Nikita Shcheholevatyi
Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
Ik heb de overtuiging myn plicht te hebben gedaan, in doel en in wyze van uitvoering, geheel myn plicht, niets dan myn plicht zonder de minste afwyking. (Jestem przekonany, że wypełniłem swój obowiązek, w celu i w sposobie wykonania, w całości, w niczym nie odbiegając; Ik heb de overtuiging myn plicht te hebben gedaan – Jestem przekonany, że wypełniłem swój obowiązek, in doel en in wyze van uitvoering – w celu i w sposobie wykonania, geheel myn plicht, niets dan myn plicht zonder de minste afwyking – w całości, w niczym nie odbiegając).
Lang had ik nagedacht voor ik handelde – dat is: voor ik onderzocht, rapporteerde en voorstelde – en als ik in iets het minste zou gefaald hebben… uit overyling faalde ik niet. (Długo myślałem, zanim działałem – to znaczy, zanim zbadałem, zgłosiłem i zaproponowałem – i jeśli w czymkolwiek bym zawiódł… nie zawiodłem z pochopności; Lang had ik nagedacht voor ik handelde – Długo myślałem, zanim działałem, dat is: voor ik onderzocht, rapporteerde en voorstelde – to znaczy, zanim zbadałem, zgłosiłem i zaproponowałem, en als ik in iets het minste zou gefaald hebben… uit overyling faalde ik niet – i jeśli w czymkolwiek bym zawiódł… nie zawiodłem z pochopności).
In gelyke omstandigheden zou ik op-nieuw – iets sneller echter – geheel, letterlyk geheel hetzelfde doen en nalaten. (W podobnych okolicznościach zrobiłbym to samo – jednak nieco szybciej – w całości, dosłownie to samo; In gelyke omstandigheden zou ik op-nieuw – W podobnych okolicznościach zrobiłbym to samo, iets sneller echter – jednak nieco szybciej, geheel, letterlyk geheel hetzelfde doen en nalaten – w całości, dosłownie to samo).
Al ware het zelfs dat een hooger macht dan de uwe iets afkeurde in wat ik deed – behoudens misschien het eigenaardige van myn styl die een deel uitmaakt van myzelf, een gebrek waarover ik zoomin verantwoordelyk ben als een stamelaar voor het zyne – al ware het dat… doch neen, dit kàn niet zyn, maar al ware het zoo: ik heb myn plicht gedaan! (Nawet gdyby wyższa władza niż wasza coś krytykowała w tym, co zrobiłem – z wyjątkiem może specyficznego stylu, który jest częścią mnie, wady, za którą nie jestem bardziej odpowiedzialny niż jąkała za swoje – nawet gdyby… ale nie, to nie może być, ale nawet gdyby tak było: zrobiłem swój obowiązek!; Al ware het zelfs dat een hooger macht dan de uwe iets afkeurde in wat ik deed – Nawet gdyby wyższa władza niż wasza coś krytykowała w tym, co zrobiłem, behoudens misschien het eigenaardige van myn styl die een deel uitmaakt van myzelf – z wyjątkiem może specyficznego stylu, który jest częścią mnie, een gebrek waarover ik zoomin verantwoordelyk ben als een stamelaar voor het zyne – wady, za którą nie jestem bardziej odpowiedzialny niż jąkała za swoje, al ware het dat… doch neen, dit kàn niet zyn – nawet gdyby… ale nie, to nie może być, maar al ware het zoo: ik heb myn plicht gedaan – ale nawet gdyby tak było: zrobiłem swój obowiązek!)
Wel doet het my – zonder bevreemding evenwel – leed, dat gy hierover anders oordeelt – en wat myn persoon aangaat, zou ik terstond berusten in wat my een miskenning toeschynt – doch er is een principe in 't spel, en ik heb gewetensredenen die eischen dat uitgemaakt worde welke meening juist is, die van U of de myne. (Rzeczywiście, choć bez zdziwienia, jest mi przykro, że oceniliście to inaczej – i jeśli chodzi o moją osobę, natychmiast zgodziłbym się na to, co wydaje mi się nieporozumieniem – ale jest tu zasada, a moje sumienie wymaga, aby ustalić, która opinia jest słuszna, wasza czy moja; Wel doet het my – Rzeczywiście, zonder bevreemding evenwel – choć bez zdziwienia, leed, dat gy hierover anders oordeelt – jest mi przykro, że oceniliście to inaczej, en wat myn persoon aangaat – i jeśli chodzi o moją osobę, zou ik terstond berusten in wat my een miskenning toeschynt – natychmiast zgodziłbym się na to, co wydaje mi się nieporozumieniem, doch er is een principe in 't spel – ale jest tu zasada, en ik heb gewetensredenen die eischen dat uitgemaakt worde welke meening juist is – a moje sumienie wymaga, aby ustalić, die van U of de myne – która opinia jest słuszna, wasza czy moja).
Anders dienen dan ik te Lebak diende, kan ik niet. (Nie mogę służyć inaczej, niż służyłem w Lebak; Anders dienen dan ik te Lebak diende – Nie mogę służyć inaczej, kan ik niet – niż służyłem w Lebak).
Wenscht dus het Gouvernement anders te worden gediend, dan moet ik als eerlyk man eerbiedig verzoeken my te ontslaan. (Jeśli rząd życzy sobie innej służby, to jako uczciwy człowiek muszę z szacunkiem prosić o zwolnienie mnie; Wenscht dus het Gouvernement anders te worden gediend – Jeśli rząd życzy sobie innej służby, dan moet ik als eerlyk man eerbiedig verzoeken my te ontslaan – to jako uczciwy człowiek muszę z szacunkiem prosić o zwolnienie mnie).
Dan moet ik op zes-en-dertigjarigen leeftyd trachten op-nieuw een loopbaan aantevangen. (W wieku trzydziestu sześciu lat muszę próbować rozpocząć nową karierę; Dan moet ik op zes-en-dertigjarigen leeftyd trachten op-nieuw een loopbaan aantevangen – W wieku trzydziestu sześciu lat muszę próbować rozpocząć nową karierę).
Dan moet ik, na zeventien jaren, na zeventien zware moeielyke dienstjaren, na myn beste levenskrachten te hebben ten-offer gebracht aan wat ik voor plicht hield, op-nieuw aan de Maatschappy vragen of ze my brood wil geven voor vrouw en kind, brood in ruil voor myn denkbeelden, brood wellicht in ruil voor arbeid met kruiwagen of spade, als de kracht van myn arm meer waard wordt gekeurd dan de kracht myner ziel. (Wtedy, po siedemnastu latach, po siedemnastu ciężkich, trudnych latach służby, po ofiarowaniu moich najlepszych sił na to, co uważałem za mój obowiązek, muszę ponownie zwrócić się do społeczeństwa z pytaniem, czy zechce dać mi chleb dla żony i dziecka, chleb w zamian za moje myśli, chleb być może w zamian za pracę z taczką lub łopatą, jeśli siła mojego ramienia zostanie uznana za więcej wartą niż siła mojego ducha; Dan moet ik, na zeventien jaren, na zeventien zware moeielyke dienstjaren – Wtedy, po siedemnastu latach, po siedemnastu ciężkich, trudnych latach służby, na myn beste levenskrachten te hebben ten-offer gebracht aan wat ik voor plicht hield – po ofiarowaniu moich najlepszych sił na to, co uważałem za mój obowiązek, op-nieuw aan de Maatschappy vragen of ze my brood wil geven voor vrouw en kind – muszę ponownie zwrócić się do społeczeństwa z pytaniem, czy zechce dać mi chleb dla żony i dziecka, brood in ruil voor myn denkbeelden, brood wellicht in ruil voor arbeid met kruiwagen of spade – chleb w zamian za moje myśli, chleb być może w zamian za pracę z taczką lub łopatą, als de kracht van myn arm meer waard wordt gekeurd dan de kracht myner ziel – jeśli siła mojego ramienia zostanie uznana za więcej wartą niż siła mojego ducha).
Maar ik kan en wil niet gelooven dat uwe meening door zyne Excellentie den Gouverneur-generaal gedeeld wordt, en ik ben dus verplicht, vóór ik overga tot het bitter uiterste dat ik neerschreef in de vorige alinea, u eerbiedig te verzoeken aan het Gouvernement voortestellen: (Ale nie mogę i nie chcę wierzyć, że wasza opinia jest podzielana przez jego Ekscelencję Gubernatora Generalnego, i dlatego jestem zobowiązany, zanim przejdę do gorzkiego końca, który napisałem w poprzednim akapicie, z szacunkiem prosić was, abyście zaproponowali rządowi: Maar ik kan en wil niet gelooven dat uwe meening door zyne Excellentie den Gouverneur-generaal gedeeld wordt – Ale nie mogę i nie chcę wierzyć, że wasza opinia jest podzielana przez jego Ekscelencję Gubernatora Generalnego, en ik ben dus verplicht, vóór ik overga tot het bitter uiterste dat ik neerschreef in de vorige alinea – i dlatego jestem zobowiązany, zanim przejdę do gorzkiego końca, który napisałem w poprzednim akapicie, u eerbiedig te verzoeken aan het Gouvernement voortestellen – z szacunkiem prosić was, abyście zaproponowali rządowi:)
den resident van Bantam aanteschryven, alsnog goedtekeuren de handelingen van den adsistent-resident van Lebak, betrekking hebbende op diens missives van 24 en 25 dezer, Nis 88 en 91. (napisać do rezydenta Bantam, aby zatwierdzić działania asystenta rezydenta Lebak, dotyczące jego listów z 24 i 25 bieżącego miesiąca, nr 88 i 91; den resident van Bantam aanteschryven – napisać do rezydenta Bantam, alsnog goedtekeuren de handelingen van den adsistent-resident van Lebak – aby zatwierdzić działania asystenta rezydenta Lebak, betrekking hebbende op diens missives van 24 en 25 dezer, Nis 88 en 91 – dotyczące jego listów z 24 i 25 bieżącego miesiąca, nr 88 i 91)
Of wel: (Albo:; Of wel – Albo:)
genoemden adsistent-resident te roepen ter verantwoording op de door den resident van Bantam te formuleeren punten van afkeuring. (wezwać wspomnianego asystenta rezydenta do odpowiedzialności za sformułowane przez rezydenta Bantam punkty dezaprobaty; genoemden adsistent-resident te roepen ter verantwoording – wezwać wspomnianego asystenta rezydenta do odpowiedzialności, op de door den resident van Bantam te formuleeren punten van afkeuring – za sformułowane przez rezydenta Bantam punkty dezaprobaty).
Ik heb de eer u ten-slotte de dankbare verzekering te geven, dat wanneer iets me kon terugbrengen van myn lang doordachte, en bedaard maar vurig aangekleefde principes ten dezen… waarlyk, het zou geweest zyn de heusche innemende wyze waarop gy in de konferentie van eergister die principes hebt bestreden. (Mam zaszczyt na koniec przekazać wam wdzięczne zapewnienie, że gdyby coś mogło mnie odwieść od moich długo przemyślanych i spokojnie, ale gorąco przyjętych zasad w tej sprawie… naprawdę, byłby to uczciwy i ujmujący sposób, w jaki walczyliście z tymi zasadami na przedwczorajszej konferencji; Ik heb de eer u ten-slotte de dankbare verzekering te geven – Mam zaszczyt na koniec przekazać wam wdzięczne zapewnienie, dat wanneer iets me kon terugbrengen van myn lang doordachte – że gdyby coś mogło mnie odwieść od moich długo przemyślanych en bedaard maar vurig aangekleefde principes ten dezen – i spokojnie, ale gorąco przyjętych zasad w tej sprawie, waarlyk, het zou geweest zyn de heusche innemende wyze waarop gy in de konferentie van eergister die principes hebt bestreden – naprawdę, byłby to uczciwy i ujmujący sposób, w jaki walczyliście z tymi zasadami na przedwczorajszej konferencji).
De Adsistent-resident van Lebak, (Asystent rezydenta Lebak; De Adsistent-resident van Lebak – Asystent rezydenta Lebak)
max havelaar.’ (Max Havelaar; max havelaar – Max Havelaar)
Zonder uitspraak te doen omtrent de gegrondheid van het vermoeden der Weduwe Slotering, betreffende de oorzaak die haar kinderen tot weezen maakte, en alleen aannemende wat bewysbaar is, dat er in Lebak nauw verband was tusschen plichtsbetrachting en gif – al bestond dan ook dit verband slechts in meening – zal toch ieder inzien dat Max en Tine kommervolle dagen hadden doortebrengen na 't bezoek van den resident. (Nie oceniając zasadności podejrzenia wdowy Slotering, dotyczącego przyczyny, która uczyniła jej dzieci sierotami, i zakładając tylko to, co można udowodnić, że w Lebak istniał ścisły związek między wypełnianiem obowiązków a trucizną – nawet jeśli związek ten istniał tylko w przekonaniu – każdy zrozumie, że Max i Tine mieli przed sobą ciężkie dni po wizycie rezydenta; Zonder uitspraak te doen omtrent de gegrondheid van het vermoeden der Weduwe Slotering – Nie oceniając zasadności podejrzenia wdowy Slotering, betreffende de oorzaak die haar kinderen tot weezen maakte – dotyczącego przyczyny, która uczyniła jej dzieci sierotami, en alleen aannemende wat bewysbaar is – i zakładając tylko to, co można udowodnić, dat er in Lebak nauw verband was tusschen plichtsbetrachting en gif – że w Lebak istniał ścisły związek między wypełnianiem obowiązków a trucizną, al bestond dan ook dit verband slechts in meening – nawet jeśli związek ten istniał tylko w przekonaniu, zal toch ieder inzien dat Max en Tine kommervolle dagen hadden doortebrengen na 't bezoek van den resident – każdy zrozumie, że Max i Tine mieli przed sobą ciężkie dni po wizycie rezydenta).
Ik geloof niet noodig te hebben den angst te schetsen van een moeder die by 't reiken van spys aan haar kind, zich gedurig de vraag moet voorleggen of ze misschien haar lieveling vermoordt? (Nie sądzę, abym musiał opisywać strach matki, która podając jedzenie swojemu dziecku, ciągle musi sobie zadawać pytanie, czy przypadkiem nie zabija swojego ukochanego?; Ik geloof niet noodig te hebben den angst te schetsen van een moeder – Nie sądzę, abym musiał opisywać strach matki, die by 't reiken van spys aan haar kind – która podając jedzenie swojemu dziecku, zich gedurig de vraag moet voorleggen of ze misschien haar lieveling vermoordt – ciągle musi sobie zadawać pytanie, czy przypadkiem nie zabija swojego ukochanego?)
En wèl was het een ‘afgebeden kind’ de kleine Max, die zeven jaar was uitgebleven na 't huwelyk, als wist de schalk dat het geen voordeel was ter-wereld te komen als zoon van zulke ouders! (I tak, mały Max był "modlonym dzieckiem", które pojawiło się po siedmiu latach od ślubu, jakby wiedział, że nie warto przychodzić na świat jako syn takich rodziców!; En wèl was het een ‘afgebeden kind’ de kleine Max – I tak, mały Max był "modlonym dzieckiem", die zeven jaar was uitgebleven na 't huwelyk – które pojawiło się po siedmiu latach od ślubu, als wist de schalk dat het geen voordeel was ter-wereld te komen als zoon van zulke ouders – jakby wiedział, że nie warto przychodzić na świat jako syn takich rodziców!)
Negen-en-twintig lange dagen had Havelaar te wachten voor de Gouverneur-generaal hem meedeelde… doch we zyn nog zoover niet. (Havelaar musiał czekać dwadzieścia dziewięć długich dni, zanim Gubernator Generalny mu odpowiedział… ale jeszcze nie doszliśmy do tego momentu; Negen-en-twintig lange dagen had Havelaar te wachten – Havelaar musiał czekać dwadzieścia dziewięć długich dni, voor de Gouverneur-generaal hem meedeelde – zanim Gubernator Generalny mu odpowiedział, doch we zyn nog zoover niet – ale jeszcze nie doszliśmy do tego momentu).
Kort na de vergeefsche pogingen om Havelaar te bewegen tot de intrekking zyner brieven, of tot het verraden van de arme lieden die op zyn grootmoedigheid vertrouwd hadden, trad eens Verbrugge by hem binnen. (Krótko po bezskutecznych próbach nakłonienia Havelaara do wycofania swoich listów lub do zdradzenia biednych ludzi, którzy zaufali jego wielkoduszności, Verbrugge wszedł do niego; Kort na de vergeefsche pogingen om Havelaar te bewegen tot de intrekking zyner brieven – Krótko po bezskutecznych próbach nakłonienia Havelaara do wycofania swoich listów, of tot het verraden van de arme lieden die op zyn grootmoedigheid vertrouwd hadden – lub do zdradzenia biednych ludzi, którzy zaufali jego wielkoduszności, trad eens Verbrugge by hem binnen – Verbrugge wszedł do niego).
De brave man was doodsbleek, en had moeite te spreken. (Biedny człowiek był śmiertelnie blady i miał trudności z mówieniem; De brave man was doodsbleek – Biedny człowiek był śmiertelnie blady, en had moeite te spreken – i miał trudności z mówieniem).
Ik ben by den Regent geweest, zeide hy… dàt is infaam… maar verraad me niet. (– Byłem u Regenta, powiedział… to jest haniebne… ale nie zdradzaj mnie; Ik ben by den Regent geweest, zeide hy – Byłem u Regenta, powiedział, dàt is infaam – to jest haniebne, maar verraad me niet – ale nie zdradzaj mnie).
Wat? Wàt moet ik niet verraden? (– Co? Czego nie powinienem zdradzać?; Wat? Wàt moet ik niet verraden – Co? Czego nie powinienem zdradzać?)
Geeft ge my uw woord geen gebruik te maken van wat ik u zeggen zal? (– Czy dasz mi swoje słowo, że nie wykorzystasz tego, co ci powiem?; Geeft ge my uw woord geen gebruik te maken van wat ik u zeggen zal – Czy dasz mi swoje słowo, że nie wykorzystasz tego, co ci powiem?)
Weer halfheid, zei Havelaar. Doch… goed! Ik geef myn woord. (– Znów półśrodki, powiedział Havelaar. Ale… dobrze! Daję słowo; Weer halfheid, zei Havelaar – Znów półśrodki, powiedział Havelaar, Doch… goed! Ik geef myn woord – Ale… dobrze! Daję słowo).
En toen verhaalde Verbrugge, wat den lezer reeds bekend is, dat de resident aan den Adhipatti had gevraagd of hy iets wist intebrengen tegen den adsistent-resident, en hem tevens geheel onverwachts geld had aangeboden en gegeven. (I wtedy Verbrugge opowiedział, co czytelnik już wie, że rezydent zapytał Adhipatti, czy wie coś, co mógłby wnieść przeciwko asystentowi rezydenta, i jednocześnie całkowicie niespodziewanie zaoferował i dał mu pieniądze; En toen verhaalde Verbrugge, wat den lezer reeds bekend is – I wtedy Verbrugge opowiedział, co czytelnik już wie, dat de resident aan den Adhipatti had gevraagd of hy iets wist intebrengen tegen den adsistent-resident – że rezydent zapytał Adhipatti, czy wie coś, co mógłby wnieść przeciwko asystentowi rezydenta, en hem tevens geheel onverwachts geld had aangeboden en gegeven – i jednocześnie całkowicie niespodziewanie zaoferował i dał mu pieniądze).
Verbrugge wist het van den regent zelf, die hem vroeg welke redenen den resident hiertoe konden geleid hebben? (Verbrugge wiedział o tym od samego regenta, który zapytał go, jakie powody mogły skłonić rezydenta do tego?; Verbrugge wist het van den regent zelf – Verbrugge wiedział o tym od samego regenta, die hem vroeg welke redenen den resident hiertoe konden geleid hebben – który zapytał go, jakie powody mogły skłonić rezydenta do tego?)
Havelaar was verontwaardigd, maar… hy had zyn woord gegeven. (Havelaar był oburzony, ale… dał swoje słowo; Havelaar was verontwaardigd, maar… hy had zyn woord gegeven – Havelaar był oburzony, ale… dał swoje słowo).
Den volgenden dag kwam Verbrugge terug, en zei dat Duclari hem onder 't oog had gebracht hoe onedel het was, Havelaar, die met zulke tegenstanders te stryden had, zoo geheel alleen te laten, waarop Verbrugge dezen kwam ontheffen van zyn gegeven woord. (Następnego dnia Verbrugge wrócił i powiedział, że Duclari zwrócił mu uwagę, jak nieuczciwe było pozostawienie Havelaara, który miał walczyć z takimi przeciwnikami, całkowicie samemu, po czym Verbrugge zwolnił go z danego słowa; Den volgenden dag kwam Verbrugge terug – Następnego dnia Verbrugge wrócił, en zei dat Duclari hem onder 't oog had gebracht hoe onedel het was – i powiedział, że Duclari zwrócił mu uwagę, jak nieuczciwe było, Havelaar, die met zulke tegenstanders te stryden had, zoo geheel alleen te laten – pozostawienie Havelaara, który miał walczyć z takimi przeciwnikami, całkowicie samemu, waarop Verbrugge dezen kwam ontheffen van zyn gegeven woord – po czym Verbrugge zwolnił go z danego słowa).
Goed, riep Havelaar, schryf het op! (– Dobrze, zawołał Havelaar, zapisz to!; Goed, riep Havelaar, schryf het op – Dobrze, zawołał Havelaar, zapisz to!)
Verbrugge schreef het op. (Verbrugge to zapisał; Verbrugge schreef het op – Verbrugge to zapisał).
Ook die verklaring ligt voor my. (To oświadczenie również leży przede mną; Ook die verklaring ligt voor my – To oświadczenie również leży przede mną).
De lezer heeft immers reeds lang ingezien waarom ik zoo gemakkelyk afstand kon doen van alle aanspraken op juridieke echtheid der geschiedenis van Saïdjah? (Czytelnik z pewnością już dawno zrozumiał, dlaczego tak łatwo mogłem zrezygnować z wszelkich roszczeń do prawnej autentyczności historii Saïdjaha?; De lezer heeft immers reeds lang ingezien – Czytelnik z pewnością już dawno zrozumiał, waarom ik zoo gemakkelyk afstand kon doen van alle aanspraken op juridieke echtheid der geschiedenis van Saïdjah – dlaczego tak łatwo mogłem zrezygnować z wszelkich roszczeń do prawnej autentyczności historii Saïdjaha?)
Het was zeer treffend optemerken hoe de beschroomde Verbrugge – vóór de verwyten van Duclari – op Havelaars woord durfde bouwen in een zaak die zoo noopte tot woordbreuk! (Było to bardzo uderzające, jak nieśmiały Verbrugge – w obliczu zarzutów Duclari – odważył się polegać na słowie Havelaara w sprawie, która tak bardzo wymagała złamania słowa!; Het was zeer treffend optemerken hoe de beschroomde Verbrugge – Było to bardzo uderzające, vóór de verwyten van Duclari – jak nieśmiały Verbrugge w obliczu zarzutów Duclari, op Havelaars woord durfde bouwen in een zaak die zoo noopte tot woordbreuk – odważył się polegać na słowie Havelaara w sprawie, która tak bardzo wymagała złamania słowa!)
En nog iets. (I jeszcze jedno; En nog iets – I jeszcze jedno).
Er zyn sedert de gebeurtenissen die ik verhaal, jaren verloopen. (Od wydarzeń, które opisuję, minęły lata; Er zyn sedert de gebeurtenissen die ik verhaal, jaren verloopen – Od wydarzeń, które opisuję, minęły lata).
Havelaar heeft in dien tyd veel geleden, hy heeft zyn gezin zien lyden – de geschriften die voor my liggen, getuigen daarvan! – en 't schynt dat hy gewacht heeft… (Havelaar w tym czasie wiele wycierpiał, widział, jak cierpi jego rodzina – pisma, które leżą przede mną, świadczą o tym! – i wydaje się, że czekał…; Havelaar heeft in dien tyd veel geleden, hy heeft zyn gezin zien lyden – Havelaar w tym czasie wiele wycierpiał, widział, jak cierpi jego rodzina, de geschriften die voor my liggen, getuigen daarvan – pisma, które leżą przede mną, świadczą o tym!, en 't schynt dat hy gewacht heeft – i wydaje się, że czekał…)
ik geef de volgende aanteekening van zyn hand: (podaję następującą notatkę jego ręki: ik geef de volgende aanteekening van zyn hand – podaję następującą notatkę jego ręki:)
‘Ik heb in de nieuwsbladen gelezen dat de heer Slymering benoemd is tot ridder van den Nederlandschen Leeuw. (Czytałem w gazetach, że pan Slymering został mianowany rycerzem holenderskiego lwa; ‘Ik heb in de nieuwsbladen gelezen – Czytałem w gazetach, dat de heer Slymering benoemd is tot ridder van den Nederlandschen Leeuw – że pan Slymering został mianowany rycerzem holenderskiego lwa)
Hy schynt thans resident van Djokjakarta te wezen. (Wydaje się teraz być rezydentem Djokjakarty; Hy schynt thans resident van Djokjakarta te wezen – Wydaje się teraz być rezydentem Djokjakarty)
Ik zou dus nu op de Lebaksche zaken kunnen terugkomen zonder gevaar voor Verbrugge.’ (Mógłbym więc teraz wrócić do spraw Lebak bez narażania Verbrugge; Ik zou dus nu op de Lebaksche zaken kunnen terugkomen – Mógłbym więc teraz wrócić do spraw Lebak, zonder gevaar voor Verbrugge – bez narażania Verbrugge).
Rozdział 20: Epilog
Twintigste hoofdstuk
't Was avend. Tine zat te lezen in de binnengalery, en Havelaar teekende een borduurpatroon. Kleine Max tooverde een legprent in elkaar, en maakte zich driftig omdat hy niet vinden kon: ‘het rooie lyf van die mevrouw.’ ('Był wieczór. Tine czytała w galerii wewnętrznej, a Havelaar rysował wzór haftu. Mały Max składał obrazek i złościł się, bo nie mógł znaleźć "czerwonego ciała tej pani"; 't Was avend – Był wieczór, Tine zat te lezen in de binnengalery – Tine czytała w galerii wewnętrznej, en Havelaar teekende een borduurpatroon – a Havelaar rysował wzór haftu, Kleine Max tooverde een legprent in elkaar – Mały Max składał obrazek, en maakte zich driftig omdat hy niet vinden kon: ‘het rooie lyf van die mevrouw – i złościł się, bo nie mógł znaleźć "czerwonego ciała tej pani").
Zou 't nu zóó goed wezen, Tine? vroeg Havelaar. Kyk, ik heb dien palm wat grooter gemaakt… 't is nu juist the line of beauty van Hogarth, niet waar? (– Czy teraz będzie dobrze, Tine? zapytał Havelaar. Spójrz, zrobiłem tę palmę nieco większą… to właśnie linia piękna Hogartha, prawda?; Zou 't nu zóó goed wezen, Tine? vroeg Havelaar – Czy teraz będzie dobrze, Tine? zapytał Havelaar, Kyk, ik heb dien palm wat grooter gemaakt – Spójrz, zrobiłem tę palmę nieco większą, 't is nu juist the line of beauty van Hogarth, niet waar – to właśnie linia piękna Hogartha, prawda?)
Ja, Max! Maar die vetergaten staan te dicht op elkander. (– Tak, Max! Ale te dziurki są zbyt blisko siebie; Ja, Max! Maar die vetergaten staan te dicht op elkander – Tak, Max! Ale te dziurki są zbyt blisko siebie).
Zoo? En die andere strooken dan? Max, laat me je broekjen eens zien! Ei, heb je die strook aan? Ach, ik weet nog waar je die geborduurd hebt, Tine! (– Naprawdę? A te inne paski? Max, pokaż mi swoje spodenki! Ach, masz ten pasek na sobie? Pamiętam, gdzie go wyhaftowałaś, Tine!; Zoo? En die andere strooken dan? – Naprawdę? A te inne paski?, Max, laat me je broekjen eens zien! – Max, pokaż mi swoje spodenki!, Ei, heb je die strook aan? – Ach, masz ten pasek na sobie?, Ach, ik weet nog waar je die geborduurd hebt, Tine – Pamiętam, gdzie go wyhaftowałaś, Tine!)
Ik niet. Waar dan? (– Ja nie. Gdzie?; Ik niet. Waar dan – Ja nie. Gdzie?)
't Was in den Haag, toen Max ziek was en we zoo geschrokken waren omdat de dokter zei dat hy een zoo ongewoon gevormd hoofd had, en dat er zooveel zorg vereischt werd om aandrang naar de hersenen te voorkomen. Juist in die dagen was je bezig aan die strook. (– To było w Hadze, kiedy Max był chory i tak się przestraszyliśmy, ponieważ lekarz powiedział, że ma tak nietypowo ukształtowaną głowę i że wymaga tak wiele troski, aby zapobiec naciskowi na mózg. Właśnie wtedy zajmowałaś się tym paskiem; 't Was in den Haag – To było w Hadze, toen Max ziek was en we zoo geschrokken waren omdat de dokter zei dat hy een zoo ongewoon gevormd hoofd had – kiedy Max był chory i tak się przestraszyliśmy, ponieważ lekarz powiedział, że ma tak nietypowo ukształtowaną głowę, en dat er zooveel zorg vereischt werd om aandrang naar de hersenen te voorkomen – i że wymaga tak wiele troski, aby zapobiec naciskowi na mózg, Juist in die dagen was je bezig aan die strook – Właśnie wtedy zajmowałaś się tym paskiem).
Tine stond op, en kuste den kleine. (Tine wstała i pocałowała małego; Tine stond op – Tine wstała, en kuste den kleine – i pocałowała małego).
Ik hèb haar buik, ik hèb haar buik! riep 't kind vroolyk, en de rooie mevrouw was kompleet. (– Mam jej brzuch, mam jej brzuch! zawołało wesoło dziecko, a czerwona pani była kompletna; Ik hèb haar buik, ik hèb haar buik! riep 't kind vroolyk – Mam jej brzuch, mam jej brzuch! zawołało wesoło dziecko, en de rooie mevrouw was kompleet – a czerwona pani była kompletna).
Wie hoort daar een tontong slaan? vroeg de moeder. (– Kto tam słyszy dźwięk gongu? zapytała matka; Wie hoort daar een tontong slaan? vroeg de moeder – Kto tam słyszy dźwięk gongu? zapytała matka).
Ik, zei kleine Max. (– Ja, powiedział mały Max; Ik, zei kleine Max – Ja, powiedział mały Max).
En wat beduidt dat? (– A co to znaczy?; En wat beduidt dat – A co to znaczy?)
Bedtyd! Maar… ik heb nog niet gegeten. (– Czas na sen! Ale… jeszcze nie jadłem; Bedtyd! Maar… ik heb nog niet gegeten – Czas na sen! Ale… jeszcze nie jadłem).
Eerst kryg je eten, dat spreekt vanzelf. (Najpierw dostaniesz jedzenie, to oczywiste; Eerst kryg je eten, dat spreekt vanzelf – Najpierw dostaniesz jedzenie, to oczywiste).
En ze stond op, en gaf hem zyn eenvoudig maal dat ze uit een goed gesloten kast in haar kamer scheen gehaald te hebben, want men had het knippen van vele sloten gehoord. (I wstała, i dała mu jego prosty posiłek, który wydawało się, że wzięła z dobrze zamkniętej szafki w swoim pokoju, ponieważ słychać było przekręcanie wielu zamków; En ze stond op – I wstała, en gaf hem zyn eenvoudig maal – i dała mu jego prosty posiłek, dat ze uit een goed gesloten kast in haar kamer scheen gehaald te hebben – który wydawało się, że wzięła z dobrze zamkniętej szafki w swoim pokoju, want men had het knippen van vele sloten gehoord – ponieważ słychać było przekręcanie wielu zamków).
Wat geef je 'm daar? vroeg Havelaar. (– Co mu tam dajesz? zapytał Havelaar; Wat geef je 'm daar? vroeg Havelaar – Co mu tam dajesz? zapytał Havelaar).
O wees gerust, Max: 't is beschuit uit een blik van Batavia! En ook de suiker is altyd achter slot geweest. (– Spokojnie, Max: to herbatniki z puszki z Batavii! I cukier też zawsze był pod zamkiem; O wees gerust, Max – Spokojnie, Max, 't is beschuit uit een blik van Batavia – to herbatniki z puszki z Batavii, En ook de suiker is altyd achter slot geweest – I cukier też zawsze był pod zamkiem).
Havelaars gedachten keerden terug naar 't punt waarop ze waren afgebroken. (Myśli Havelaara powróciły do punktu, w którym zostały przerwane; Havelaars gedachten keerden terug naar 't punt waarop ze waren afgebroken – Myśli Havelaara powróciły do punktu, w którym zostały przerwane).
Weet je wel, ging hy voort, dat wy de rekening van dien dokter nog niet betaald hebben… o, dat is zeer hard! (– Czy wiesz, kontynuował, że jeszcze nie zapłaciliśmy rachunku od tego lekarza… o, to bardzo trudne!; Weet je wel, ging hy voort – Czy wiesz, kontynuował, dat wy de rekening van dien dokter nog niet betaald hebben – że jeszcze nie zapłaciliśmy rachunku od tego lekarza, o, dat is zeer hard – o, to bardzo trudne!)
Lieve Max, we leven hier zoo spaarzaam, weldra zullen wy alles kunnen afdoen! Bovendien, je zult wel spoedig resident worden, en dan is alles geregeld in weinig tyds. (– Kochany Maxie, żyjemy tutaj tak oszczędnie, wkrótce będziemy mogli wszystko spłacić! Poza tym, wkrótce zostaniesz rezydentem i wtedy wszystko będzie załatwione w krótkim czasie; Lieve Max – Kochany Maxie, we leven hier zoo spaarzaam – żyjemy tutaj tak oszczędnie, weldra zullen wy alles kunnen afdoen – wkrótce będziemy mogli wszystko spłacić, Bovendien, je zult wel spoedig resident worden – Poza tym, wkrótce zostaniesz rezydentem, en dan is alles geregeld in weinig tyds – i wtedy wszystko będzie załatwione w krótkim czasie).
Dat is nu juist een zaak die me verdrietig maakt, zei Havelaar. Ik zou zoo heel ongaarne Lebak verlaten… dit zal ik je uitleggen. Geloof je niet dat we nog meer van onzen Max hielden na zyn ziekte? Nu, zóó ook zal ik dat arme Lebak liefhebben na de genezing van den kanker waaraan 't lydt sedert zooveel jaren. De gedachte aan bevordering doet me schrikken: ik kan hier niet gemist worden, Tine! En toch, aan den anderen kant, als ik weer bedenk dat we schulden hebben… (– To jest właśnie coś, co mnie zasmuca, powiedział Havelaar. Bardzo niechętnie opuściłbym Lebak… wyjaśnię ci to. Czy nie uważasz, że kochaliśmy naszego Maxa jeszcze bardziej po jego chorobie? Teraz, tak samo będę kochał to biedne Lebak po wyleczeniu raka, na który cierpi od tylu lat. Myśl o awansie mnie przeraża: nie mogę tu zostać pominięty, Tine! A jednak, z drugiej strony, kiedy znowu pomyślę o naszych długach…; Dat is nu juist een zaak die me verdrietig maakt, zei Havelaar – To jest właśnie coś, co mnie zasmuca, powiedział Havelaar, Ik zou zoo heel ongaarne Lebak verlaten – Bardzo niechętnie opuściłbym Lebak, dit zal ik je uitleggen – wyjaśnię ci to, Geloof je niet dat we nog meer van onzen Max hielden na zyn ziekte? – Czy nie uważasz, że kochaliśmy naszego Maxa jeszcze bardziej po jego chorobie?, Nu, zóó ook zal ik dat arme Lebak liefhebben na de genezing van den kanker waaraan 't lydt sedert zooveel jaren – Teraz, tak samo będę kochał to biedne Lebak po wyleczeniu raka, na który cierpi od tylu lat, De gedachte aan bevordering doet me schrikken – Myśl o awansie mnie przeraża, ik kan hier niet gemist worden, Tine – nie mogę tu zostać pominięty, Tine, En toch, aan den anderen kant, als ik weer bedenk dat we schulden hebben – A jednak, z drugiej strony, kiedy znowu pomyślę o naszych długach).
