Nikita Shcheholevatyi
Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
Is 't waar, wat ik zeg?’ (Czy to, co mówię, jest prawdą?; Is 't waar, wat ik zeg – Czy to, co mówię, jest prawdą).
Verbrugge zweeg. (Verbrugge milczał; Verbrugge zweeg – Verbrugge milczał).
‘Ook de staten die ik vandaag ontving, zyn valsch,’ ging Havelaar voort. (Również raporty, które dzisiaj otrzymałem, są fałszywe – kontynuował Havelaar; Ook de staten die ik vandaag ontving, zyn valsch – Również raporty, które dzisiaj otrzymałem, są fałszywe, ging Havelaar voort – kontynuował Havelaar).
‘De Regent is arm. (Regent jest biedny; De Regent is arm – Regent jest biedny).
De Regenten van Bogor (Buitenzorg) en Tjiandjoer zyn leden van 't geslacht waarvan hy 't hoofd is. (Regenci Bogor (Buitenzorg) i Tjiandjoer są członkami rodu, którego on jest głową; De Regenten van Bogor (Buitenzorg) en Tjiandjoer zyn leden van 't geslacht waarvan hy 't hoofd is – Regenci Bogor (Buitenzorg) i Tjiandjoer są członkami rodu, którego on jest głową).
Die laatste heeft slechts rang van Tommongong, onze Regent is Adhipatti, en toch laten zyn inkomsten, omdat Lebak niet geschikt is voor koffi en hem dus geen emolumenten opbrengt, niet toe in praal en luister te wedyveren met een eenvoudigen Dhemang in de Preanger, die den stygbeugel houden zou als zyn neven te-paard stygen. (Ten ostatni ma tylko rangę Tommongong, nasz Regent jest Adhipatti, a jednak jego dochody, ponieważ Lebak nie nadaje się do uprawy kawy i nie przynoszą mu żadnych dochodów, nie pozwalają mu konkurować w przepychu z prostym Dhemang w Preanger, który trzymałby strzemiona, gdy jego kuzyni wsiadają na konie; Die laatste heeft slechts rang van Tommongong – Ten ostatni ma tylko rangę Tommongong, onze Regent is Adhipatti – nasz Regent jest Adhipatti, en toch laten zyn inkomsten – a jednak jego dochody, omdat Lebak niet geschikt is voor koffi – ponieważ Lebak nie nadaje się do uprawy kawy, en hem dus geen emolumenten opbrengt – i nie przynoszą mu żadnych dochodów, niet toe in praal en luister te wedyveren met een eenvoudigen Dhemang in de Preanger – nie pozwalają mu konkurować w przepychu z prostym Dhemang w Preanger, die den stygbeugel houden zou als zyn neven te-paard stygen – który trzymałby strzemiona, gdy jego kuzyni wsiadają na konie).
Is dit waar?’ (Czy to prawda?; Is dit waar – Czy to prawda).
‘Ja, dit is zoo.’ (Tak, to prawda; Ja, dit is zoo – Tak, to prawda).
‘Hy heeft niets dan zyn traktement, en hierop is een korting ter afbetaling van een voorschot dat de Regeering hem gegeven heeft, toen hy… weet je 't?’ (On nie ma nic poza swoim wynagrodzeniem, a jest ono pomniejszone o spłatę zaliczki, którą rząd mu dał, kiedy… wiesz o tym?; Hy heeft niets dan zyn traktement – On nie ma nic poza swoim wynagrodzeniem, en hierop is een korting ter afbetaling van een voorschot dat de Regeering hem gegeven heeft – a jest ono pomniejszone o spłatę zaliczki, którą rząd mu dał, toen hy… weet je 't – kiedy… wiesz o tym).
‘Ja, ik weet het.’ (Tak, wiem o tym; Ja, ik weet het – Tak, wiem o tym).
‘Toen hy een nieuwe medsjid wilde laten bouwen, waartoe veel geld noodig was. (Kiedy chciał zbudować nowy meczet, do którego potrzebne było dużo pieniędzy; Toen hy een nieuwe medsjid wilde laten bouwen – Kiedy chciał zbudować nowy meczet, waartoe veel geld noodig was – do którego potrzebne było dużo pieniędzy).
Bovendien, veel leden zyner familie… weet je 't?’ (Ponadto wielu członków jego rodziny… wiesz o tym?; Bovendien, veel leden zyner familie – Ponadto wielu członków jego rodziny, weet je 't – wiesz o tym).
‘Ja, dat weet ik.’ (Tak, wiem o tym; Ja, dat weet ik – Tak, wiem o tym).
‘Veel leden van zyn familie – die eigenlyk niet in 't Lebaksche te-huis behoort, en daarom ook by 't volk niet gezien is – scharen zich als een plunderbende om hem heen, en persen hem geld af. (Wielu członków jego rodziny – którzy właściwie nie należą do Lebak i dlatego nie są lubiani przez ludność – gromadzi się wokół niego jak banda rabusiów i wymusza od niego pieniądze; Veel leden van zyn familie – Wielu członków jego rodziny, die eigenlyk niet in 't Lebaksche te-huis behoort – którzy właściwie nie należą do Lebak, en daarom ook by 't volk niet gezien is – i dlatego nie są lubiani przez ludność, scharen zich als een plunderbende om hem heen – gromadzi się wokół niego jak banda rabusiów, en persen hem geld af – i wymusza od niego pieniądze).
Is dit waar?’ (Czy to prawda?; Is dit waar – Czy to prawda).
‘'t Is de waarheid,’ zei Verbrugge. (To prawda – powiedział Verbrugge; 't Is de waarheid – To prawda, zei Verbrugge – powiedział Verbrugge).
‘En als zyn kas ledig is, wat dikwyls gebeurt, nemen zy in zyn naam de bevolking af, wat hun aanstaat. (A gdy jego kasa jest pusta, co często się zdarza, odbierają ludności, co im się podoba, w jego imieniu; En als zyn kas ledig is, wat dikwyls gebeurt – A gdy jego kasa jest pusta, co często się zdarza, nemen zy in zyn naam de bevolking af – odbierają ludności w jego imieniu, wat hun aanstaat – co im się podoba).
Is dit zoo?’ (Czy to prawda?; Is dit zoo – Czy to prawda).
‘Ja, het is zoo.’ (Tak, to prawda; Ja, het is zoo – Tak, to prawda).
‘Ik ben dus goed onderricht, doch daarover nader. (Jestem więc dobrze poinformowany, ale o tym później; Ik ben dus goed onderricht – Jestem więc dobrze poinformowany, doch daarover nader – ale o tym później).
De Regent, die in jaren klimmende den dood vreest, wordt beheerscht door de zucht zich verdienstelyk te maken door giften aan geestelyken. (Regent, który boi się śmierci w starszym wieku, jest opanowany pragnieniem zasłużenia się przez darowizny dla duchownych; De Regent, die in jaren klimmende den dood vreest – Regent, który boi się śmierci w starszym wieku, wordt beheerscht door de zucht zich verdienstelyk te maken door giften aan geestelyken – jest opanowany pragnieniem zasłużenia się przez darowizny dla duchownych).
Hy geeft veel geld uit voor reiskosten van pelgrims naar Mekka, die hem allerlei vodden van relieken, talismans en djimats terugbrengen. (Wydaje dużo pieniędzy na koszty podróży pielgrzymów do Mekki, którzy przynoszą mu różne szmatki relikwii, talizmany i djimaty; Hy geeft veel geld uit voor reiskosten van pelgrims naar Mekka – Wydaje dużo pieniędzy na koszty podróży pielgrzymów do Mekki, die hem allerlei vodden van relieken, talismans en djimats terugbrengen – którzy przynoszą mu różne szmatki relikwii, talizmany i djimaty).
Is 't niet zoo?’ (Czy to prawda?; Is 't niet zoo – Czy to prawda).
‘Ja, dat is waar.’ (Tak, to prawda; Ja, dat is waar – Tak, to prawda).
‘Welnu, door dit alles is hy zoo arm. (Cóż, przez to wszystko jest tak biedny; Welnu, door dit alles is hy zoo arm – Cóż, przez to wszystko jest tak biedny).
De Dhemang van Parang-Koedjang is zyn schoonzoon. (Dhemang z Parang-Koedjang jest jego zięciem; De Dhemang van Parang-Koedjang is zyn schoonzoon – Dhemang z Parang-Koedjang jest jego zięciem).
Waar de Regent zelf uit schaamte voor zyn rang niet durft nemen, is het die Dhemang – maar hy is 't niet alléén – die aan den Adhipatti zyn hof maakt door 't afpersen van geld en goed aan de arme bevolking, en door de lieden wegtehalen van hun eigen rystvelden om ze heentedryven naar de sawahs van den Regent. (Gdzie sam Regent ze wstydu przed swoją rangą nie odważa się brać, jest ten Dhemang – ale nie jest sam – który składa hołd Adhipatti przez wyłudzanie pieniędzy i majątku od biednej ludności i odciąganie ludzi z ich własnych pól ryżowych, aby zapędzić ich na sawahy Regenta; Waar de Regent zelf uit schaamte voor zyn rang niet durft nemen – Gdzie sam Regent ze wstydu przed swoją rangą nie odważa się brać, is het die Dhemang – maar hy is 't niet alléén – die aan den Adhipatti zyn hof maakt door 't afpersen van geld en goed aan de arme bevolking – jest ten Dhemang – ale nie jest sam – który składa hołd Adhipatti przez wyłudzanie pieniędzy i majątku od biednej ludności, en door de lieden wegtehalen van hun eigen rystvelden om ze heentedryven naar de sawahs van den Regent – i odciąganie ludzi z ich własnych pól ryżowych, aby zapędzić ich na sawahy Regenta).
En deze… zie, ik wil gelooven dat hy gaarne anders wilde, maar de nood dwingt hem gebruik te maken van zulke middelen. (A ten… widzisz, chcę wierzyć, że chciałby inaczej, ale potrzeba zmusza go do używania takich środków; En deze… zie, ik wil gelooven dat hy gaarne anders wilde – A ten… widzisz, chcę wierzyć, że chciałby inaczej, maar de nood dwingt hem gebruik te maken van zulke middelen – ale potrzeba zmusza go do używania takich środków).
Is dit alles niet waar, Verbrugge?’ (Czy to wszystko nie jest prawdą, Verbrugge?; Is dit alles niet waar, Verbrugge – Czy to wszystko nie jest prawdą, Verbrugge).
‘Ja, 't is waar,’ zei Verbrugge, die hoe langer hoe meer begon intezien dat Havelaars blik scherp was. (Tak, to prawda – powiedział Verbrugge, który coraz bardziej zaczynał rozumieć, że Havelaar ma przenikliwe spojrzenie; Ja, 't is waar – Tak, to prawda, zei Verbrugge – powiedział Verbrugge, die hoe langer hoe meer begon intezien dat Havelaars blik scherp was – który coraz bardziej zaczynał rozumieć, że Havelaar ma przenikliwe spojrzenie).
‘Ik wist,’ vervolgde deze, ‘dat hy geen geld in huis had, toen hy zoo-even over de afrekening met den onderkollekteur begon te spreken. (Wiedziałem – kontynuował – że nie miał pieniędzy w domu, kiedy zaczął mówić o rozliczeniu z podkasanem; Ik wist – Wiedziałem, vervolgde deze – kontynuował, dat hy geen geld in huis had – że nie miał pieniędzy w domu, toen hy zoo-even over de afrekening met den onderkollekteur begon te spreken – kiedy zaczął mówić o rozliczeniu z podkasanem).
Ge hebt heden morgen gehoord dat het myn voornemen is, myn plicht te doen. (Słyszałeś dziś rano, że moim zamiarem jest wypełnianie moich obowiązków; Ge hebt heden morgen gehoord dat het myn voornemen is – Słyszałeś dziś rano, że moim zamiarem jest, myn plicht te doen – wypełnianie moich obowiązków).
Onrecht duld ik niet, by God, dat duld ik niet!’ (Nie toleruję niesprawiedliwości, na Boga, nie toleruję tego!; Onrecht duld ik niet – Nie toleruję niesprawiedliwości, by God, dat duld ik niet – na Boga, nie toleruję tego).
En hy sprong op, en er was in zyn toon geheel iets anders dan den vorigen dag by zyn officieelen eed. (I skoczył do góry, a w jego tonie było coś zupełnie innego niż poprzedniego dnia podczas jego oficjalnej przysięgi; En hy sprong op – I skoczył do góry, en er was in zyn toon geheel iets anders dan den vorigen dag by zyn officieelen eed – a w jego tonie było coś zupełnie innego niż poprzedniego dnia podczas jego oficjalnej przysięgi).
‘Maar,’ ging hy voort, ‘ik wil myn plicht doen met zachtheid. (Ale – kontynuował – chcę wypełniać moje obowiązki z łagodnością; Maar – Ale, ging hy voort – kontynuował, ik wil myn plicht doen met zachtheid – chcę wypełniać moje obowiązki z łagodnością).
Ik wil niet te nauwkeurig weten wat geschied is. (Nie chcę zbyt dokładnie wiedzieć, co się stało; Ik wil niet te nauwkeurig weten wat geschied is – Nie chcę zbyt dokładnie wiedzieć, co się stało).
Doch wat van heden af geschiedt, is ter myner verantwoording, daarvoor zal ik zorg dragen! (Ale to, co stanie się od dziś, jest moją odpowiedzialnością, za to będę odpowiadać!; Doch wat van heden af geschiedt – Ale to, co stanie się od dziś, is ter myner verantwoording, daarvoor zal ik zorg dragen – jest moją odpowiedzialnością, za to będę odpowiadać).
Ik hoop lang hier te blyven. (Mam nadzieję zostać tu na długo; Ik hoop lang hier te blyven – Mam nadzieję zostać tu na długo).
Weet je wel, Verbrugge, dat onze roeping heerlyk schoon is? (Czy wiesz, Verbrugge, że nasze powołanie jest wspaniałe?; Weet je wel, Verbrugge, dat onze roeping heerlyk schoon is – Czy wiesz, Verbrugge, że nasze powołanie jest wspaniałe).
Maar weet je ook wel dat ik alles wat ik je zoo-even zei, eigenlyk van u had moeten hooren? (Ale czy wiesz, że wszystko, co ci właśnie powiedziałem, powinienem był usłyszeć od ciebie?; Maar weet je ook wel dat ik alles wat ik je zoo-even zei – Ale czy wiesz, że wszystko, co ci właśnie powiedziałem, eigenlyk van u had moeten hooren – powinienem był usłyszeć od ciebie).
Ik ken u even goed als ik weet wie er garem glap maken aan de zuidkust. (Znam cię tak samo dobrze, jak wiem, kto robi garem glap na południowym wybrzeżu; Ik ken u even goed – Znam cię tak samo dobrze, als ik weet wie er garem glap maken aan de zuidkust – jak wiem, kto robi garem glap na południowym wybrzeżu).
Je bent een braaf mensch… ook dit weet ik. (Jesteś dobrym człowiekiem… to też wiem; Je bent een braaf mensch – Jesteś dobrym człowiekiem, ook dit weet ik – to też wiem).
Maar waarom heb je my niet gezegd dat hier zooveel verkeerds was? (Ale dlaczego nie powiedziałeś mi, że tu jest tyle złego?; Maar waarom heb je my niet gezegd dat hier zooveel verkeerds was – Ale dlaczego nie powiedziałeś mi, że tu jest tyle złego).
Gedurende twee maanden ben je waarnemend adsistent-resident geweest, en bovendien reeds lang hier als kontroleur… je moest het dus weten, niet waar? (Przez dwa miesiące byłeś pełniącym obowiązki asystenta-rezydenta, a ponadto od dawna jesteś tu jako kontroler… więc musiałeś to wiedzieć, prawda?; Gedurende twee maanden ben je waarnemend adsistent-resident geweest – Przez dwa miesiące byłeś pełniącym obowiązki asystenta-rezydenta, en bovendien reeds lang hier als kontroleur – a ponadto od dawna jesteś tu jako kontroler, je moest het dus weten, niet waar – więc musiałeś to wiedzieć, prawda).
‘M'nheer Havelaar, ik heb nooit gediend onder iemand als u. (Panie Havelaar, nigdy nie służyłem pod kimś takim jak pan; M'nheer Havelaar, ik heb nooit gediend onder iemand als u – Panie Havelaar, nigdy nie służyłem pod kimś takim jak pan).
Ge hebt iets zeer byzonders, neem het me niet kwalyk. (Ma pan coś bardzo wyjątkowego, nie miej mi tego za złe; Ge hebt iets zeer byzonders – Ma pan coś bardzo wyjątkowego, neem het me niet kwalyk – nie miej mi tego za złe).
‘Volstrekt niet! (Absolutnie nie!; Volstrekt niet – Absolutnie nie).
Ik weet wel dat ik niet ben als alle menschen, maar wat doet dit tot de zaak? (Wiem, że nie jestem jak wszyscy ludzie, ale co to ma wspólnego ze sprawą?; Ik weet wel dat ik niet ben als alle menschen – Wiem, że nie jestem jak wszyscy ludzie, maar wat doet dit tot de zaak – ale co to ma wspólnego ze sprawą).
‘Dat doet er dit toe, dat u iemand begrippen en denkbeelden meedeelt, die vroeger niet bestonden.’ (To ma znaczenie, ponieważ przekazuje pan komuś pojęcia i idee, które wcześniej nie istniały; Dat doet er dit toe – To ma znaczenie, dat u iemand begrippen en denkbeelden meedeelt, die vroeger niet bestonden – ponieważ przekazuje pan komuś pojęcia i idee, które wcześniej nie istniały).
‘Neen! (Nie!; Neen – Nie).
Die ingesluimerd waren door den vervloekten officieelen slender die zyn styl zoekt in ‘ik heb de eer’ en de rust van zyn geweten in ‘de hooge tevredenheid van de Regeering’. (Były one uśpione przez przeklęty oficjalny styl, który szuka swojego stylu w ‘mam zaszczyt’ i spokoju swojego sumienia w ‘wysokim zadowoleniu rządu’; Die ingesluimerd waren door den vervloekten officieelen slender – Były one uśpione przez przeklęty oficjalny styl, die zyn styl zoekt in ik heb de eer – który szuka swojego stylu w mam zaszczyt, en de rust van zyn geweten in de hooge tevredenheid van de Regeering – i spokoju swojego sumienia w wysokim zadowoleniu rządu).
Neen, Verbrugge! (Nie, Verbrugge!; Neen, Verbrugge – Nie, Verbrugge).
Laster jezelf niet! (Nie oczerniaj siebie; Laster jezelf niet – Nie oczerniaj siebie).
Je behoeft van my niets te leeren. (Nie musisz się ode mnie niczego uczyć; Je behoeft van my niets te leeren – Nie musisz się ode mnie niczego uczyć).
Heb ik je by-voorbeeld heden morgen in de Sebah iets nieuws verteld? (Czy powiedziałem ci dziś rano na Sebah coś nowego?; Heb ik je by-voorbeeld heden morgen in de Sebah iets nieuws verteld – Czy powiedziałem ci dziś rano na Sebah coś nowego).
‘Neen, nieuws niet, maar u sprak anders dan anderen.’ (Nie, nic nowego, ale mówił pan inaczej niż inni; Neen, nieuws niet – Nie, nic nowego, maar u sprak anders dan anderen – ale mówił pan inaczej niż inni).
‘Ja, dat komt… omdat myn opvoeding wat verwaarloosd is: ik spreek te-hooi en te-gras. (Tak, to dlatego, że moje wychowanie było nieco zaniedbane: mówię bez zastanowienia; Ja, dat komt… omdat myn opvoeding wat verwaarloosd is – Tak, to dlatego, że moje wychowanie było nieco zaniedbane, ik spreek te-hooi en te-gras – mówię bez zastanowienia).
Maar je zoudt me zeggen waarom je tot-nog-toe zoo berust hebt in alles wat er verkeerds was in Lebak.’ (Ale powinieneś mi powiedzieć, dlaczego do tej pory tak akceptowałeś wszystko, co było złe w Lebak; Maar je zoudt me zeggen waarom je tot-nog-toe zoo berust hebt in alles wat er verkeerds was in Lebak – Ale powinieneś mi powiedzieć, dlaczego do tej pory tak akceptowałeś wszystko, co było złe w Lebak).
‘Ik heb nooit zoo den indruk gehad van een initiatief. (Nigdy nie miałem takiego wrażenia inicjatywy; Ik heb nooit zoo den indruk gehad van een initiatief – Nigdy nie miałem takiego wrażenia inicjatywy).
Bovendien, dat alles is altyd zoo geweest in deze streken.’ (Ponadto, wszystko zawsze było takie w tych regionach; Bovendien, dat alles is altyd zoo geweest in deze streken – Ponadto, wszystko zawsze było takie w tych regionach).
‘Ja, ja, dat weet ik wel! (Tak, tak, wiem o tym!; Ja, ja, dat weet ik wel – Tak, tak, wiem o tym).
Ieder kan geen profeet of apostel wezen… hm, 't hout zou duur worden van 't kruisigen! (Nie każdy może być prorokiem lub apostołem… hm, drewno byłoby drogie na ukrzyżowanie!; Ieder kan geen profeet of apostel wezen – Nie każdy może być prorokiem lub apostołem, hm, 't hout zou duur worden van 't kruisigen – hm, drewno byłoby drogie na ukrzyżowanie).
Maar je wilt me toch wel helpen alles te-recht te brengen? (Ale chcesz mi pomóc wszystko naprawić, prawda?; Maar je wilt me toch wel helpen alles te-recht te brengen – Ale chcesz mi pomóc wszystko naprawić, prawda).
Je wilt toch wel je plicht doen?’ (Chcesz wypełniać swoje obowiązki, prawda?; Je wilt toch wel je plicht doen – Chcesz wypełniać swoje obowiązki, prawda).
‘Zeker! (Oczywiście!; Zeker – Oczywiście).
Vooral by u. (Szczególnie przy panu; Vooral by u – Szczególnie przy panu).
Maar niet ieder zou dit zoo streng vorderen of zelfs goed opvatten, en dan komt men zoo ligt in de pozitie van iemand die windmolens bestrydt.’ (Ale nie każdy by tego tak surowo wymagał lub nawet dobrze to zrozumiał, a wtedy łatwo znaleźć się w pozycji kogoś, kto walczy z wiatrakami; Maar niet ieder zou dit zoo streng vorderen of zelfs goed opvatten – Ale nie każdy by tego tak surowo wymagał lub nawet dobrze to zrozumiał, en dan komt men zoo ligt in de pozitie van iemand die windmolens bestrydt – a wtedy łatwo znaleźć się w pozycji kogoś, kto walczy z wiatrakami).
‘Neen! (Nie!; Neen – Nie).
Dan zeggen zy die 't onrecht liefhebben omdat ze daarvan leven, dat er geen onrecht was, om 't vermaak te hebben u en my uittemaken voor Don Quichotten, en te-gelyker-tyd hun windmolens draaiende te houden. (Wtedy ci, którzy kochają niesprawiedliwość, ponieważ z niej żyją, powiedzą, że nie było niesprawiedliwości, aby mieć przyjemność uczynić z nas Don Kichotów, a jednocześnie utrzymywać swoje wiatraki w ruchu; Dan zeggen zy die 't onrecht liefhebben omdat ze daarvan leven – Wtedy ci, którzy kochają niesprawiedliwość, ponieważ z niej żyją, dat er geen onrecht was – powiedzą, że nie było niesprawiedliwości, om 't vermaak te hebben u en my uittemaken voor Don Quichotten – aby mieć przyjemność uczynić z nas Don Kichotów, en te-gelyker-tyd hun windmolens draaiende te houden – a jednocześnie utrzymywać swoje wiatraki w ruchu).
Doch, Verbrugge, je hadt niet op my hoeven te wachten om je plicht te doen! (Ale, Verbrugge, nie musiałeś czekać na mnie, aby wypełniać swoje obowiązki!; Doch, Verbrugge, je hadt niet op my hoeven te wachten om je plicht te doen – Ale, Verbrugge, nie musiałeś czekać na mnie, aby wypełniać swoje obowiązki).
M'nheer Slotering was een bekwaam en eerlyk man: hy wist wat er omging, hy keurde het af en verzette zich er tegen… ziehier!’ (Pan Slotering był zdolnym i uczciwym człowiekiem: wiedział, co się dzieje, potępiał to i sprzeciwiał się temu… oto dowód!; M'nheer Slotering was een bekwaam en eerlyk man – Pan Slotering był zdolnym i uczciwym człowiekiem, hy wist wat er omging, hy keurde het af en verzette zich er tegen – wiedział, co się dzieje, potępiał to i sprzeciwiał się temu, ziehier – oto dowód).
Havelaar nam uit een portefeuille twee vellen papier, en deze aan Verbrugge tonende, vroeg hy: (Havelaar wyjął z portfela dwa arkusze papieru i pokazując je Verbrugge, zapytał; Havelaar nam uit een portefeuille twee vellen papier – Havelaar wyjął z portfela dwa arkusze papieru, en deze aan Verbrugge tonende, vroeg hy – i pokazując je Verbrugge, zapytał):
‘Wiens hand is dit?’ (Czyja to ręka?; Wiens hand is dit – Czyja to ręka).
‘Dat is de hand van m'nheer Slotering.’ (To ręka pana Sloteringa; Dat is de hand van m'nheer Slotering – To ręka pana Sloteringa).
‘Juist! (Dokładnie!; Juist – Dokładnie).
Welnu, dit zyn kladnotaas, bevattende blykbaar onderwerpen waarover hy met den resident spreken wilde. (Cóż, to są szkice notatek, zawierające najwyraźniej tematy, o których chciał porozmawiać z rezydentem; Welnu, dit zyn kladnotaas – Cóż, to są szkice notatek, bevattende blykbaar onderwerpen waarover hy met den resident spreken wilde – zawierające najwyraźniej tematy, o których chciał porozmawiać z rezydentem).
Daar lees ik… zie: 1o Over den rijstbouw. (Czytam… zobacz: 1o O uprawie ryżu; Daar lees ik… zie: 1o Over den rijstbouw – Czytam… zobacz: 1o O uprawie ryżu).
2o Over de woningen der dorpshoofden. (2o O domach naczelników wsi; 2o Over de woningen der dorpshoofden – 2o O domach naczelników wsi).
3o Over het innen der landrenten, enz. (3o O zbieraniu czynszów gruntowych, itd.; 3o Over het innen der landrenten, enz – 3o O zbieraniu czynszów gruntowych, itd).
Daar achter staan twee uitroepingsteekens. (Za tym stoją dwa wykrzykniki; Daar achter staan twee uitroepingsteekens – Za tym stoją dwa wykrzykniki).
Wat bedoelde m'nheer Slotering daarmee?’ (Co pan Slotering miał na myśli?; Wat bedoelde m'nheer Slotering daarmee – Co pan Slotering miał na myśli).
‘Hoe kan ik dat weten?’ riep Verbrugge. (Skąd mam to wiedzieć? – zawołał Verbrugge; Hoe kan ik dat weten – Skąd mam to wiedzieć, riep Verbrugge – zawołał Verbrugge).
‘Ik wel! (Ja wiem!; Ik wel – Ja wiem).
Dit beduidt dat er veel meer landrenten worden opgebracht, dan er in 's lands kas vloeien. (To oznacza, że pobierane jest znacznie więcej czynszów gruntowych, niż wpływa do kasy państwa; Dit beduidt dat er veel meer landrenten worden opgebracht – To oznacza, że pobierane jest znacznie więcej czynszów gruntowych, dan er in 's lands kas vloeien – niż wpływa do kasy państwa).
Doch ik zal je dan iets tonen dat wy beiden weten, omdat het in letters en niet in teekens geschreven is. (Ale pokażę ci coś, co obaj wiemy, ponieważ jest to napisane literami, a nie znakami; Doch ik zal je dan iets tonen dat wy beiden weten – Ale pokażę ci coś, co obaj wiemy, omdat het in letters en niet in teekens geschreven is – ponieważ jest to napisane literami, a nie znakami).
Ziehier: (Oto:; Ziehier – Oto):
‘12o Over het misbruik dat door de regenten en mindere hoofden van de bevolking wordt gemaakt. (12o O nadużyciach popełnianych przez regentów i pomniejszych naczelników wobec ludności; Over het misbruik dat door de regenten en mindere hoofden van de bevolking wordt gemaakt – O nadużyciach popełnianych przez regentów i pomniejszych naczelników wobec ludności).
(Over het houden van verschillende woningen ten-koste der bevolking, enz.) (O utrzymywaniu różnych domów kosztem ludności, itd.; Over het houden van verschillende woningen ten-koste der bevolking, enz – O utrzymywaniu różnych domów kosztem ludności, itd).
Is dit duidelyk? (Czy to jasne?; Is dit duidelyk – Czy to jasne).
Ge ziet dat de heer Slotering wèl iemand was, die een initiatief wist te nemen. (Widzisz, że pan Slotering był kimś, kto wiedział, jak podjąć inicjatywę; Ge ziet dat de heer Slotering wèl iemand was – Widzisz, że pan Slotering był kimś, die een initiatief wist te nemen – kto wiedział, jak podjąć inicjatywę).
Je had je dus by hem kunnen aansluiten. (Więc mogłeś się do niego przyłączyć; Je had je dus by hem kunnen aansluiten – Więc mogłeś się do niego przyłączyć).
Luister verder: (Słuchaj dalej:; Luister verder – Słuchaj dalej).
‘15o Dat vele personen van de familien en bedienden der inlandsche hoofden op de uitbetalingstaten voorkomen, die inderdaad geen deel nemen in de kultuur, zoodat de voordeelen hiervan hun ten-deel vallen, ten préjudice van de werkelijke deelhebbers. (15o Że wiele osób z rodzin i służby miejscowych naczelników znajduje się na listach płac, które faktycznie nie uczestniczą w uprawach, przez co ich korzyści przypadają im kosztem rzeczywistych uczestników; Dat vele personen van de familien en bedienden der inlandsche hoofden op de uitbetalingstaten voorkomen – Że wiele osób z rodzin i służby miejscowych naczelników znajduje się na listach płac, die inderdaad geen deel nemen in de kultuur, zoodat de voordeelen hiervan hun ten-deel vallen, ten préjudice van de werkelijke deelhebbers – które faktycznie nie uczestniczą w uprawach, przez co ich korzyści przypadają im kosztem rzeczywistych uczestników).
Ook worden zij gesteld in het onrechtmatig bezit van sawah-velden, terwijl die alleen toekomen aan degenen, die aandeel hebben in de kultuur.’ (Są również umieszczani w bezprawnym posiadaniu pól sawah, podczas gdy przysługują one tylko tym, którzy uczestniczą w uprawach; Ook worden zij gesteld in het onrechtmatig bezit van sawah-velden – Są również umieszczani w bezprawnym posiadaniu pól sawah, terwijl die alleen toekomen aan degenen, die aandeel hebben in de kultuur – podczas gdy przysługują one tylko tym, którzy uczestniczą w uprawach).
Hier heb ik een andere nota, en wel in potlood. (Tutaj mam inną notatkę, i to w ołówku; Hier heb ik een andere nota, en wel in potlood – Tutaj mam inną notatkę, i to w ołówku).
Zie eens, ook dáárop staat iets zeer duidelyks: (Spójrz, jest tam również coś bardzo jasnego; Zie eens, ook dáárop staat iets zeer duidelyks – Spójrz, jest tam również coś bardzo jasnego):
‘De verloop van volk te Parang-Koedjang is alleen toeteschrijven aan het verregaand misbruik, dat van de bevolking wordt gemaakt.’ (Odpływ ludności w Parang-Koedjang można przypisać jedynie skrajnemu nadużywaniu władzy wobec ludności; De verloop van volk te Parang-Koedjang is alleen toeteschrijven aan het verregaand misbruik – Odpływ ludności w Parang-Koedjang można przypisać jedynie skrajnemu nadużywaniu władzy, dat van de bevolking wordt gemaakt – wobec ludności).
Wat zegje dáárvan? (Co o tym myślisz?; Wat zegje dáárvan – Co o tym myślisz).
Ziet ge wel dat ik niet zoo excentriek ben als 't schynt, wanneer ik werk maak van recht? (Widzisz, że nie jestem tak ekscentryczny, jak się wydaje, kiedy zajmuję się sprawiedliwością?; Ziet ge wel dat ik niet zoo excentriek ben als 't schynt – Widzisz, że nie jestem tak ekscentryczny, jak się wydaje, wanneer ik werk maak van recht – kiedy zajmuję się sprawiedliwością).
Zie je nu dat ook anderen dit deden?’ (Widzisz teraz, że inni też to robili?; Zie je nu dat ook anderen dit deden – Widzisz teraz, że inni też to robili).
‘Het is waar,’ zei Verbrugge, ‘de heer Slotering heeft den resident dikwyls over dat alles gesproken.’ (To prawda – powiedział Verbrugge – pan Slotering często rozmawiał o tym wszystkim z rezydentem; Het is waar – To prawda, zei Verbrugge – powiedział Verbrugge, de heer Slotering heeft den resident dikwyls over dat alles gesproken – pan Slotering często rozmawiał o tym wszystkim z rezydentem).
‘En wat volgde daarop?’ (I co z tego wynikło?; En wat volgde daarop – I co z tego wynikło).
‘Dan werd de Regent geroepen: er werd geaboucheerd…’ (Wtedy wezwano Regenta: odbyła się narada…; Dan werd de Regent geroepen – Wtedy wezwano Regenta, er werd geaboucheerd – odbyła się narada).
‘Juist! (Dokładnie!; Juist – Dokładnie).
En verder?’ (I co dalej?; En verder – I co dalej).
‘De Regent ontkende gewoonlyk alles. (Regent zwykle wszystkiemu zaprzeczał; De Regent ontkende gewoonlyk alles – Regent zwykle wszystkiemu zaprzeczał).
Dan moesten er getuigen komen… niemand durfde tegen den Regent getuigen… och, m'nheer Havelaar, die zaken zyn zoo moeielyk!’ (Wtedy musieli pojawić się świadkowie… nikt nie odważył się zeznawać przeciwko Regentowi… och, panie Havelaar, te sprawy są takie trudne!; Dan moesten er getuigen komen – Wtedy musieli pojawić się świadkowie, niemand durfde tegen den Regent getuigen – nikt nie odważył się zeznawać przeciwko Regentowi, och, m'nheer Havelaar, die zaken zyn zoo moeielyk – och, panie Havelaar, te sprawy są takie trudne).
De lezer zal, vóór hy myn boek heeft uitgelezen, even goed als Verbrugge weten waarom die zaken zoo byzonder moeielyk waren. (Czytelnik dowie się, zanim przeczyta moją książkę, równie dobrze jak Verbrugge, dlaczego te sprawy były tak wyjątkowo trudne; De lezer zal, vóór hy myn boek heeft uitgelezen – Czytelnik dowie się, zanim przeczyta moją książkę, even goed als Verbrugge weten waarom die zaken zoo byzonder moeielyk waren – równie dobrze jak Verbrugge, dlaczego te sprawy były tak wyjątkowo trudne).
‘Mynheer Slotering had er veel ergernis over,’ vervolgde de kontroleur, ‘hy schreef scherpe brieven aan de Hoofden…’ (Pan Slotering bardzo się tym denerwował – kontynuował kontroler – pisał ostre listy do naczelników…; Mynheer Slotering had er veel ergernis over – Pan Slotering bardzo się tym denerwował, vervolgde de kontroleur – kontynuował kontroler, hy schreef scherpe brieven aan de Hoofden – pisał ostre listy do naczelników).
‘Ik heb ze gelezen… heden nacht,’ zei Havelaar. (Czytałem je… tej nocy – powiedział Havelaar; Ik heb ze gelezen – Czytałem je, heden nacht – tej nocy, zei Havelaar – powiedział Havelaar).
‘En ik heb hem dikwyls hooren zeggen dat hy, als er geen verandering kwam, en als de resident niet doortastte, zich rechtstreeks zou wenden tot den Gouverneur-generaal. (I często słyszałem, jak mówił, że jeśli nie będzie żadnych zmian, a rezydent nie będzie stanowczy, zwróci się bezpośrednio do gubernatora generalnego; En ik heb hem dikwyls hooren zeggen dat hy – I często słyszałem, jak mówił, że als er geen verandering kwam – jeśli nie będzie żadnych zmian, en als de resident niet doortastte – a rezydent nie będzie stanowczy, zich rechtstreeks zou wenden tot den Gouverneur-generaal – zwróci się bezpośrednio do gubernatora generalnego).
