Nikita Shcheholevatyi
Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
Alles zal wel goed gaan, Max! Al moest je nu van hier, dan kan je later Lebak helpen als je Gouverneur-generaal bent. (– Wszystko będzie dobrze, Max! Nawet jeśli musiałbyś teraz wyjechać, później będziesz mógł pomóc Lebak jako gubernator generalny; Alles zal wel goed gaan, Max – Wszystko będzie dobrze, Max!, Al moest je nu van hier – Nawet jeśli musiałbyś teraz wyjechać, dan kan je later Lebak helpen als je Gouverneur-generaal bent – później będziesz mógł pomóc Lebak jako gubernator generalny).
Daar kwamen woeste strepen in Havelaars borduurpatroon! Er was toorn in dat bloemsel, die vetergaten werden hoekig, scherp, ze beten elkaar… (W haftowanym wzorze Havelaara pojawiły się dzikie kreski! Była w tym złość, dziurki na guziki stały się kanciaste, ostre, gryzły się nawzajem…; Daar kwamen woeste strepen in Havelaars borduurpatroon – W haftowanym wzorze Havelaara pojawiły się dzikie kreski!, Er was toorn in dat bloemsel – Była w tym złość, die vetergaten werden hoekig, scherp, ze beten elkaar – dziurki na guziki stały się kanciaste, ostre, gryzły się nawzajem).
Tine begreep dat ze iets miszegd had. (Tine zrozumiała, że powiedziała coś nie tak; Tine begreep dat ze iets miszegd had – Tine zrozumiała, że powiedziała coś nie tak).
Lieve Max… begon ze vriendelyk. (– Kochany Maxie… zaczęła przyjaźnie; Lieve Max… begon ze vriendelyk – Kochany Maxie… zaczęła przyjaźnie).
Vervloekt! Wil je die stumperts zóó lang laten hongeren? Kan jy leven van zand? (– Przeklęte! Chcesz tak długo trzymać tych biedaków głodnych? Możesz żyć na piasku?; Vervloekt! Wil je die stumperts zóó lang laten hongeren – Przeklęte! Chcesz tak długo trzymać tych biedaków głodnych?, Kan jy leven van zand – Możesz żyć na piasku?)
Lieve Max! (– Kochany Maxie!; Lieve Max – Kochany Maxie)
Maar hy sprong op. Er werd niet meer geteekend, dien avend. Hy ging toornig op-en-neer in de binnengalery, en eindelyk sprak hy op een toon die ruw en hard zou geklonken hebben aan iederen vreemde, doch door Tine heel anders werd opgevat: (Ale on wstał. Tego wieczoru nie rysował już więcej. Chodził gniewnie tam i z powrotem w galerii wewnętrznej, aż w końcu przemówił tonem, który dla każdego obcego brzmiałby szorstko i twardo, ale Tine odebrała go zupełnie inaczej; Maar hy sprong op – Ale on wstał, Er werd niet meer geteekend, dien avend – Tego wieczoru nie rysował już więcej, Hy ging toornig op-en-neer in de binnengalery – Chodził gniewnie tam i z powrotem w galerii wewnętrznej, en eindelyk sprak hy op een toon die ruw en hard zou geklonken hebben aan iederen vreemde, doch door Tine heel anders werd opgevat – aż w końcu przemówił tonem, który dla każdego obcego brzmiałby szorstko i twardo, ale Tine odebrała go zupełnie inaczej):
Vervloekt die lauwheid, die schandelyke lauwheid! Daar zit ik nu sedert een maand te wachten op recht, en intusschen wordt er vreeselyk geleden door dat arme volk. De Regent schynt er op te rekenen dat niemand hem aandurft! Zie… (– Przeklęta ta obojętność, ta haniebna obojętność! Siedzę tu od miesiąca czekając na sprawiedliwość, a tymczasem ci biedni ludzie strasznie cierpią. Regent wydaje się liczyć na to, że nikt się go nie odważy! Zobacz…; Vervloekt die lauwheid, die schandelyke lauwheid – Przeklęta ta obojętność, ta haniebna obojętność!, Daar zit ik nu sedert een maand te wachten op recht – Siedzę tu od miesiąca czekając na sprawiedliwość, en intusschen wordt er vreeselyk geleden door dat arme volk – a tymczasem ci biedni ludzie strasznie cierpią, De Regent schynt er op te rekenen dat niemand hem aandurft – Regent wydaje się liczyć na to, że nikt się go nie odważy! Zie… – Zobacz…)
Hy ging in zyn kantoor, en kwam terug met een brief in de hand, een brief die voor me ligt, lezer! (Poszedł do swojego biura i wrócił z listem w ręku, listem, który leży przede mną, drogi czytelniku!; Hy ging in zyn kantoor – Poszedł do swojego biura, en kwam terug met een brief in de hand – i wrócił z listem w ręku, een brief die voor me ligt, lezer – listem, który leży przede mną, drogi czytelniku!)
Zie, in dezen brief durft hy me voorstellen doen over de soort van arbeid dien hy wil laten verrichten door de menschen die hy onwettig heeft opgeroepen. Is dit niet de onbeschaamdheid te vèr gedreven? En weet je wie dat zyn? Dat zyn vrouwen met kleine kinderen, met zuigelingen, zwangere vrouwen die van Parang-Koedjang zyn gedreven naar de hoofdplaats om voor hèm te werken! Mannen zyn er niet meer! En ze hebben niets te eten, en ze slapen op den weg, en eten zand! Kan jy zand eten? Moeten ze zand eten tot ik Gouverneur-generaal ben? Vervloekt! (– Zobacz, w tym liście odważył się zaproponować mi rodzaj pracy, którą chce zlecić ludziom, których nielegalnie wezwał. Czy to nie jest zbyt daleko posunięta bezczelność? I wiesz, kto to jest? To są kobiety z małymi dziećmi, z niemowlętami, kobiety w ciąży, które zostały zmuszone z Parang-Koedjang do głównego miasta, aby dla niego pracować! Nie ma już mężczyzn! Nie mają co jeść, śpią na drodze i jedzą piasek! Możesz jeść piasek? Czy mają jeść piasek, dopóki nie zostanę gubernatorem generalnym? Przeklęte!; Zie, in dezen brief durft hy me voorstellen doen over de soort van arbeid dien hy wil laten verrichten door de menschen die hy onwettig heeft opgeroepen – Zobacz, w tym liście odważył się zaproponować mi rodzaj pracy, którą chce zlecić ludziom, których nielegalnie wezwał, Is dit niet de onbeschaamdheid te vèr gedreven? – Czy to nie jest zbyt daleko posunięta bezczelność?, En weet je wie dat zyn? – I wiesz, kto to jest?, Dat zyn vrouwen met kleine kinderen, met zuigelingen, zwangere vrouwen die van Parang-Koedjang zyn gedreven naar de hoofdplaats om voor hèm te werken – To są kobiety z małymi dziećmi, z niemowlętami, kobiety w ciąży, które zostały zmuszone z Parang-Koedjang do głównego miasta, aby dla niego pracować!, Mannen zyn er niet meer! – Nie ma już mężczyzn!, En ze hebben niets te eten, en ze slapen op den weg, en eten zand – Nie mają co jeść, śpią na drodze i jedzą piasek!, Kan jy zand eten? – Możesz jeść piasek?, Moeten ze zand eten tot ik Gouverneur-generaal ben – Czy mają jeść piasek, dopóki nie zostanę gubernatorem generalnym?, Vervloekt! – Przeklęte!)
Tine wist zeer goed op wien Max eigenlyk boos was, als hy zoo sprak tot haar die hy zoo liefhad. (Tine dobrze wiedziała, na kogo Max był naprawdę zły, kiedy mówił do niej, którą tak kochał; Tine wist zeer goed op wien Max eigenlyk boos was – Tine dobrze wiedziała, na kogo Max był naprawdę zły, als hy zoo sprak tot haar die hy zoo liefhad – kiedy mówił do niej, którą tak kochał).
En, ging Havelaar voort, dat loopt alles ter myner verantwoording! Als er op dit oogenblik van die arme wezens ronddwalen daar buiten… als zy 't schynsel zien van onze lampen, zullen zy zeggen: ‘daar woont de ellendeling die ons beschermen zou! Daar zit hy rustig by vrouw en kind, en teekent borduurpatroontjes, en wy liggen hier als boschhonden op den weg te verhongeren met onze kinderen!’ Ja, ik hoor het wel, ik hoor het wel, dat roepen om wraak over myn hoofd! Hier, Max, hier! (– I, kontynuował Havelaar, wszystko to jest na mojej odpowiedzialności! Jeśli w tej chwili jakieś biedne istoty błąkają się na zewnątrz… jeśli zobaczą światło naszych lamp, powiedzą: "tam mieszka drań, który miał nas chronić! Siedzi tam spokojnie z żoną i dzieckiem, rysuje wzory haftu, a my leżymy tutaj jak dzikie psy na drodze, umierając z głodu z naszymi dziećmi!" Tak, słyszę to dobrze, słyszę to dobrze, to wołanie o zemstę nad moją głową! Max, tutaj, tutaj!; En, ging Havelaar voort – I, kontynuował Havelaar, dat loopt alles ter myner verantwoording! – wszystko to jest na mojej odpowiedzialności!, Als er op dit oogenblik van die arme wezens ronddwalen daar buiten – Jeśli w tej chwili jakieś biedne istoty błąkają się na zewnątrz, als zy 't schynsel zien van onze lampen – jeśli zobaczą światło naszych lamp, zullen zy zeggen: ‘daar woont de ellendeling die ons beschermen zou! – powiedzą: "tam mieszka drań, który miał nas chronić!, Daar zit hy rustig by vrouw en kind, en teekent borduurpatroontjes, en wy liggen hier als boschhonden op den weg te verhongeren met onze kinderen! – Siedzi tam spokojnie z żoną i dzieckiem, rysuje wzory haftu, a my leżymy tutaj jak dzikie psy na drodze, umierając z głodu z naszymi dziećmi!", Ja, ik hoor het wel, ik hoor het wel, dat roepen om wraak over myn hoofd – Tak, słyszę to dobrze, słyszę to dobrze, to wołanie o zemstę nad moją głową!, Hier, Max, hier! – Max, tutaj, tutaj!)
En hy kuste zyn kind met een wildheid die 't verschrikte. (I pocałował swoje dziecko z dzikością, która je przeraziła; En hy kuste zyn kind met een wildheid die 't verschrikte – I pocałował swoje dziecko z dzikością, która je przeraziła).
Myn kind, als men je zeggen zal dat ik een ellendeling ben die geen moed had om recht te doen… dat er zooveel moeders zyn gestorven door myn schuld… als men je zeggen zal dat het verzuim van je vader den zegen wegstal van je hoofd… o Max, o Max, getuig dan wat ik leed! (– Moje dziecko, jeśli ktoś ci powie, że jestem draniem, który nie miał odwagi czynić sprawiedliwości… że tak wiele matek zmarło z mojej winy… jeśli ktoś ci powie, że zaniedbanie twojego ojca ukradło błogosławieństwo z twojej głowy… o Max, o Max, świadcz wtedy, co cierpiałem!; Myn kind, als men je zeggen zal dat ik een ellendeling ben die geen moed had om recht te doen – Moje dziecko, jeśli ktoś ci powie, że jestem draniem, który nie miał odwagi czynić sprawiedliwości, dat er zooveel moeders zyn gestorven door myn schuld – że tak wiele matek zmarło z mojej winy, als men je zeggen zal dat het verzuim van je vader den zegen wegstal van je hoofd – jeśli ktoś ci powie, że zaniedbanie twojego ojca ukradło błogosławieństwo z twojej głowy, o Max, o Max, getuig dan wat ik leed – o Max, o Max, świadcz wtedy, co cierpiałem!)
En hy berstte in tranen uit, die Tine afkuste. (I wybuchnął płaczem, który Tine pocałunkami osuszyła; En hy berstte in tranen uit – I wybuchnął płaczem, die Tine afkuste – który Tine pocałunkami osuszyła).
Zy bracht daarop kleinen Max naar zyn bedjen – een stroomat – en toen ze terugkwam, vond ze Havelaar in gesprek met Verbrugge en Duclari die zoo-even waren binnen getreden. Het gesprek liep over de verwachte beslissing van de Regeering. (Następnie położyła małego Maxa do łóżka – na słomiance – a kiedy wróciła, zastała Havelaara rozmawiającego z Verbrugge i Duclari, którzy właśnie weszli. Rozmowa dotyczyła oczekiwanej decyzji rządu; Zy bracht daarop kleinen Max naar zyn bedjen – een stroomat – Następnie położyła małego Maxa do łóżka – na słomiance, en toen ze terugkwam, vond ze Havelaar in gesprek met Verbrugge en Duclari die zoo-even waren binnen getreden – a kiedy wróciła, zastała Havelaara rozmawiającego z Verbrugge i Duclari, którzy właśnie weszli, Het gesprek liep over de verwachte beslissing van de Regeering – Rozmowa dotyczyła oczekiwanej decyzji rządu).
Ik begryp zeer goed dat de resident in een moeielyken toestand is, zei Duclari. Hy kan 't Gouvernement niet aanraden gevolg te geven aan uw voorstellen, want dan zou er te veel aan den dag komen. Ik ben reeds lang in 't Bantamsche, en weet er veel van, meer nog dan uzelf, m'nheer Havelaar! Ik was reeds als onderofficier in deze streken, en dan komt men zaken te weten die de inlander zoo niet durft zeggen aan de ambtenaren. Maar als nu na een openlyk onderzoek dat alles aan den dag komt, zal de Gouverneur-generaal den resident ter verantwoording roepen, en hem afvragen hoe 't komt dat hy in twee jaren niet ontdekt heeft, wat u terstond in 't oog is gevallen? Hy moet dus natuurlyk trachten zoodanig onderzoek te voorkomen… (– Doskonale rozumiem, że rezydent znajduje się w trudnej sytuacji, powiedział Duclari. Nie może zalecić rządowi przyjęcia pana propozycji, ponieważ wtedy zbyt wiele wyszłoby na jaw. Jestem już od dawna w Bantam i wiem o tym wiele, więcej niż pan, panie Havelaar! Byłem już jako podoficer w tych rejonach i wtedy dowiaduje się rzeczy, których tubylec nie odważy się powiedzieć urzędnikom. Ale jeśli teraz po otwartym dochodzeniu wszystko to wyjdzie na jaw, gubernator generalny wezwie rezydenta do odpowiedzialności i zapyta go, jak to się stało, że w ciągu dwóch lat nie odkrył tego, co pan od razu zauważył? Musi więc naturalnie starać się zapobiec takiemu dochodzeniu…; Ik begryp zeer goed dat de resident in een moeielyken toestand is, zei Duclari – Doskonale rozumiem, że rezydent znajduje się w trudnej sytuacji, powiedział Duclari, Hy kan 't Gouvernement niet aanraden gevolg te geven aan uw voorstellen, want dan zou er te veel aan den dag komen – Nie może zalecić rządowi przyjęcia pana propozycji, ponieważ wtedy zbyt wiele wyszłoby na jaw, Ik ben reeds lang in 't Bantamsche, en weet er veel van, meer nog dan uzelf, m'nheer Havelaar! – Jestem już od dawna w Bantam i wiem o tym wiele, więcej niż pan, panie Havelaar!, Ik was reeds als onderofficier in deze streken, en dan komt men zaken te weten die de inlander zoo niet durft zeggen aan de ambtenaren – Byłem już jako podoficer w tych rejonach i wtedy dowiaduje się rzeczy, których tubylec nie odważy się powiedzieć urzędnikom, Maar als nu na een openlyk onderzoek dat alles aan den dag komt, zal de Gouverneur-generaal den resident ter verantwoording roepen, en hem afvragen hoe 't komt dat hy in twee jaren niet ontdekt heeft, wat u terstond in 't oog is gevallen – Ale jeśli teraz po otwartym dochodzeniu wszystko to wyjdzie na jaw, gubernator generalny wezwie rezydenta do odpowiedzialności i zapyta go, jak to się stało, że w ciągu dwóch lat nie odkrył tego, co pan od razu zauważył?, Hy moet dus natuurlyk trachten zoodanig onderzoek te voorkomen – Musi więc naturalnie starać się zapobiec takiemu dochodzeniu).
Ik heb dit ingezien, antwoordde Havelaar, en, wakker gemaakt door zyn poging om den Adhipatti te bewegen iets tegen my intebrengen – hetgeen schynt aantetoonen dat hy beproeven wil de kwestie te verleggen, door by-voorbeeld my te beschuldigen van… ik weet niet wat – heb ik me hiertegen gedekt door afschriften van myn brieven rechtstreeks aan de Regeering te zenden. In een daarvan komt het verzoek voor, ter verantwoording te worden geroepen wanneer er misschien mocht worden voorgegeven dat ik iets misdaan had. Als nu de resident my aantast, kan daarop in gewone billykheid geen beslissing worden genomen zonder dat men my vooraf heeft gehoord. Dit is men zelfs een misdadiger schuldig, en daar ik niets misdaan heb… (– Rozumiem to, odpowiedział Havelaar, a obudzony przez jego próbę przekonania Adhipattiego do złożenia przeciwko mnie skargi – co wydaje się wskazywać, że próbuje zmienić temat, na przykład oskarżając mnie o… nie wiem co – zabezpieczyłem się przed tym, wysyłając kopie moich listów bezpośrednio do rządu. W jednym z nich jest prośba o wezwanie mnie do odpowiedzialności, jeśli pojawi się sugestia, że popełniłem jakieś wykroczenie. Jeśli teraz rezydent mnie zaatakuje, nie można podjąć żadnej decyzji bez uprzedniego przesłuchania mnie. To się należy nawet przestępcy, a ja nic złego nie zrobiłem…; Ik heb dit ingezien, antwoordde Havelaar – Rozumiem to, odpowiedział Havelaar, en, wakker gemaakt door zyn poging om den Adhipatti te bewegen iets tegen my intebrengen – a obudzony przez jego próbę przekonania Adhipattiego do złożenia przeciwko mnie skargi, hetgeen schynt aantetoonen dat hy beproeven wil de kwestie te verleggen, door by-voorbeeld my te beschuldigen van… ik weet niet wat – co wydaje się wskazywać, że próbuje zmienić temat, na przykład oskarżając mnie o… nie wiem co, heb ik me hiertegen gedekt door afschriften van myn brieven rechtstreeks aan de Regeering te zenden – zabezpieczyłem się przed tym, wysyłając kopie moich listów bezpośrednio do rządu, In een daarvan komt het verzoek voor, ter verantwoording te worden geroepen wanneer er misschien mocht worden voorgegeven dat ik iets misdaan had – W jednym z nich jest prośba o wezwanie mnie do odpowiedzialności, jeśli pojawi się sugestia, że popełniłem jakieś wykroczenie, Als nu de resident my aantast, kan daarop in gewone billykheid geen beslissing worden genomen zonder dat men my vooraf heeft gehoord – Jeśli teraz rezydent mnie zaatakuje, nie można podjąć żadnej decyzji bez uprzedniego przesłuchania mnie, Dit is men zelfs een misdadiger schuldig, en daar ik niets misdaan heb – To się należy nawet przestępcy, a ja nic złego nie zrobiłem).
Daar komt de post aan! riep Verbrugge. (– Nadchodzi poczta! zawołał Verbrugge; Daar komt de post aan! riep Verbrugge – Nadchodzi poczta! zawołał Verbrugge).
Ja, 't was de post! De post, die den volgenden brief meebracht van den Gouverneur-generaal van Nederlandsch Indie aan den gewezen adsistent-resident van Lebak, Havelaar. (Tak, to była poczta! Poczta, która przyniosła następujący list od gubernatora generalnego Holenderskich Indii Wschodnich do byłego asystenta rezydenta Lebak, Havelaara; Ja, 't was de post – Tak, to była poczta!, De post, die den volgenden brief meebracht van den Gouverneur-generaal van Nederlandsch Indie aan den gewezen adsistent-resident van Lebak, Havelaar – Poczta, która przyniosła następujący list od gubernatora generalnego Holenderskich Indii Wschodnich do byłego asystenta rezydenta Lebak, Havelaara).
‘Kabinet. No 54.
Buitenzorg, 23 Maart 1856.
‘De wijze, waarop door u is te werk gegaan, bij de ontdekking of vooronderstelling van kwade praktijken van de Hoofden in de afdeeling Lebak, en de houding daarbij door u tegenover uwen Chef, den Resident van Bantam, aangenomen, hebben in hooge mate mijne ontevredenheid verwekt. (Sposób, w jaki podjąłeś działania w związku z odkryciem lub podejrzeniem złych praktyk głów w oddziale Lebak oraz postawa, którą przyjąłeś wobec swojego szefa, rezydenta Bantam, wzbudziły moje głębokie niezadowolenie; De wijze, waarop door u is te werk gegaan, bij de ontdekking of vooronderstelling van kwade praktijken van de Hoofden in de afdeeling Lebak – Sposób, w jaki podjąłeś działania w związku z odkryciem lub podejrzeniem złych praktyk głów w oddziale Lebak, en de houding daarbij door u tegenover uwen Chef, den Resident van Bantam, aangenomen – oraz postawa, którą przyjąłeś wobec swojego szefa, rezydenta Bantam, hebben in hooge mate mijne ontevredenheid verwekt – wzbudziły moje głębokie niezadowolenie).
In uwe bedoelde handelingen worden evenzeer gemist bezadigd overleg, beleid en voorzichtigheid, zoo zeer vereischt in eenen ambtenaar met uitvoering van gezag in de binnenlanden bekleed (sic) als begrippen van ondergeschiktheid aan uwen onmiddelijken superieur. (W twoich działaniach brakowało rozwagi, polityki i ostrożności, które są tak bardzo wymagane od urzędnika pełniącego władzę na obszarach wewnętrznych, jak i zasad podporządkowania się swojemu bezpośredniemu przełożonemu; In uwe bedoelde handelingen worden evenzeer gemist bezadigd overleg, beleid en voorzichtigheid – W twoich działaniach brakowało rozwagi, polityki i ostrożności, zoo zeer vereischt in eenen ambtenaar met uitvoering van gezag in de binnenlanden bekleed (sic) als begrippen van ondergeschiktheid aan uwen onmiddelijken superieur – które są tak bardzo wymagane od urzędnika pełniącego władzę na obszarach wewnętrznych, jak i zasad podporządkowania się swojemu bezpośredniemu przełożonemu).
Reeds weinige dagen na de aanvaarding uwer betrekking hebt gij kunnen goedvinden, zonder voorafgaande raadpleging van (sic) den Resident, het hoofd van het Inlandsch Bestuur te Lebak te maken tot het doelwit van bezwarende onderzoekingen. (Już kilka dni po objęciu swojego stanowiska uznałeś za stosowne, bez uprzedniej konsultacji z rezydentem, uczynić głowę Zarządu Wewnętrznego Lebak celem uciążliwych dochodzeń; Reeds weinige dagen na de aanvaarding uwer betrekking hebt gij kunnen goedvinden – Już kilka dni po objęciu swojego stanowiska uznałeś za stosowne, zonder voorafgaande raadpleging van (sic) den Resident – bez uprzedniej konsultacji z rezydentem, het hoofd van het Inlandsch Bestuur te Lebak te maken tot het doelwit van bezwarende onderzoekingen – uczynić głowę Zarządu Wewnętrznego Lebak celem uciążliwych dochodzeń).
In die onderzoekingen hebt gij aanleiding gevonden, zonder zelfs uwe beschuldigingen tegen dat Hoofd door feiten, veel minder bewijzen te staven, tot het doen van voorstellen, die de strekking hadden een' Inlandsch Ambtenaar van den stempel van den Regent van Lebak, een' zestigjarigen doch nog ijverigen Landsdienaar, aan naburige aanzienlijke Regentengeslachten vermaagschapt, en omtrent wien steeds gunstige getuigenissen waren uitgebracht, aan eene hem moreel geheel vernietigende bejegening te onderwerpen. (W tych dochodzeniach znalazłeś powód, aby bez podparcia swoich oskarżeń faktami, a tym bardziej dowodami, złożyć wnioski mające na celu poddanie urzędnika wewnętrznego o takim prestiżu jak Regent Lebak, sześćdziesięcioletniego, lecz nadal pracowitego sługi państwowego, spokrewnionego z pobliskimi znaczącymi rodzinami regentów i o którym zawsze wydawano pochlebne świadectwa, całkowitemu moralnemu zniszczeniu; In die onderzoekingen hebt gij aanleiding gevonden – W tych dochodzeniach znalazłeś powód, zonder zelfs uwe beschuldigingen tegen dat Hoofd door feiten, veel minder bewijzen te staven – bez podparcia swoich oskarżeń faktami, a tym bardziej dowodami, tot het doen van voorstellen, die de strekking hadden een' Inlandsch Ambtenaar van den stempel van den Regent van Lebak – złożyć wnioski mające na celu poddanie urzędnika wewnętrznego o takim prestiżu jak Regent Lebak, een' zestigjarigen doch nog ijverigen Landsdienaar – sześćdziesięcioletniego, lecz nadal pracowitego sługi państwowego, aan naburige aanzienlijke Regentengeslachten vermaagschapt – spokrewnionego z pobliskimi znaczącymi rodzinami regentów, en omtrent wien steeds gunstige getuigenissen waren uitgebracht – i o którym zawsze wydawano pochlebne świadectwa, aan eene hem moreel geheel vernietigende bejegening te onderwerpen – całkowitemu moralnemu zniszczeniu).
Daarenboven hebt gij, toen de resident zich ongenegen betoonde aan uw voorstellen gereedelijk gevolg te geven, geweigerd aan het billijk verlangen van uwen Chef te voldoen, om volle opening te geven van hetgeen u omtrent de handelingen van het Inlandsch Bestuur te Lebak, bekend was. (Ponadto, kiedy rezydent okazał się niechętny do natychmiastowego przyjęcia twoich propozycji, odmówiłeś spełnienia uzasadnionego żądania swojego szefa, aby w pełni ujawnić to, co było ci wiadomo o działaniach Zarządu Wewnętrznego w Lebak; Daarenboven hebt gij, toen de resident zich ongenegen betoonde aan uw voorstellen gereedelijk gevolg te geven – Ponadto, kiedy rezydent okazał się niechętny do natychmiastowego przyjęcia twoich propozycji, geweigerd aan het billijk verlangen van uwen Chef te voldoen – odmówiłeś spełnienia uzasadnionego żądania swojego szefa, om volle opening te geven van hetgeen u omtrent de handelingen van het Inlandsch Bestuur te Lebak, bekend was – aby w pełni ujawnić to, co było ci wiadomo o działaniach Zarządu Wewnętrznego w Lebak).
Zulke handelingen verdienen alle afkeuring, en doen lichtelijk gelooven aan ongeschiktheid voor het bekleeden eener betrekking bij het Binnenlandsch Bestuur. (Takie działania zasługują na potępienie i łatwo mogą prowadzić do przekonania o nieodpowiedniości do pełnienia funkcji w Zarządzie Wewnętrznym; Zulke handelingen verdienen alle afkeuring – Takie działania zasługują na potępienie, en doen lichtelijk gelooven aan ongeschiktheid voor het bekleeden eener betrekking bij het Binnenlandsch Bestuur – i łatwo mogą prowadzić do przekonania o nieodpowiedniości do pełnienia funkcji w Zarządzie Wewnętrznym).
Ik heb mij verplicht gezien, u van de verdere vervulling der betrekking van Adsistent-resident van Lebak te ontheffen. (Byłem zmuszony zwolnić cię z dalszego pełnienia funkcji asystenta rezydenta Lebak; Ik heb mij verplicht gezien, u van de verdere vervulling der betrekking van Adsistent-resident van Lebak te ontheffen – Byłem zmuszony zwolnić cię z dalszego pełnienia funkcji asystenta rezydenta Lebak).
Uit aanmerking evenwel van gunstige rapporten, vroeger omtrent u ontvangen, heb ik in het voorgevallene geen reden willen vinden, om u het uitzicht op eene wederplaatsing bij het Binnenlandsch Bestuur te benemen. (Jednak biorąc pod uwagę korzystne raporty, które wcześniej o tobie otrzymałem, nie znalazłem w zaistniałej sytuacji powodu, aby odebrać ci perspektywę ponownego zatrudnienia w Zarządzie Wewnętrznym; Uit aanmerking evenwel van gunstige rapporten, vroeger omtrent u ontvangen – Jednak biorąc pod uwagę korzystne raporty, które wcześniej o tobie otrzymałem, heb ik in het voorgevallene geen reden willen vinden, om u het uitzicht op eene wederplaatsing bij het Binnenlandsch Bestuur te benemen – nie znalazłem w zaistniałej sytuacji powodu, aby odebrać ci perspektywę ponownego zatrudnienia w Zarządzie Wewnętrznym).
Ik heb u daarom voorloopig belast met de waarneming der betrekking van Adsistent-resident van Ngawi. (Dlatego tymczasowo powierzyłem ci stanowisko asystenta rezydenta Ngawi; Ik heb u daarom voorloopig belast met de waarneming der betrekking van Adsistent-resident van Ngawi – Dlatego tymczasowo powierzyłem ci stanowisko asystenta rezydenta Ngawi).
Van uwe verdere handelingen in die betrekking zal het geheel afhangen of gij bij het Binnenlandsch Bestuur zult kunnen geplaatst blijven.’ (Twoje dalsze działania na tym stanowisku będą całkowicie zależeć od tego, czy będziesz mógł pozostać w Zarządzie Wewnętrznym; Van uwe verdere handelingen in die betrekking zal het geheel afhangen of gij bij het Binnenlandsch Bestuur zult kunnen geplaatst blijven – Twoje dalsze działania na tym stanowisku będą całkowicie zależeć od tego, czy będziesz mógł pozostać w Zarządzie Wewnętrznym).
En daaronder stond de naam van den man, op wiens ‘yver, bekwaamheid en goede trouw’ de Koning zeide te kunnen staat-maken, toen hy diens benoeming tot Gouverneur-generaal van Nederlandsch Indie onderteekende. (A poniżej znajdowało się nazwisko człowieka, na którego "zapał, kompetencje i dobrą wiarę" król powiedział, że może liczyć, gdy podpisał jego nominację na gubernatora generalnego Holenderskich Indii Wschodnich; En daaronder stond de naam van den man – A poniżej znajdowało się nazwisko człowieka, op wiens ‘yver, bekwaamheid en goede trouw’ de Koning zeide te kunnen staat-maken – na którego "zapał, kompetencje i dobrą wiarę" król powiedział, że może liczyć, toen hy diens benoeming tot Gouverneur-generaal van Nederlandsch Indie onderteekende – gdy podpisał jego nominację na gubernatora generalnego Holenderskich Indii Wschodnich).
We gaan van hier, beste Tine, zei Havelaar gelaten, en hy reikte den kabinetsbrief aan Verbrugge, die 't stuk las tezamen met Duclari. (– Wyjeżdżamy stąd, droga Tine, powiedział Havelaar z rezygnacją, i podał list od rządu Verbrugge, który przeczytał go razem z Duclari; We gaan van hier, beste Tine, zei Havelaar gelaten – Wyjeżdżamy stąd, droga Tine, powiedział Havelaar z rezygnacją, en hy reikte den kabinetsbrief aan Verbrugge, die 't stuk las tezamen met Duclari – i podał list od rządu Verbrugge, który przeczytał go razem z Duclari).
Verbrugge had tranen in de oogen, maar sprak niet. Duclari, een zeer beschaafd mensch, berstte in een wilden vloek uit: (Verbrugge miał łzy w oczach, ale nie mówił. Duclari, bardzo kulturalny człowiek, wybuchł dzikim przekleństwem; Verbrugge had tranen in de oogen, maar sprak niet – Verbrugge miał łzy w oczach, ale nie mówił, Duclari, een zeer beschaafd mensch, berstte in een wilden vloek uit – Duclari, bardzo kulturalny człowiek, wybuchł dzikim przekleństwem):
G.......... ik heb hier in 't bestuur schelmen en dieven gezien… ze zyn in eere van hier gegaan, en men schryft aan U zulk een brief! (– Do diabła… widziałem tutaj w zarządzie łotrów i złodziei… odeszli stąd z honorem, a tobie pisze się taki list!; G.......... ik heb hier in 't bestuur schelmen en dieven gezien – Do diabła… widziałem tutaj w zarządzie łotrów i złodziei, ze zyn in eere van hier gegaan, en men schryft aan U zulk een brief – odeszli stąd z honorem, a tobie pisze się taki list!)
't Is niets, zei Havelaar, de Gouverneur-generaal is een eerlyk man: hy moet bedrogen zyn… hoewel hy zich tegen dat bedrog had kunnen hoeden door my eerst te hooren. Hy is verstrikt in 't web van de buitenzorgsche ambtenary. We kennen dat! Maar ik zal tot hem gaan en hem aantoonen hoe hier de zaken staan. Hy zal recht doen, ik ben er zeker van! (– To nic, powiedział Havelaar, gubernator generalny jest uczciwym człowiekiem: musiał zostać oszukany… chociaż mógłby się przed tym oszustwem uchronić, najpierw mnie wysłuchując. Jest zaplątany w sieć biurokracji. Znamy to! Ale pójdę do niego i pokażę mu, jak tutaj sprawy stoją. Zrobi sprawiedliwość, jestem tego pewien!; 't Is niets, zei Havelaar – To nic, powiedział Havelaar, de Gouverneur-generaal is een eerlyk man – gubernator generalny jest uczciwym człowiekiem, hy moet bedrogen zyn – musiał zostać oszukany, hoewel hy zich tegen dat bedrog had kunnen hoeden door my eerst te hooren – chociaż mógłby się przed tym oszustwem uchronić, najpierw mnie wysłuchując, Hy is verstrikt in 't web van de buitenzorgsche ambtenary – Jest zaplątany w sieć biurokracji, We kennen dat! – Znamy to!, Maar ik zal tot hem gaan en hem aantoonen hoe hier de zaken staan – Ale pójdę do niego i pokażę mu, jak tutaj sprawy stoją, Hy zal recht doen, ik ben er zeker van – Zrobi sprawiedliwość, jestem tego pewien!)
Maar, als ge naar Ngawi gaat… (– Ale jeśli pojedziesz do Ngawi…; Maar, als ge naar Ngawi gaat – Ale jeśli pojedziesz do Ngawi…)
Juist, ik weet dit! Te Ngawi is de Regent verwant aan het Djokjasche hof. Ik ken Ngawi, want ik was twee jaar lang in de Baglen, dat in de buurt is. Ik zou te Ngawi hetzelfde moeten doen wat ik hier gedaan heb: dat zou nutteloos heen-en-weer reizen zyn. Bovendien, 't is my onmogelyk dienst te doen op de proef alsof ik me slecht gedragen had! En eindelyk, ik zie in dat ik om een eind te maken aan al dat geknoei, geen ambtenaar moet wezen. Als ambtenaar staan er tusschen de Regeering en my te veel personen die belang hebben by 't loochenen der ellende van de bevolking. Er zyn nog meer redenen die my beletten naar Ngawi te gaan. Die plaats was niet vakant… ze is voor my open gemaakt, kyk! (– Dokładnie, wiem o tym! W Ngawi Regent jest spokrewniony z dworem Djokja. Znam Ngawi, ponieważ przez dwa lata byłem w Baglen, który jest w pobliżu. W Ngawi musiałbym zrobić to samo, co tutaj zrobiłem: to byłoby bezużyteczne podróżowanie tam i z powrotem. Poza tym, nie mogę pracować na próbę, jakbym źle się zachowywał! I w końcu widzę, że aby zakończyć to wszystko, nie powinienem być urzędnikiem. Jako urzędnik między rządem a mną stoi zbyt wiele osób, które mają interes w zaprzeczaniu nędzy ludności. Są jeszcze inne powody, które powstrzymują mnie przed wyjazdem do Ngawi. To miejsce nie było wolne… zostało dla mnie otwarte, zobacz!; Juist, ik weet dit! Te Ngawi is de Regent verwant aan het Djokjasche hof – Dokładnie, wiem o tym! W Ngawi Regent jest spokrewniony z dworem Djokja, Ik ken Ngawi, want ik was twee jaar lang in de Baglen, dat in de buurt is – Znam Ngawi, ponieważ przez dwa lata byłem w Baglen, który jest w pobliżu, Ik zou te Ngawi hetzelfde moeten doen wat ik hier gedaan heb: dat zou nutteloos heen-en-weer reizen zyn – W Ngawi musiałbym zrobić to samo, co tutaj zrobiłem: to byłoby bezużyteczne podróżowanie tam i z powrotem, Bovendien, 't is my onmogelyk dienst te doen op de proef alsof ik me slecht gedragen had – Poza tym, nie mogę pracować na próbę, jakbym źle się zachowywał!, En eindelyk, ik zie in dat ik om een eind te maken aan al dat geknoei, geen ambtenaar moet wezen – I w końcu widzę, że aby zakończyć to wszystko, nie powinienem być urzędnikiem, Als ambtenaar staan er tusschen de Regeering en my te veel personen die belang hebben by 't loochenen der ellende van de bevolking – Jako urzędnik między rządem a mną stoi zbyt wiele osób, które mają interes w zaprzeczaniu nędzy ludności, Er zyn nog meer redenen die my beletten naar Ngawi te gaan – Są jeszcze inne powody, które powstrzymują mnie przed wyjazdem do Ngawi, Die plaats was niet vakant… ze is voor my open gemaakt, kyk! – To miejsce nie było wolne… zostało dla mnie otwarte, zobacz!)
