in Indie verloren gaat onder de Regeering van één Gouverneur-generaal ‘die z'n plicht niet doet’ is – als gewoonlyk, we kennen dat! – overdreven genoemd. (Moje obliczenia dotyczące strat poniesionych w Indiach pod rządami jednego gubernatora generalnego, „który nie wypełnia swoich obowiązków”, są, jak zwykle, przesadzone; Myn berekening van wat er in Indie verloren gaat – Moje obliczenia dotyczące strat poniesionych w Indiach, onder de Regeering van één Gouverneur-generaal ‘die z'n plicht niet doet’ – pod rządami jednego gubernatora generalnego, „który nie wypełnia swoich obowiązków”, is – als gewoonlyk, we kennen dat! – overdreven genoemd – są, jak zwykle, przesadzone).
Weinigen hebben besef van de kracht der vermenigvuldiging. (Niewielu zdaje sobie sprawę z mocy mnożenia; Weinigen hebben besef – Niewielu zdaje sobie sprawę, van de kracht der vermenigvuldiging – z mocy mnożenia).
Ook Droogstoppel stond verbaasd toen-i over dit onderwerp iets aantrof in Sjaalman's pak. (Droogstoppel też był zaskoczony, gdy znalazł coś na ten temat w pakiecie Sjaalmana; Ook Droogstoppel stond verbaasd – Droogstoppel też był zaskoczony, toen-i over dit onderwerp iets aantrof – gdy znalazł coś na ten temat, in Sjaalman's pak – w pakiecie Sjaalmana).
Ik vraag aan hen die zich zoo makkelyk van de zaak afmaken: hoe hoog dan volgens hun meening 't bedrag is, waarop één gouverneur-generaal van de soort der Van Twist en – en hy was de ergste niet! – aan de Natie te staan komt? (Pytam tych, którzy tak łatwo odpuszczają sprawę: jak wysoka ich zdaniem jest kwota, którą jeden gubernator generalny typu Van Twista – a nie był najgorszy! – kosztuje naród?; Ik vraag aan hen die zich zoo makkelyk van de zaak afmaken – Pytam tych, którzy tak łatwo odpuszczają sprawę, hoe hoog dan volgens hun meening 't bedrag is – jak wysoka ich zdaniem jest kwota, waarop één gouverneur-generaal van de soort der Van Twist en – en hy was de ergste niet! – aan de Natie te staan komt – którą jeden gubernator generalny typu Van Twista – a nie był najgorszy! – kosztuje naród?).
136
Orang Goenong: bergbewoner, doch op Java zeer speciaal de bewoner der bergen in den westhoek. (Orang Goenong: mieszkaniec gór, ale na Jawie szczególnie mieszkaniec gór w zachodnim rogu; Orang Goenong – Orang Goenong, bergbewoner – mieszkaniec gór, doch op Java zeer speciaal de bewoner der bergen in den westhoek – ale na Jawie szczególnie mieszkaniec gór w zachodnim rogu).
't Woord aliforoe, alifoeroe, harifoeroe (alfoer) heeft in den noordhoek van Celebes, in den geheelen molukschen Archipel, en op Nieuw-Guinee, dezelfde beteekenis, of althans die van bewoner der binnenlanden. (Słowo aliforoe, alifoeroe, harifoeroe (alfoer) ma w północnym rogu Celebes, w całym Archipelagu Moluków i na Nowej Gwinei to samo znaczenie, lub przynajmniej oznacza mieszkańca wnętrza kraju; 't Woord aliforoe, alifoeroe, harifoeroe (alfoer) heeft – Słowo aliforoe, alifoeroe, harifoeroe (alfoer) ma, in den noordhoek van Celebes, in den geheelen molukschen Archipel, en op Nieuw-Guinee – w północnym rogu Celebes, w całym Archipelagu Moluków i na Nowej Gwinei, dezelfde beteekenis – to samo znaczenie, of althans die van bewoner der binnenlanden – lub przynajmniej oznacza mieszkańca wnętrza kraju).
't Is dus eigenlyk geen volks- of stamnaam, gelyk door sommigen gemeend wordt, maar wordt – evenals 't woord Nederlander – dikwyls als zoodanig gebruikt. (To właściwie nie jest nazwa plemienia ani ludu, jak niektórzy sądzą, ale jest często używane jako takie – podobnie jak słowo Nederlander; 't Is dus eigenlyk geen volks- of stamnaam – To właściwie nie jest nazwa plemienia ani ludu, gelyk door sommigen gemeend wordt – jak niektórzy sądzą, maar wordt – evenals 't woord Nederlander – dikwyls als zoodanig gebruikt – ale jest często używane jako takie – podobnie jak słowo Nederlander).
137
Uit gebrek aan ruimte, en tevens omdat de hier behandelde zaak in nauw verband staat met de meerendeels zoo onjuiste begrippen over bevoegdheid in 't algemeen, wil ik hier over dit onderwerp niet verder uitweiden. (Z braku miejsca, a także dlatego, że omawiana tu sprawa jest ściśle powiązana z głównie tak błędnymi pojęciami na temat kompetencji ogólnie, nie chcę tu dalej rozwijać tego tematu; Uit gebrek aan ruimte – Z braku miejsca, en tevens omdat de hier behandelde zaak in nauw verband staat – a także dlatego, że omawiana tu sprawa jest ściśle powiązana, met de meerendeels zoo onjuiste begrippen over bevoegdheid in 't algemeen – z głównie tak błędnymi pojęciami na temat kompetencji ogólnie, wil ik hier over dit onderwerp niet verder uitweiden – nie chcę tu dalej rozwijać tego tematu).
Ik verwys naar den laatsten druk der ‘Specialiteiten’. (Delft, by Waltman.) (Odsyłam do ostatniego wydania „Specjalności”. (Delft, Waltman); Ik verwys naar den laatsten druk der ‘Specialiteiten’ – Odsyłam do ostatniego wydania „Specjalności”, (Delft, by Waltman) – (Delft, Waltman)).
138
Kendang: omheining van ruw paalwerk. (Kendang: ogrodzenie z surowych pali; Kendang – Kendang, omheining van ruw paalwerk – ogrodzenie z surowych pali).
139
Frits had allerlei vragen gedaan, zegt Droogstoppel. (Frits zadał różne pytania, mówi Droogstoppel; Frits had allerlei vragen gedaan – Frits zadał różne pytania, zegt Droogstoppel – mówi Droogstoppel).
Van die vragen kwamen er in 't Hs. 'n paar voor, maar de heer V. Lennep heeft gemeend ze te moeten supprimeeren. (Niektóre z tych pytań pojawiły się w Hs., ale pan V. Lennep uznał, że należy je usunąć; Van die vragen kwamen er in 't Hs. 'n paar voor – Niektóre z tych pytań pojawiły się w Hs., maar de heer V. Lennep heeft gemeend ze te moeten supprimeeren – ale pan V. Lennep uznał, że należy je usunąć).
Waarom? Toch niet omdat de Wawelaars verlegen zitten met het antwoord? (Dlaczego? Czyżby dlatego, że Wawelaars nie wiedzą, jak odpowiedzieć?; Waarom? – Dlaczego?, Toch niet omdat de Wawelaars verlegen zitten met het antwoord? – Czyżby dlatego, że Wawelaars nie wiedzą, jak odpowiedzieć?).
't Komiekste is dat V.L. zelf, hier hofmakende aan 't bekrompenst bygeloof, dikwyls met de bybelsche vertellingen den spot dreef. (Najśmieszniejsze jest to, że sam V.L., oddając hołd najwęższym przesądom, często drwił z biblijnych opowieści; 't Komiekste is dat V.L. zelf – Najśmieszniejsze jest to, że sam V.L., hier hofmakende aan 't bekrompenst bygeloof – oddając hołd najwęższym przesądom, dikwyls met de bybelsche vertellingen den spot dreef – często drwił z biblijnych opowieści).
Hy hield van Voltaire meer dan ik, en was zeer in z'n schik als men hem zeide dat-i op dien oppervlakkigen denker geleek, wat in z'n laatste levensjaren werkelyk 't geval was. (Lubił Voltaire'a bardziej ode mnie i był bardzo zadowolony, gdy mówiono mu, że przypomina tego powierzchownego myśliciela, co rzeczywiście miało miejsce w jego ostatnich latach życia; Hy hield van Voltaire meer dan ik – Lubił Voltaire'a bardziej ode mnie, en was zeer in z'n schik als men hem zeide – i był bardzo zadowolony, gdy mówiono mu, dat-i op dien oppervlakkigen denker geleek – że przypomina tego powierzchownego myśliciela, wat in z'n laatste levensjaren werkelyk 't geval was – co rzeczywiście miało miejsce w jego ostatnich latach życia).
Dat hy, in-weerwil van deze geestesrichting, toch geen vryheid voelde Frits te laten vragen: ‘vanwaar toch Noach z'n ysbeeren voor de Ark gehaald had?’ e.d. bewyst, dunkt me, de gegrondheid myner opmerking in de noot op blz. 252. (To, że pomimo tego kierunku myślenia nie czuł się swobodnie pozwalając Fritsowi zapytać: „skąd Noe wziął swoje niedźwiedzie polarne na Arkę?” itp., świadczy, moim zdaniem, o słuszności mojej uwagi w przypisie na stronie 252; Dat hy, in-weerwil van deze geestesrichting – To, że pomimo tego kierunku myślenia, toch geen vryheid voelde Frits te laten vragen – nie czuł się swobodnie pozwalając Fritsowi zapytać, ‘vanwaar toch Noach z'n ysbeeren voor de Ark gehaald had?’ e.d. – „skąd Noe wziął swoje niedźwiedzie polarne na Arkę?” itp., bewyst, dunkt me, de gegrondheid myner opmerking in de noot op blz. 252 – świadczy, moim zdaniem, o słuszności mojej uwagi w przypisie na stronie 252).
Z'n orthodoxe vrindjes te Amsterdam mochten niet gekrenkt worden in hun keukenmeidengeloof. (Jego ortodoksyjni przyjaciele w Amsterdamie nie mogli być urażeni w swoich kuchennych wierzeniach; Z'n orthodoxe vrindjes te Amsterdam – Jego ortodoksyjni przyjaciele w Amsterdamie, mochten niet gekrenkt worden in hun keukenmeidengeloof – nie mogli być urażeni w swoich kuchennych wierzeniach).
Gelukkig dat het aantal ongerymdheden in den bybel zoo groot is, dat niemand verlegen hoeft te staan om de hier gesupprimeerde ‘neuswyzigheden’ van Frits met beliebige uitbreiding aantevullen. (Na szczęście liczba absurdów w Biblii jest tak wielka, że nikt nie musi się martwić, aby wypełnić tu usunięte „neuswygizmy” Fritsa dowolnym rozszerzeniem; Gelukkig dat het aantal ongerymdheden in den bybel zoo groot is – Na szczęście liczba absurdów w Biblii jest tak wielka, dat niemand verlegen hoeft te staan om de hier gesupprimeerde ‘neuswyzigheden’ van Frits met beliebige uitbreiding aantevullen – że nikt nie musi się martwić, aby wypełnić tu usunięte „neuswygizmy” Fritsa dowolnym rozszerzeniem).
140
Sluis in-plaats van steenen brug, is werkelyk 'n eigenaardigheid in 't amsterdamsch. (Śluza zamiast kamiennego mostu jest rzeczywiście osobliwością w Amsterdamie; Sluis in-plaats van steenen brug – Śluza zamiast kamiennego mostu, is werkelyk 'n eigenaardigheid in 't amsterdamsch – jest rzeczywiście osobliwością w Amsterdamie).
Van dien aard hoort men er velen, daar zoowel als elders. (Tego rodzaju można tam usłyszeć wiele, zarówno tam, jak i gdzie indziej; Van dien aard hoort men er velen – Tego rodzaju można tam usłyszeć wiele, daar zoowel als elders – zarówno tam, jak i gdzie indziej).
De woorden gracht en wal, byv., worden dikwyls verwisseld. (Słowa gracht (kanał) i wal (wał) są często zamieniane; De woorden gracht en wal – Słowa gracht (kanał) i wal (wał), byv., worden dikwyls verwisseld – są często zamieniane).
Men woont op de gracht, en werpt iets in den wal. (Mieszka się nad kanałem i wrzuca coś do wału; Men woont op de gracht – Mieszka się nad kanałem, en werpt iets in den wal – i wrzuca coś do wału).
Opmerkelyk is in de laatste spreekwys het onbewust terugkeeren tot de oorspronkelyke beteekenis van 't woord, daar wal een der zeer vele klanken is, waarmee men 't begrip: water aanduidde. (Zauważalne jest w ostatnim wyrażeniu nieświadome powrót do pierwotnego znaczenia słowa, ponieważ wal jest jednym z wielu dźwięków, którymi oznaczano wodę; Opmerkelyk is in de laatste spreekwys – Zauważalne jest w ostatnim wyrażeniu, het onbewust terugkeeren tot de oorspronkelyke beteekenis van 't woord – nieświadome powrót do pierwotnego znaczenia słowa, daar wal een der zeer vele klanken is – ponieważ wal jest jednym z wielu dźwięków, waarmee men 't begrip: water aanduidde – którymi oznaczano wodę).
(walvisch, narwal, walrus = walros: zeepaard.) (walvisch (wieloryb), narwal, walrus = walros (mors): zeepaard; walvisch – wieloryb, narwal – narwal, walrus = walros – mors = mors, zeepaard – zeepaard).
Op analogische wys veranderde het woord dyk van beteekenis, en misschien ook: dam. (Analogicznie zmieniło się znaczenie słowa dyk (wał), a może też dam (tama); Op analogische wys veranderde het woord dyk van beteekenis – Analogicznie zmieniło się znaczenie słowa dyk (wał), en misschien ook: dam – a może też dam (tama)).
Zoo ook, maar in omgekeerde richting, de woorden tuin en gaarde. (Podobnie, ale w przeciwnym kierunku, słowa tuin (ogród) i gaarde (sad); Zoo ook, maar in omgekeerde richting – Podobnie, ale w przeciwnym kierunku, de woorden tuin en gaarde – słowa tuin (ogród) i gaarde (sad)).
Gedurende den loop der eeuwen verwisselde men telkens de benamingen van 't contenant en 't contenu. (Na przestrzeni wieków wielokrotnie zmieniano nazwy zawartości i kontenera; Gedurende den loop der eeuwen – Na przestrzeni wieków, verwisselde men telkens de benamingen – wielokrotnie zmieniano nazwy, van 't contenant en 't contenu – zawartości i kontenera).
Dat nu, om weertekeeren tot Droogstoppels amsterdamismus, 't woord sluis oorspronkelyk niet uitsluitend de beteekenis had van waterkeering, ligt in de rede. (Powracając teraz do amsterdamizmu Droogstoppela, słowo sluis pierwotnie nie oznaczało wyłącznie zapory wodnej; Dat nu, om weertekeeren tot Droogstoppels amsterdamismus – Powracając teraz do amsterdamizmu Droogstoppela, 't woord sluis oorspronkelyk niet uitsluitend de beteekenis had van waterkeering – słowo sluis pierwotnie nie oznaczało wyłącznie zapory wodnej, ligt in de rede – jest oczywiste).
Het is van den met zooveel nakroost gezegenden wortel kl of sl, die eerst het begrip roepen, daarna dat van sluiten en heerschap uitdrukte. (Pochodzi od tak płodnego rdzenia kl lub sl, który najpierw oznaczał „wołać”, a potem „zamykać” i „władzać”; Het is van den met zooveel nakroost gezegenden wortel kl of sl – Pochodzi od tak płodnego rdzenia kl lub sl, die eerst het begrip roepen – który najpierw oznaczał „wołać”, daarna dat van sluiten en heerschap uitdrukte – a potem „zamykać” i „władzać”).
Zie hierover eenige opmerkingen in den Vn bundel Ideen, waar evenwel de stof op verre na niet uitgeput is. (Patrz na kilka uwag na ten temat w zbiorze Ideen, gdzie jednak temat nie jest jeszcze wyczerpany; Zie hierover eenige opmerkingen in den Vn bundel Ideen – Patrz na kilka uwag na ten temat w zbiorze Ideen, waar evenwel de stof op verre na niet uitgeput is – gdzie jednak temat nie jest jeszcze wyczerpany).
De vruchtbaarheid der Israelieten haalt niet by den rykdom aan kroost van de klanken kl (sl) of lk (ls). (Płodność Izraelitów nie dorównuje bogactwu potomstwa dźwięków kl (sl) lub lk (ls); De vruchtbaarheid der Israelieten haalt niet by den rykdom aan kroost van de klanken kl (sl) of lk (ls) – Płodność Izraelitów nie dorównuje bogactwu potomstwa dźwięków kl (sl) lub lk (ls)).
Ik meen ten-slotte dat het ware woord voor sluis in den zin van waterkeering, is: zyl of ziel, doch daarvan kon ik tot-nog-toe de etymologie niet opsporen. (Ostatecznie uważam, że prawdziwym słowem oznaczającym śluzę w sensie zapory wodnej jest: zyl lub ziel, ale do tej pory nie mogłem znaleźć jego etymologii; Ik meen ten-slotte dat het ware woord voor sluis in den zin van waterkeering – Ostatecznie uważam, że prawdziwym słowem oznaczającym śluzę w sensie zapory wodnej, is: zyl of ziel, doch daarvan kon ik tot-nog-toe de etymologie niet opsporen – jest: zyl lub ziel, ale do tej pory nie mogłem znaleźć jego etymologii).
(1881). Zyl (zl) zal wel van denzelfden wortel stammen. ((1881). Zyl (zl) prawdopodobnie pochodzi z tego samego rdzenia; (1881) – (1881), Zyl (zl) zal wel van denzelfden wortel stammen – Zyl (zl) prawdopodobnie pochodzi z tego samego rdzenia).
141
Ik geef hier by-een de verklaring van eenige maleische woorden, idiotismen en eigenaardigheden, die in de epizode van Saïdjah voorkomen. (Podaję tutaj wyjaśnienie kilku malajskich słów, idiotyzmów i osobliwości, które pojawiają się w epizodzie Saïdjah; Ik geef hier by-een de verklaring – Podaję tutaj wyjaśnienie, van eenige maleische woorden, idiotismen en eigenaardigheden – kilku malajskich słów, idiotyzmów i osobliwości, die in de epizode van Saïdjah voorkomen – które pojawiają się w epizodzie Saïdjah).
Lombong: bergplaats voor ryst en padie. Meestal is ze buiten 't huis tegen een der wanden aangebouwd. (Lombong: magazyn na ryż i padie. Zwykle jest zbudowany na zewnątrz domu, przy jednej ze ścian; Lombong – Lombong, bergplaats voor ryst en padie – magazyn na ryż i padie, Meestal is ze buiten 't huis tegen een der wanden aangebouwd – Zwykle jest zbudowany na zewnątrz domu, przy jednej ze ścian).
Kris, 't volksthümliche wapen van den Javaan, dat als zoodanig by z'n volslagen kleeding behoort, gelyk by ons in vroeger tyd de degen. (Kris, ludowa broń Jawajczyka, która jako taka należy do jego pełnego stroju, tak jak kiedyś szabla u nas; Kris – Kris, 't volksthümliche wapen van den Javaan – ludowa broń Jawajczyka, dat als zoodanig by z'n volslagen kleeding behoort – która jako taka należy do jego pełnego stroju, gelyk by ons in vroeger tyd de degen – tak jak kiedyś szabla u nas).
Het is 'n slangvormige platte dolk, met zeer kleinen greep. (To jest zakrzywiony płaski sztylet z bardzo małą rękojeścią; Het is 'n slangvormige platte dolk – To jest zakrzywiony płaski sztylet, met zeer kleinen greep – z bardzo małą rękojeścią).
Gewoonlyk zyn de krissen van reepen week yzer in-een-gesmeed – damastwerk alzoo? – en daarna met behulp van buffelhoeven gestaald. (Zwykle krisy są kute z pasów miękkiego żelaza – więc to damask? – a następnie hartowane przy użyciu kopyt bawołów; Gewoonlyk zyn de krissen van reepen week yzer in-een-gesmeed – Zwykle krisy są kute z pasów miękkiego żelaza, – damastwerk alzoo? – en daarna met behulp van buffelhoeven gestaald – więc to damask? – a następnie hartowane przy użyciu kopyt bawołów).
Ze werden voor roest bewaard door 'n inwryving met djerook ('n citroensoort) met arsenicum, dat aan 't yzer 'n eigenaardig doffe tint geeft. (Chroniono je przed rdzą, wcierając djerook (rodzaj cytryny) z arsenikiem, co nadaje żelazu charakterystyczny matowy odcień; Ze werden voor roest bewaard – Chroniono je przed rdzą, door 'n inwryving met djerook ('n citroensoort) met arsenicum – wcierając djerook (rodzaj cytryny) z arsenikiem, dat aan 't yzer 'n eigenaardig doffe tint geeft – co nadaje żelazu charakterystyczny matowy odcień).
Het bygeloof beweert dat men, 'n kris willende bezien, die geheel-en-al uit de schede moet halen. (Przesąd mówi, że jeśli chcesz obejrzeć kris, musisz go całkowicie wyjąć z pochwy; Het bygeloof beweert – Przesąd mówi, dat men, 'n kris willende bezien – że jeśli chcesz obejrzeć kris, die geheel-en-al uit de schede moet halen – musisz go całkowicie wyjąć z pochwy).
Wie 't slechts gedeeltelyk doet, stelt zich bloot aan groot ongeluk. (Kto robi to tylko częściowo, naraża się na wielkie nieszczęście; Wie 't slechts gedeeltelyk doet – Kto robi to tylko częściowo, stelt zich bloot aan groot ongeluk – naraża się na wielkie nieszczęście).
Over betooverde krissen, e.d. zyn tallooze vertellingen in omloop. (O zaczarowanych krisach itp. krąży niezliczona ilość opowieści; Over betooverde krissen, e.d. – O zaczarowanych krisach itp., zyn tallooze vertellingen in omloop – krąży niezliczona ilość opowieści).
Poesaka: erfstuk, hier – gelyk dikwyls – in pieuzen zin genomen. (Poesaka: dziedzictwo, tutaj – jak często – w przenośnym znaczeniu; Poesaka – Poesaka, erfstuk – dziedzictwo, hier – gelyk dikwyls – in pieuzen zin genomen – tutaj – jak często – w przenośnym znaczeniu).
Sawah: door kunstmatige bewatering toebereid rystveld, in tegenstelling van gaga's en tipars, rystaanplantingen die wat de bevochtiging aangaat, rechtstreeks van den regen afhangen. (Sawah: pole ryżowe przygotowane przez sztuczne nawadnianie, w przeciwieństwie do gaga's i tipars, plantacji ryżu zależnych od deszczu; Sawah – Sawah, door kunstmatige bewatering toebereid rystveld – pole ryżowe przygotowane przez sztuczne nawadnianie, in tegenstelling van gaga's en tipars – w przeciwieństwie do gaga's i tipars, rystaanplantingen die wat de bevochtiging aangaat, rechtstreeks van den regen afhangen – plantacji ryżu zależnych od deszczu).
Klamboe-haken. Klamboe is gordyn. In de platte, zeer breede haken waarmee ze worden opgehouden, heerscht eenige weelde. (Klamboe-haken. Klamboe to zasłona. W płaskich, bardzo szerokich hakach, którymi są podtrzymywane, panuje pewien przepych; Klamboe-haken – Klamboe-haken, Klamboe is gordyn – Klamboe to zasłona, In de platte, zeer breede haken waarmee ze worden opgehouden, heerscht eenige weelde – W płaskich, bardzo szerokich hakach, którymi są podtrzymywane, panuje pewien przepych).
Ook by den minstwelvarende zyn ze toch gewoonlyk van messing. (Nawet u najuboższych są zwykle wykonane z mosiądzu; Ook by den minstwelvarende – Nawet u najuboższych, zyn ze toch gewoonlyk van messing – są zwykle wykonane z mosiądzu).
Patjol: 't werktuig dat de Javaan als spade gebruikt. Het blad zit, als 't yzer van 'n houweel, loodrecht op den houten steel. (Patjol: narzędzie, którego Jawajczyk używa jako łopaty. Ostrze, jak żelazo kilofa, jest zamocowane prostopadle do drewnianego trzonka; Patjol – Patjol, 't werktuig dat de Javaan als spade gebruikt – narzędzie, którego Jawajczyk używa jako łopaty, Het blad zit, als 't yzer van 'n houweel – Ostrze, jak żelazo kilofa, loodrecht op den houten steel – jest zamocowane prostopadle do drewnianego trzonka).
Er wordt dus mee gehouwen, niet gespit, 'n eigenaardigheid die misschien hieruit voortvloeit, dat de inlander blootvoets gaat. (Więc kopa się nim, a nie przekopuje, co może wynikać z faktu, że tubylec chodzi boso; Er wordt dus mee gehouwen, niet gespit – Więc kopa się nim, a nie przekopuje, 'n eigenaardigheid die misschien hieruit voortvloeit – co może wynikać z faktu, dat de inlander blootvoets gaat – że tubylec chodzi boso).
Oeser-oeseran: 't Woord wordt in den tekst verklaard. Vermeende byzonderheden in den loop van zulke haarkringen, vooral wanneer ze zich vertoonen op den kruin van 'n kind, leveren stof tot allerlei voorspellingen. (Oeser-oeseran: Słowo wyjaśnione w tekście. Domniemane szczegóły dotyczące takich kręgów włosów, zwłaszcza gdy pojawiają się na czubku głowy dziecka, dostarczają materiału do różnych przepowiedni; Oeser-oeseran – Oeser-oeseran, 't Woord wordt in den tekst verklaard – Słowo wyjaśnione w tekście, Vermeende byzonderheden in den loop van zulke haarkringen – Domniemane szczegóły dotyczące takich kręgów włosów, vooral wanneer ze zich vertoonen op den kruin van 'n kind – zwłaszcza gdy pojawiają się na czubku głowy dziecka, leveren stof tot allerlei voorspellingen – dostarczają materiału do różnych przepowiedni).
Zie, byv. blz. 87. (Patrz np. strona 87; Zie, byv. blz. 87 – Patrz np. strona 87).
Penghoeloe: priester. (Penghoeloe: kapłan; Penghoeloe – Penghoeloe, priester – kapłan).
Ontong: geluk, voordeel. (Ontong: szczęście, korzyść; Ontong – Ontong, geluk, voordeel – szczęście, korzyść).
Galangans: smalle dykjes die 't water op de sawahs houden. (Galangans: wąskie groble, które zatrzymują wodę na polach ryżowych; Galangans – Galangans, smalle dykjes die 't water op de sawahs houden – wąskie groble, które zatrzymują wodę na polach ryżowych).
Allang-allang: riet, reuzen- of prairie-gras. Het is vaak zoo hoog dat 'n man te paard er zich in verbergen kan. (Allang-allang: trzcina, gigantyczna lub preriowa trawa. Jest często tak wysoka, że człowiek na koniu może się w niej ukryć; Allang-allang – Allang-allang, riet, reuzen- of prairie-gras – trzcina, gigantyczna lub preriowa trawa, Het is vaak zoo hoog dat 'n man te paard er zich in verbergen kan – Jest często tak wysoka, że człowiek na koniu może się w niej ukryć).
De benaming op Sumatra is riemboe, wat daar ook wildernis in 't algemeen beteekent. (Nazwa na Sumatrze to riemboe, co tam również oznacza dzicz w ogóle; De benaming op Sumatra is riemboe – Nazwa na Sumatrze to riemboe, wat daar ook wildernis in 't algemeen beteekent – co tam również oznacza dzicz w ogóle).
Sarong. Batik. Kapala. De sarong is 't eigenaardig kleedingstuk der Javanen, mannen en vrouwen beide. (Sarong. Batik. Kapala. Sarong to charakterystyczny strój Jawajczyków, zarówno mężczyzn, jak i kobiet; Sarong – Sarong, Batik – Batik, Kapala – Kapala, De sarong is 't eigenaardig kleedingstuk der Javanen, mannen en vrouwen beide – Sarong to charakterystyczny strój Jawajczyków, zarówno mężczyzn, jak i kobiet).
Het is een van kapok geweven lap, welks einden aan elkander genaaid worden. (Jest to kawałek tkaniny wykonanej z kapoku, którego końce są zszyte razem; Het is een van kapok geweven lap – Jest to kawałek tkaniny wykonanej z kapoku, welks einden aan elkander genaaid worden – którego końce są zszyte razem).
Het gebruik van zyde is uitzondering. (Użycie jedwabiu jest wyjątkiem; Het gebruik van zyde is uitzondering – Użycie jedwabiu jest wyjątkiem).
Een dezer einden heet kapala, d.i. hoofd, en is beschilderd met 'n breeden rand, gemeenlyk uit tegen elkander inloopende driehoeken bestaande. (Jeden z tych końców nazywa się kapala, tj. głowa, i jest pomalowany szerokim brzegiem, zwykle składającym się z zachodzących na siebie trójkątów; Een dezer einden heet kapala, d.i. hoofd – Jeden z tych końców nazywa się kapala, tj. głowa, en is beschilderd met 'n breeden rand – i jest pomalowany szerokim brzegiem, gemeenlyk uit tegen elkander inloopende driehoeken bestaande – zwykle składającym się z zachodzących na siebie trójkątów).
Dit ‘schilderen’ heet batik, en geschiedt uit de hand. (To „malowanie” nazywa się batik i jest wykonywane ręcznie; Dit ‘schilderen’ heet batik – To „malowanie” nazywa się batik, en geschiedt uit de hand – i jest wykonywane ręcznie).
Het weefsel wordt te-dien-einde op 'n raam gespannen, en de verf is in 'n werktuigje van blik dat – zeer verkleind – den vorm heeft van 'n trekpot of antiek lampje. (Tkanina jest rozciągnięta na ramie, a farba znajduje się w narzędziu z blachy, które – bardzo zmniejszone – ma kształt czajnika lub antycznej lampy; Het weefsel wordt te-dien-einde op 'n raam gespannen – Tkanina jest rozciągnięta na ramie, en de verf is in 'n werktuigje van blik – a farba znajduje się w narzędziu z blachy, dat – zeer verkleind – den vorm heeft van 'n trekpot of antiek lampje – które – bardzo zmniejszone – ma kształt czajnika lub antycznej lampy).
Sarongs zonder kapala, en welker einden niet aan-eengenaaid zyn, heeten slendangs. (Sarongi bez kapala, których końce nie są zszyte, nazywane są slendangs; Sarongs zonder kapala – Sarongi bez kapala, en welker einden niet aan-eengenaaid zyn – których końce nie są zszyte, heeten slendangs – nazywane są slendangs).
Men draagt deze kleedingstukken om de heupen, en de mannen schorten ze meer of min, ja soms geheel-en-al, op. (Te ubrania nosi się wokół bioder, a mężczyźni zakładają je bardziej lub mniej, czasami całkowicie; Men draagt deze kleedingstukken om de heupen – Te ubrania nosi się wokół bioder, en de mannen schorten ze meer of min, ja soms geheel-en-al, op – a mężczyźni zakładają je bardziej lub mniej, czasami całkowicie).
Ook wordt de slendang dikwyls geheel tot gordel saamgerold, in welk geval de mannen een broek dragen, zeer tegen de eigenlyke javaansche gewoonte, 'twelk meer en meer de overhand neemt by de Javanen die veel met Europeërs in aanraking komen. (Slendang jest również często zwijany całkowicie jako pasek, w takim przypadku mężczyźni noszą spodnie, bardzo sprzeczne z właściwym jawajskim zwyczajem, co coraz bardziej dominuje u Jawajczyków, którzy często stykają się z Europejczykami; Ook wordt de slendang dikwyls geheel tot gordel saamgerold – Slendang jest również często zwijany całkowicie jako pasek, in welk geval de mannen een broek dragen – w takim przypadku mężczyźni noszą spodnie, zeer tegen de eigenlyke javaansche gewoonte – bardzo sprzeczne z właściwym jawajskim zwyczajem, 'twelk meer en meer de overhand neemt by de Javanen die veel met Europeërs in aanraking komen – co coraz bardziej dominuje u Jawajczyków, którzy często stykają się z Europejczykami).
Als 'n byzonderheid mag opgemerkt worden, dat het gebruik van broeken onder de sarong, door vrouwen, alleen in den Noordhoek van Sumatra voorkomt. (Jako szczególność można zauważyć, że noszenie spodni pod sarongiem przez kobiety występuje tylko w północnym rogu Sumatry; Als 'n byzonderheid mag opgemerkt worden – Jako szczególność można zauważyć, dat het gebruik van broeken onder de sarong, door vrouwen – że noszenie spodni pod sarongiem przez kobiety, alleen in den Noordhoek van Sumatra voorkomt – występuje tylko w północnym rogu Sumatry).
Ik althans heb deze gewoonte slechts daar aangetroffen. (Ja przynajmniej spotkałem ten zwyczaj tylko tam; Ik althans heb deze gewoonte slechts daar aangetroffen – Ja przynajmniej spotkałem ten zwyczaj tylko tam).
Ze is van atjineschen oorsprong, waarom dan ook die kleedingstukken den naam dragen van serewah atjeh: atjinesche broek. (Pochodzi z Aceh, dlatego te ubrania nazywają się serewah atjeh: spodnie acehskie; Ze is van atjineschen oorsprong – Pochodzi z Aceh, waarom dan ook die kleedingstukken den naam dragen van serewah atjeh – dlatego te ubrania nazywają się serewah atjeh, atjinesche broek – spodnie acehskie).
Het vervaardigen daarvan is een der voornaamste industrien in de rykjes waarmee we nu in oorlog zyn. (Ich produkcja jest jednym z głównych przemysłów w królestwach, z którymi teraz jesteśmy w stanie wojny; Het vervaardigen daarvan is een der voornaamste industrien – Ich produkcja jest jednym z głównych przemysłów, in de rykjes waarmee we nu in oorlog zyn – w królestwach, z którymi teraz jesteśmy w stanie wojny).
