Nikita Shcheholevatyi
Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
En waar men gearbeid had onthield hy het loon niet, en hy ontnam de vruchten niet aan wie den boom geplant hadden. (A gdzie pracowano, nie zatrzymywał wynagrodzenia i nie odbierał owoców tym, którzy zasadzili drzewo; En waar men gearbeid had onthield hy het loon niet – A gdzie pracowano, nie zatrzymywał wynagrodzenia, en hy ontnam de vruchten niet aan wie den boom geplant hadden – i nie odbierał owoców tym, którzy zasadzili drzewo).
Hy kleedde zich niet met het kleed dat anderen dekken moest, noch voedde zich met voedsel dat den arme behoorde.’ (Nie ubierał się w odzież, która powinna okrywać innych, ani nie jadł żywności, która należała do biednych; Hy kleedde zich niet met het kleed dat anderen dekken moest – Nie ubierał się w odzież, która powinna okrywać innych, noch voedde zich met voedsel dat den arme behoorde – ani nie jadł żywności, która należała do biednych).
Dan zal men zeggen in de dorpen: ‘Allah is groot, Allah heeft hem tot zich genomen. Zyn wil geschiedde… er is een goed mensch gestorven.’ (Wtedy ludzie we wioskach powiedzą: ‘Allah jest wielki, Allah wziął go do siebie. Jego wola się stała… zmarł dobry człowiek; Dan zal men zeggen in de dorpen – Wtedy ludzie we wioskach powiedzą, Allah is groot, Allah heeft hem tot zich genomen – Allah jest wielki, Allah wziął go do siebie, Zyn wil geschiedde… er is een goed mensch gestorven – Jego wola się stała… zmarł dobry człowiek).
Doch andermaal zal de voorbyganger stilstaan voor een huis, en vragen, ‘wat is dit, dat de gamlang zwygt, en het gezang der meisjes?’ (Ale innym razem przechodzień zatrzyma się przed domem i zapyta: ‘co to jest, że gamelan milczy, a dziewczęta przestały śpiewać?; Doch andermaal zal de voorbyganger stilstaan voor een huis – Ale innym razem przechodzień zatrzyma się przed domem, en vragen, wat is dit, dat de gamlang zwygt, en het gezang der meisjes – i zapyta: co to jest, że gamelan milczy, a dziewczęta przestały śpiewać).
En wederom zal men zeggen: ‘er is een man gestorven.’ (I znowu ludzie powiedzą: ‘umarł człowiek; En wederom zal men zeggen – I znowu ludzie powiedzą, er is een man gestorven – umarł człowiek).
En wie rondreist in de dorpen, zal 's avends zitten by zyn gastheer, en om hem heen de zonen en dochteren van het huis, en de kinderen van wie het dorp bewonen, en hy zal zeggen: (A kto podróżuje po wioskach, wieczorem usiądzie ze swoim gospodarzem, otoczony synami i córkami domu oraz dziećmi, które zamieszkują wioskę, i powie; En wie rondreist in de dorpen, zal 's avends zitten by zyn gastheer – A kto podróżuje po wioskach, wieczorem usiądzie ze swoim gospodarzem, en om hem heen de zonen en dochteren van het huis – otoczony synami i córkami domu, en de kinderen van wie het dorp bewonen – oraz dziećmi, które zamieszkują wioskę, en hy zal zeggen – i powie):
‘Daar stierf een man die beloofde rechtvaardig te zyn, en hy verkocht het recht aan wie hem geld gaf. (Tam zmarł człowiek, który obiecał być sprawiedliwy, a sprzedał sprawiedliwość temu, kto mu zapłacił; Daar stierf een man die beloofde rechtvaardig te zyn – Tam zmarł człowiek, który obiecał być sprawiedliwy, en hy verkocht het recht aan wie hem geld gaf – a sprzedał sprawiedliwość temu, kto mu zapłacił).
Hy mestte zyn akker met het zweet van den arbeider dien hy had afgeroepen van den akker des arbeids. (Nawadniał swoje pole potem robotnika, którego odwołał z pola pracy; Hy mestte zyn akker met het zweet van den arbeider dien hy had afgeroepen van den akker des arbeids – Nawadniał swoje pole potem robotnika, którego odwołał z pola pracy).
Hy onthield den werkman zyn loon, en voedde zich met het voedsel van den arme. (Zatrzymywał wynagrodzenie robotnikowi i karmił się żywnością biednych; Hy onthield den werkman zyn loon – Zatrzymywał wynagrodzenie robotnikowi, en voedde zich met het voedsel van den arme – i karmił się żywnością biednych).
Hy is ryk geworden van de armoede der anderen. (Stał się bogaty kosztem ubóstwa innych; Hy is ryk geworden van de armoede der anderen – Stał się bogaty kosztem ubóstwa innych).
Hy had veel gouds en zilvers en edele steenen in menigte, doch de landbouwer die in de nabuurschap woont, wist den honger niet te stillen van zyn kind. (Miał dużo złota, srebra i mnóstwo drogocennych kamieni, ale rolnik mieszkający w sąsiedztwie nie mógł zaspokoić głodu swojego dziecka; Hy had veel gouds en zilvers en edele steenen in menigte – Miał dużo złota, srebra i mnóstwo drogocennych kamieni, doch de landbouwer die in de nabuurschap woont – ale rolnik mieszkający w sąsiedztwie, wist den honger niet te stillen van zyn kind – nie mógł zaspokoić głodu swojego dziecka).
Hy glimlachte als een gelukkig mensch, maar men hoorde gekners tusschen de tanden van den klager die recht zocht. (Uśmiechał się jak szczęśliwy człowiek, ale słychać było zgrzytanie zębów skarżącego się, który szukał sprawiedliwości; Hy glimlachte als een gelukkig mensch – Uśmiechał się jak szczęśliwy człowiek, maar men hoorde gekners tusschen de tanden van den klager die recht zocht – ale słychać było zgrzytanie zębów skarżącego się, który szukał sprawiedliwości).
Er was tevredenheid op zyn gelaat, maar geen zog in de borsten der moeders die zoogden.’ (Na jego twarzy była zadowolenie, ale nie było mleka w piersiach matek karmiących; Er was tevredenheid op zyn gelaat – Na jego twarzy była zadowolenie, maar geen zog in de borsten der moeders die zoogden – ale nie było mleka w piersiach matek karmiących).
Dan zullen de bewoners der dorpen zeggen: ‘Allah is groot… wy vloeken niemand!’ (Wtedy mieszkańcy wsi powiedzą: ‘Allah jest wielki… nie przeklinamy nikogo!; Dan zullen de bewoners der dorpen zeggen – Wtedy mieszkańcy wsi powiedzą, Allah is groot… wy vloeken niemand – Allah jest wielki… nie przeklinamy nikogo).
Hoofden van Lebak, eens sterven wy allen! (Naczelnicy Lebak, wszyscy kiedyś umrzecie!; Hoofden van Lebak, eens sterven wy allen – Naczelnicy Lebak, wszyscy kiedyś umrzecie).
Wat zal er gezegd worden in de dorpen waar wy gezag hadden? (Co będzie powiedziane we wsiach, gdzie mieliście władzę?; Wat zal er gezegd worden in de dorpen waar wy gezag hadden – Co będzie powiedziane we wsiach, gdzie mieliście władzę).
En wàt door de voorbygangers die de begrafenis aanschouwen? (I co przez przechodniów, którzy zobaczą pogrzeb?; En wàt door de voorbygangers die de begrafenis aanschouwen – I co przez przechodniów, którzy zobaczą pogrzeb).
En wat zullen wy antwoorden, als er na onzen dood een stem spreekt tot onze ziel, en vraagt: ‘waarom is er geween in de velden, en waarom verbergen zich de jongelingen? (I co odpowiecie, gdy po naszej śmierci głos przemówi do naszej duszy i zapyta: ‘dlaczego jest płacz na polach i dlaczego młodzieńcy się ukrywają?; En wat zullen wy antwoorden, als er na onzen dood een stem spreekt tot onze ziel – I co odpowiecie, gdy po naszej śmierci głos przemówi do naszej duszy, en vraagt: waarom is er geween in de velden, en waarom verbergen zich de jongelingen – i zapyta: dlaczego jest płacz na polach i dlaczego młodzieńcy się ukrywają).
Wie nam den oogst uit de schuren, en uit de stallen den buffel die het veld ploegen zou? (Kto zabrał żniwa ze stodół i bawołu z obór, które miały orać pola?; Wie nam den oogst uit de schuren – Kto zabrał żniwa ze stodół, en uit de stallen den buffel die het veld ploegen zou – i bawołu z obór, które miały orać pola).
Wat hebt gy gedaan met den broeder dien ik u gaf te bewaken? (Co zrobiliście z bratem, którego dałem wam do opieki?; Wat hebt gy gedaan met den broeder dien ik u gaf te bewaken – Co zrobiliście z bratem, którego dałem wam do opieki).
Waarom is de arme treurig en vloekt de vruchtbaarheid zyner vrouw?’ (Dlaczego biedny jest smutny i przeklina płodność swojej żony?; Waarom is de arme treurig – Dlaczego biedny jest smutny, en vloekt de vruchtbaarheid zyner vrouw – i przeklina płodność swojej żony).
Hier hield Havelaar weder op, en na eenig zwygen ging hy op den eenvoudigsten toon van de wereld, en als had er volstrekt niets plaats gehad dat indruk maken moest, voort: (Tutaj Havelaar znów się zatrzymał, a po chwili ciszy kontynuował najprostszym tonem na świecie, jakby nic nie miało miejsca, co mogłoby zrobić wrażenie; Hier hield Havelaar weder op – Tutaj Havelaar znów się zatrzymał, en na eenig zwygen ging hy op den eenvoudigsten toon van de wereld – a po chwili ciszy kontynuował najprostszym tonem na świecie, en als had er volstrekt niets plaats gehad dat indruk maken moest, voort – jakby nic nie miało miejsca, co mogłoby zrobić wrażenie):
‘Ik wenschte gaarne in goede verstandhouding met u te leven, en daarom verzoek ik u my te beschouwen als een vriend. (Chciałbym żyć w dobrej zgodzie z wami, dlatego proszę was, abyście traktowali mnie jak przyjaciela; Ik wenschte gaarne in goede verstandhouding met u te leven – Chciałbym żyć w dobrej zgodzie z wami, en daarom verzoek ik u my te beschouwen als een vriend – dlatego proszę was, abyście traktowali mnie jak przyjaciela).
Wie gedwaald mocht hebben, kan op een zacht oordeel van myn kant staat-maken, want daar ikzelf zoo menig keer dwaal, zal ik niet streng zyn… niet althans in de gewone dienstvergrypen of nalatigheden. (Kto może zbłądził, może liczyć na łagodny osąd z mojej strony, ponieważ sam często błądzę, nie będę surowy… przynajmniej nie w zwykłych wykroczeniach służbowych lub zaniedbaniach; Wie gedwaald mocht hebben, kan op een zacht oordeel van myn kant staat-maken – Kto może zbłądził, może liczyć na łagodny osąd z mojej strony, want daar ikzelf zoo menig keer dwaal, zal ik niet streng zyn – ponieważ sam często błądzę, nie będę surowy, niet althans in de gewone dienstvergrypen of nalatigheden – przynajmniej nie w zwykłych wykroczeniach służbowych lub zaniedbaniach).
Alleen waar nalatigheid zou worden tot gewoonte, zal ik die tegengaan. (Tylko tam, gdzie zaniedbanie stanie się nawykiem, będę się temu przeciwstawiać; Alleen waar nalatigheid zou worden tot gewoonte – Tylko tam, gdzie zaniedbanie stanie się nawykiem, zal ik die tegengaan – będę się temu przeciwstawiać).
Over misslagen van groveren aard… over knevelary en onderdrukking, spreek ik niet. (O poważniejszych wykroczeniach… o wyłudzeniach i ucisku, nie mówię; Over misslagen van groveren aard – O poważniejszych wykroczeniach, over knevelary en onderdrukking, spreek ik niet – o wyłudzeniach i ucisku, nie mówię).
Zoo-iets zal niet voorkomen, niet waar, m'nheer de Adhipatti? (Coś takiego się nie zdarzy, prawda, panie Adhipatti?; Zoo-iets zal niet voorkomen, niet waar, m'nheer de Adhipatti – Coś takiego się nie zdarzy, prawda, panie Adhipatti).
‘O neen, mynheer de adsistent-resident, zoo-iets zal niet voorkomen in Lebak.’ (Och nie, panie asystencie-rezydencie, coś takiego nie zdarzy się w Lebak; O neen, mynheer de adsistent-resident – Och nie, panie asystencie-rezydencie, zoo-iets zal niet voorkomen in Lebak – coś takiego nie zdarzy się w Lebak).
‘Welnu dan, myne heeren Hoofden van Bantan-Kidoel, laat ons verheugd zyn dat onze Afdeeling zoo verachterd en zoo arm is. (A więc, moi panowie, naczelnicy Bantan-Kidoel, radujmy się, że nasz oddział jest tak zacofany i tak biedny; Welnu dan, myne heeren Hoofden van Bantan-Kidoel – A więc, moi panowie, naczelnicy Bantan-Kidoel, laat ons verheugd zyn dat onze Afdeeling zoo verachterd en zoo arm is – radujmy się, że nasz oddział jest tak zacofany i tak biedny).
Wy hebben iets schoons te doen. (Macie coś pięknego do zrobienia; Wy hebben iets schoons te doen – Macie coś pięknego do zrobienia).
Als Allah ons in 't leven spaart, zullen wy zorg dragen dat er welvaart kome. (Jeśli Allah oszczędzi nasze życie, zatroszczycie się o to, aby nadeszła pomyślność; Als Allah ons in 't leven spaart – Jeśli Allah oszczędzi nasze życie, zullen wy zorg dragen dat er welvaart kome – zatroszczycie się o to, aby nadeszła pomyślność).
De grond is vruchtbaar genoeg, en de bevolking gewillig. (Ziemia jest wystarczająco żyzna, a ludność chętna; De grond is vruchtbaar genoeg – Ziemia jest wystarczająco żyzna, en de bevolking gewillig – a ludność chętna).
Als ieder in 't genot wordt gelaten van de vruchten zyner inspanning, lydt het geen twyfel dat binnen weinig tyds de bevolking zal toenemen, zoo in zielental als in bezittingen en beschaving, want dit gaat veelal hand-aan-hand. (Jeśli każdy będzie mógł cieszyć się owocami swojej pracy, nie ma wątpliwości, że w krótkim czasie ludność wzrośnie, zarówno liczebnie, jak i w posiadaniu i cywilizacji, ponieważ to często idzie w parze; Als ieder in 't genot wordt gelaten van de vruchten zyner inspanning – Jeśli każdy będzie mógł cieszyć się owocami swojej pracy, lydt het geen twyfel dat binnen weinig tyds de bevolking zal toenemen – nie ma wątpliwości, że w krótkim czasie ludność wzrośnie, zoo in zielental als in bezittingen en beschaving, want dit gaat veelal hand-aan-hand – zarówno liczebnie, jak i w posiadaniu i cywilizacji, ponieważ to często idzie w parze).
Ik verzoek u nogmaals my te beschouwen als een vriend die u helpen zal waar hy kan, vooral waar onrecht moet worden te-keer gegaan. (Proszę was jeszcze raz, abyście traktowali mnie jak przyjaciela, który pomoże wam tam, gdzie będzie mógł, zwłaszcza tam, gdzie trzeba będzie walczyć z niesprawiedliwością; Ik verzoek u nogmaals my te beschouwen als een vriend – Proszę was jeszcze raz, abyście traktowali mnie jak przyjaciela, die u helpen zal waar hy kan – który pomoże wam tam, gdzie będzie mógł, vooral waar onrecht moet worden te-keer gegaan – zwłaszcza tam, gdzie trzeba będzie walczyć z niesprawiedliwością).
En hiermede beveel ik my zeer aan in uwe medewerking. (I z tym polecam się waszej współpracy; En hiermede beveel ik my zeer aan in uwe medewerking – I z tym polecam się waszej współpracy).
Ik zal u de ontvangen berichten over Landbouw, Veeteelt, Politie en Justitie met myn beschikkingen doen teruggeworden. (Przekażę wam otrzymane raporty o rolnictwie, hodowli zwierząt, policji i wymiarze sprawiedliwości wraz z moimi zarządzeniami; Ik zal u de ontvangen berichten over Landbouw, Veeteelt, Politie en Justitie – Przekażę wam otrzymane raporty o rolnictwie, hodowli zwierząt, policji i wymiarze sprawiedliwości, met myn beschikkingen doen teruggeworden – wraz z moimi zarządzeniami).
Hoofden van Bantan-Kidoel! Ik heb gezegd. Ge kunt terugkeeren, ieder naar zyne woning. (Naczelnicy Bantan-Kidoel! Powiedziałem. Możecie wrócić, każdy do swojego domu; Hoofden van Bantan-Kidoel – Naczelnicy Bantan-Kidoel, Ik heb gezegd – Powiedziałem, Ge kunt terugkeeren, ieder naar zyne woning – Możecie wrócić, każdy do swojego domu).
Ik groet u allen zeer! (Serdecznie was pozdrawiam; Ik groet u allen zeer – Serdecznie was pozdrawiam).
Hy boog, bood den ouden Regent den arm, en geleidde hem over het erf naar 't woonhuis, waar Tine hem stond te wachten in de voorgalery. (Uklonił się, zaoferował ramię staremu regentowi i poprowadził go przez podwórko do domu, gdzie Tine czekała na niego na werandzie; Hy boog – Uklonił się, bood den ouden Regent den arm – zaoferował ramię staremu regentowi, en geleidde hem over het erf naar 't woonhuis – i poprowadził go przez podwórko do domu, waar Tine hem stond te wachten in de voorgalery – gdzie Tine czekała na niego na werandzie).
‘Kom, Verbrugge, ga nog niet naar huis! Kom… een glas Madera? (Chodź, Verbrugge, nie idź jeszcze do domu! Chodź… kieliszek madery?; Kom, Verbrugge, ga nog niet naar huis – Chodź, Verbrugge, nie idź jeszcze do domu, Kom… een glas Madera – Chodź… kieliszek madery).
En… ja, dit moet ik weten, Radhen Djaksa, hoor eens!’ (I… tak, muszę to wiedzieć, Radhen Djaksa, posłuchaj!; En… ja, dit moet ik weten, Radhen Djaksa, hoor eens – I… tak, muszę to wiedzieć, Radhen Djaksa, posłuchaj).
Havelaar riep dit, toen alle Hoofden na veel buigingen zich gereed maakten naar hun woningen terug te keeren. (Havelaar zawołał to, gdy wszyscy naczelnicy po wielu ukłonach przygotowywali się do powrotu do swoich domów; Havelaar riep dit – Havelaar zawołał to, toen alle Hoofden na veel buigingen zich gereed maakten naar hun woningen terug te keeren – gdy wszyscy naczelnicy po wielu ukłonach przygotowywali się do powrotu do swoich domów).
Ook Verbrugge stond op 't punt het erf te verlaten, doch keerde met den Djaksa terug. (Verbrugge również miał zamiar opuścić podwórko, ale wrócił z Djaksa; Ook Verbrugge stond op 't punt het erf te verlaten – Verbrugge również miał zamiar opuścić podwórko, doch keerde met den Djaksa terug – ale wrócił z Djaksa).
‘Tine, ik wil madera drinken, Verbrugge ook. (Tine, chcę wypić maderę, Verbrugge też; Tine, ik wil madera drinken, Verbrugge ook – Tine, chcę wypić maderę, Verbrugge też).
Djaksa, laat hooren, wat hebt ge toch aan den Kliwon over myn kleinen jongen gezegd? (Djaksa, powiedz, co powiedziałeś Kliwonowi o moim małym chłopcu?; Djaksa, laat hooren, wat hebt ge toch aan den Kliwon over myn kleinen jongen gezegd – Djaksa, powiedz, co powiedziałeś Kliwonowi o moim małym chłopcu).
‘Mintah ampong mynheer de adsistent-resident, ik bezag zyn hoofd, omdat mynheer gesproken had. (Proszę o wybaczenie, panie asystencie-rezydencie, patrzyłem na jego głowę, ponieważ pan mówił; Mintah ampong mynheer de adsistent-resident – Proszę o wybaczenie, panie asystencie-rezydencie, ik bezag zyn hoofd, omdat mynheer gesproken had – patrzyłem na jego głowę, ponieważ pan mówił).
‘Wat drommel heeft zyn hoofd daarmee te maken? Ik weet zelf al niet meer wat ik gezegd heb. (Co do diabła ma jego głowa do tego? Sam już nie pamiętam, co powiedziałem; Wat drommel heeft zyn hoofd daarmee te maken – Co do diabła ma jego głowa do tego, Ik weet zelf al niet meer wat ik gezegd heb – Sam już nie pamiętam, co powiedziałem).
‘Mynheer, ik zeide tot den Kliwon…’ (Panie, powiedziałem do Kliwon…; Mynheer, ik zeide tot den Kliwon – Panie, powiedziałem do Kliwon).
Tine schoof by: er werd over kleinen Max gesproken. (Tine się zbliżyła: rozmawiano o małym Maxie; Tine schoof by – Tine się zbliżyła, er werd over kleinen Max gesproken – rozmawiano o małym Maxie).
‘Mynheer, ik zeide tot den Kliwon dat de Sienjo een koningskind was.’ (Panie, powiedziałem Kliwonowi, że Sienjo był królewskim dzieckiem; Mynheer, ik zeide tot den Kliwon – Panie, powiedziałem Kliwonowi, dat de Sienjo een koningskind was – że Sienjo był królewskim dzieckiem).
Dàt deed Tine goed: zy vond het ook! (To zrobiło dobrze Tine: też tak uważała; Dàt deed Tine goed – To zrobiło dobrze Tine, zy vond het ook – też tak uważała).
De Adhipatti bezag 't hoofd van den kleine, en inderdaad, ook hy zag op de kruin den dubbelen haarwervel die, naar 't bygeloof op Java, bestemd is een kroon te dragen. (Adhipatti przyjrzał się głowie małego i rzeczywiście, również zobaczył na szczycie podwójny wicher, który według przesądów na Jawie, jest przeznaczony do noszenia korony; De Adhipatti bezag 't hoofd van den kleine – Adhipatti przyjrzał się głowie małego, en inderdaad, ook hy zag op de kruin den dubbelen haarwervel die, naar 't bygeloof op Java, bestemd is een kroon te dragen – i rzeczywiście, również zobaczył na szczycie podwójny wicher, który według przesądów na Jawie, jest przeznaczony do noszenia korony).
Daar de etikette niet toeliet den Djaksa een plaats aantebieden in tegenwoordigheid van den Regent, nam hy afscheid, en men was eenigen tyd by-een zonder iets aanteroeren dat betrekking had op den ‘dienst’. (Ponieważ etykieta nie pozwalała zaoferować Djaksa miejsca w obecności Regenta, pożegnał się, a przez jakiś czas byli razem, nie poruszając niczego, co dotyczyło ‘służby’; Daar de etikette niet toeliet den Djaksa een plaats aantebieden in tegenwoordigheid van den Regent – Ponieważ etykieta nie pozwalała zaoferować Djaksa miejsca w obecności Regenta, nam hy afscheid – pożegnał się, en men was eenigen tyd by-een zonder iets aanteroeren dat betrekking had op den dienst – a przez jakiś czas byli razem, nie poruszając niczego, co dotyczyło służby).
Maar op-eenmaal – en dus in stryd met den zoo uitermate hoffelyken volksaard – vroeg de Regent of zekere gelden die de belasting-kollekteur te-goed had, niet konden worden uitbetaald? (Ale nagle – i tym samym w sprzeczności z tak niezwykle uprzejmym charakterem ludzkim – Regent zapytał, czy pewne kwoty, które należą się poborcy podatkowemu, nie mogą zostać wypłacone?; Maar op-eenmaal – en dus in stryd met den zoo uitermate hoffelyken volksaard – vroeg de Regent – Ale nagle – i tym samym w sprzeczności z tak niezwykle uprzejmym charakterem ludzkim – Regent zapytał, of zekere gelden die de belasting-kollekteur te-goed had, niet konden worden uitbetaald – czy pewne kwoty, które należą się poborcy podatkowemu, nie mogą zostać wypłacone).
‘Wel neen,’ riep Verbrugge, ‘mynheer de Adhipatti weet dat dit niet geschieden mag voor zyn verantwoording afgeloopen is.’ (‘Oczywiście, że nie’ – zawołał Verbrugge – ‘panie Adhipatti, wie pan, że to nie może się zdarzyć, dopóki jego rozliczenie nie zostanie zakończone; Wel neen – Oczywiście, że nie, riep Verbrugge – zawołał Verbrugge, mynheer de Adhipatti weet dat dit niet geschieden mag voor zyn verantwoording afgeloopen is – panie Adhipatti, wie pan, że to nie może się zdarzyć, dopóki jego rozliczenie nie zostanie zakończone).
Havelaar speelde met Max. (Havelaar bawił się z Maxem; Havelaar speelde met Max – Havelaar bawił się z Maxem).
Maar er bleek dat dit hem niet belette op 't gelaat van den Regent te lezen dat Verbrugge's antwoord hem niet aanstond. (Ale okazało się, że to nie przeszkadzało mu czytać z twarzy Regenta, że odpowiedź Verbrugge mu się nie podobała; Maar er bleek dat dit hem niet belette op 't gelaat van den Regent te lezen – Ale okazało się, że to nie przeszkadzało mu czytać z twarzy Regenta, dat Verbrugge's antwoord hem niet aanstond – że odpowiedź Verbrugge mu się nie podobała).
‘Kom, Verbrugge, laat ons niet lastig wezen,’ zeide hy. (‘Chodź, Verbrugge, nie bądźmy uciążliwi’ – powiedział; Kom, Verbrugge, laat ons niet lastig wezen – Chodź, Verbrugge, nie bądźmy uciążliwi, zeide hy – powiedział).
En hy liet een klerk van 't kantoor roepen. (I kazał wezwać urzędnika z biura; En hy liet een klerk van 't kantoor roepen – I kazał wezwać urzędnika z biura).
‘We zullen dat maar uitbetalen… die verantwoording zal wel goedgekeurd worden.’ (‘Po prostu to wypłacimy… to rozliczenie zostanie zatwierdzone; We zullen dat maar uitbetalen – Po prostu to wypłacimy, die verantwoording zal wel goedgekeurd worden – to rozliczenie zostanie zatwierdzone).
Nadat de Adhipatti vertrokken was, zei Verbrugge, die veel hield van de staatsbladen: (Po odejściu Adhipatti, Verbrugge, który bardzo lubił dzienniki urzędowe, powiedział; Nadat de Adhipatti vertrokken was – Po odejściu Adhipatti, zei Verbrugge, die veel hield van de staatsbladen – Verbrugge, który bardzo lubił dzienniki urzędowe, powiedział):
‘Maar, m'nheer Havelaar, dat mag niet! (Ależ, panie Havelaar, to nie jest dozwolone!; Maar, m'nheer Havelaar, dat mag niet – Ależ, panie Havelaar, to nie jest dozwolone).
De verantwoording van den kollekteur is nog altyd te Serang in onderzoek… als nu eens daaraan iets ontbreekt?’ (‘Rozliczenie poborcy nadal jest badane w Serang… a jeśli czegoś brakuje?; De verantwoording van den kollekteur is nog altyd te Serang in onderzoek – Rozliczenie poborcy nadal jest badane w Serang, als nu eens daaraan iets ontbreekt – a jeśli czegoś brakuje).
‘Dan leg ik 't er by,’ zei Havelaar. (‘Wtedy ja to uzupełnię’ – powiedział Havelaar; Dan leg ik 't er by – Wtedy ja to uzupełnię, zei Havelaar – powiedział Havelaar).
Verbrugge begreep maar niet waaruit deze groote inschikkelykheid voor den belasting-kollekteur geboren werd. (Verbrugge nie mógł zrozumieć, skąd wzięła się ta wielka ugodowość wobec poborcy podatkowego; Verbrugge begreep maar niet waaruit deze groote inschikkelykheid voor den belasting-kollekteur geboren werd – Verbrugge nie mógł zrozumieć, skąd wzięła się ta wielka ugodowość wobec poborcy podatkowego).
De klerk kwam weldra met eenig geschryf terug. (Urzędnik wkrótce wrócił z jakimiś dokumentami; De klerk kwam weldra met eenig geschryf terug – Urzędnik wkrótce wrócił z jakimiś dokumentami).
Havelaar teekende, en zei dat men spoed moest maken met die uitbetaling. (Havelaar podpisał i powiedział, że trzeba się pospieszyć z tą wypłatą; Havelaar teekende – Havelaar podpisał, en zei dat men spoed moest maken met die uitbetaling – i powiedział, że trzeba się pospieszyć z tą wypłatą).
‘Verbrugge, ik zal je zeggen waarom ik dit doe! (Verbrugge, powiem ci, dlaczego to robię!; Verbrugge, ik zal je zeggen waarom ik dit doe – Verbrugge, powiem ci, dlaczego to robię).
De Regent heeft geen duit in huis: zyn schryver heeft het my gezegd, en bovendien… dat brusque vragen! (Regent nie ma ani grosza w domu: powiedział mi to jego pisarz, a ponadto… to nagłe pytanie!; De Regent heeft geen duit in huis – Regent nie ma ani grosza w domu, zyn schryver heeft het my gezegd – powiedział mi to jego pisarz, en bovendien… dat brusque vragen – a ponadto… to nagłe pytanie).
De zaak is duidelyk. (Sprawa jest jasna; De zaak is duidelyk – Sprawa jest jasna).
Hyzelf heeft dat geld noodig, en de kollekteur wil 't hem voorschieten. (On sam potrzebuje tych pieniędzy, a poborca chce mu je pożyczyć; Hyzelf heeft dat geld noodig – On sam potrzebuje tych pieniędzy, en de kollekteur wil 't hem voorschieten – a poborca chce mu je pożyczyć).
Ik overtreed liever op eigen verantwoordelykheid een vorm, dan dat ik een man van zyn rang en jaren in verlegenheid laten zou. (Wolę na własną odpowiedzialność złamać procedurę, niż wprawić w zakłopotanie człowieka jego rangi i wieku; Ik overtreed liever op eigen verantwoordelykheid een vorm – Wolę na własną odpowiedzialność złamać procedurę, dan dat ik een man van zyn rang en jaren in verlegenheid laten zou – niż wprawić w zakłopotanie człowieka jego rangi i wieku).
Bovendien, Verbrugge, er wordt in Lebak gruwelyk misbruik gemaakt van gezag. (Ponadto, Verbrugge, w Lebak dochodzi do straszliwego nadużywania władzy; Bovendien, Verbrugge, er wordt in Lebak gruwelyk misbruik gemaakt van gezag – Ponadto, Verbrugge, w Lebak dochodzi do straszliwego nadużywania władzy).
Dit moet je weten. (Musisz to wiedzieć; Dit moet je weten – Musisz to wiedzieć).
Weet je 't?’ (Wiesz o tym?; Weet je 't – Wiesz o tym).
Verbrugge zweeg. (Verbrugge milczał; Verbrugge zweeg – Verbrugge milczał).
Hy wist het. (Wiedział o tym; Hy wist het – Wiedział o tym).
‘I weet het,’ ging Havelaar voort, ‘ik weet het! (Wiem o tym – kontynuował Havelaar – wiem o tym!; I weet het – Wiem o tym, ging Havelaar voort – kontynuował Havelaar, ik weet het – wiem o tym).
Is niet m'nheer Slotering gestorven in November? (Czy pan Slotering nie umarł w listopadzie?; Is niet m'nheer Slotering gestorven in November – Czy pan Slotering nie umarł w listopadzie).
Welnu, den dag na zyn dood heeft de regent volk opgeroepen om zyn Sawahs te bewerken… zonder betaling! (Cóż, dzień po jego śmierci regent wezwał ludzi do pracy na jego sawah… bez zapłaty!; Welnu, den dag na zyn dood heeft de regent volk opgeroepen om zyn Sawahs te bewerken – Cóż, dzień po jego śmierci regent wezwał ludzi do pracy na jego sawah, zonder betaling – bez zapłaty).
Ge hadt dit moeten weten, Verbrugge. (Powinieneś był o tym wiedzieć, Verbrugge; Ge hadt dit moeten weten, Verbrugge – Powinieneś był o tym wiedzieć, Verbrugge).
Wist je 't?’ (Wiedziałeś o tym?; Wist je 't – Wiedziałeś o tym).
Dit wist Verbrugge niet. (Tego Verbrugge nie wiedział; Dit wist Verbrugge niet – Tego Verbrugge nie wiedział).
‘Als kontroleur hadt je 't moeten weten! (Jako kontroler powinieneś był o tym wiedzieć!; Als kontroleur hadt je 't moeten weten – Jako kontroler powinieneś był o tym wiedzieć).
Ik weet het,’ ging Havelaar voort. (Wiem o tym – kontynuował Havelaar; Ik weet het – Wiem o tym, ging Havelaar voort – kontynuował Havelaar).
‘Dáár liggen de maandstaten van de distrikten’ – en hy toonde 't pak geschryf dat hy ontvangen had in de vergadering – ‘zie, ik heb niets geopend. (Tam leżą miesięczne raporty dystryktów’ – i pokazał plik dokumentów, które otrzymał na zebraniu – ‘patrz, nic nie otworzyłem; Dáár liggen de maandstaten van de distrikten – Tam leżą miesięczne raporty dystryktów, en hy toonde 't pak geschryf dat hy ontvangen had in de vergadering – i pokazał plik dokumentów, które otrzymał na zebraniu, zie, ik heb niets geopend – patrz, nic nie otworzyłem).
Daarin zyn, onder andere zaken, de opgaven van op de hoofdplaats geleverde arbeiders tot heeredienst. (Tam są, między innymi, raporty o robotnikach dostarczonych do pracy pańszczyźnianej w głównym mieście; Daarin zyn, onder andere zaken – Tam są, między innymi, de opgaven van op de hoofdplaats geleverde arbeiders tot heeredienst – raporty o robotnikach dostarczonych do pracy pańszczyźnianej w głównym mieście).
Welnu, zyn die opgaven juist?’ (Cóż, czy te raporty są prawidłowe?; Welnu, zyn die opgaven juist – Cóż, czy te raporty są prawidłowe).
‘Ik heb ze nog niet gezien…’ (Jeszcze ich nie widziałem…; Ik heb ze nog niet gezien – Jeszcze ich nie widziałem).
‘Ik ook niet! (Ja też nie!; Ik ook niet – Ja też nie).
Maar toch vraag ik je of ze juist zyn? (Ale jednak pytam cię, czy są prawidłowe?; Maar toch vraag ik je of ze juist zyn – Ale jednak pytam cię, czy są prawidłowe).
Waren de opgaven van de vorige maand juist?’ (Czy raporty z poprzedniego miesiąca były prawidłowe?; Waren de opgaven van de vorige maand juist – Czy raporty z poprzedniego miesiąca były prawidłowe).
Verbrugge zweeg. (Verbrugge milczał; Verbrugge zweeg – Verbrugge milczał).
‘Ik zal 't je zeggen: ze waren valsch! (Powiem ci: były fałszywe!; Ik zal 't je zeggen – Powiem ci, ze waren valsch – były fałszywe).
Want er was driemaal meer volk opgeroepen om voor den Regent te werken dan de bepalingen op de heerediensten toelaten, en dit durfde men natuurlyk in de staten niet opgeven. (Ponieważ trzykrotnie więcej ludzi zostało wezwanych do pracy dla Regenta, niż pozwalają na to przepisy dotyczące pracy pańszczyźnianej, i oczywiście nie odważono się tego wpisać do raportów; Want er was driemaal meer volk opgeroepen om voor den Regent te werken – Ponieważ trzykrotnie więcej ludzi zostało wezwanych do pracy dla Regenta, dan de bepalingen op de heerediensten toelaten – niż pozwalają na to przepisy dotyczące pracy pańszczyźnianej, en dit durfde men natuurlyk in de staten niet opgeven – i oczywiście nie odważono się tego wpisać do raportów).
