Nikita Shcheholevatyi
Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
Ik zei dat elk mensch in zyn medemensch een soort van konkurrent ziet. (Powiedziałem, że każdy człowiek widzi w swoim bliźnim pewnego rodzaju konkurenta; ik zei dat elk mensch in zyn medemensch een soort van konkurrent ziet – powiedziałem, że każdy człowiek widzi w swoim bliźnim pewnego rodzaju konkurenta).
Men mag niet altyd laken – wat in 't oog vallen zou! – daarom verheffen wy gaarne een goede eigenschap bovenmate, om de kwade hoedanigheid aan welker openbaring ons eigenlyk alleen gelegen is, te doen in het oog vallen, zonder den schyn op ons te laden van partydigheid. (Nie zawsze można potępiać – co rzucałoby się w oczy! – dlatego chętnie wyolbrzymiamy dobrą cechę, aby uwypuklić złą cechę, której ujawnienie jest dla nas jedynym celem, nie obciążając się pozorami stronniczości; men mag niet altyd laken – nie zawsze można potępiać, wat in 't oog vallen zou – co rzucałoby się w oczy, daarom verheffen wy gaarne een goede eigenschap bovenmate – dlatego chętnie wyolbrzymiamy dobrą cechę, om de kwade hoedanigheid aan welker openbaring ons eigenlyk alleen gelegen is – aby uwypuklić złą cechę, której ujawnienie jest dla nas jedynym celem, te doen in het oog vallen – aby się rzucała w oczy, zonder den schyn op ons te laden van partydigheid – nie obciążając się pozorami stronniczości).
Als iemand zich by my beklaagt omdat ik gezegd heb: ‘zyn dochter is zeer schoon, maar hy is een dief’ dan antwoord ik: ‘hoe kan je dáárover zoo boos wezen! Ik heb immers gezegd dat je dochter een lief meisjen is!’ (Gdy ktoś skarży się do mnie, że powiedziałem: ‘jego córka jest bardzo piękna, ale on jest złodziejem’, odpowiadam: ‘jak możesz się na to złościć! Powiedziałem przecież, że twoja córka jest piękną dziewczyną!’; als iemand zich by my beklaagt omdat ik gezegd heb – gdy ktoś skarży się do mnie, że powiedziałem, zyn dochter is zeer schoon, maar hy is een dief – jego córka jest bardzo piękna, ale on jest złodziejem, dan antwoord ik – odpowiadam, hoe kan je dáárover zoo boos wezen – jak możesz się na to złościć, ik heb immers gezegd dat je dochter een lief meisjen is – powiedziałem przecież, że twoja córka jest piękną dziewczyną).
Zieje, dat wint dubbel! Wy beiden zyn kruieniers, ik neem hem zyn klanten af, die geen rozynen willen koopen by een dief, en te-gelyker-tyd zegt men van my dat ik een goed mensch ben, omdat ik de dochter prys van een konkurrent. (Widzisz, to wygrywa podwójnie! Obaj jesteście sklepikarzami, odbieram mu klientów, którzy nie chcą kupować rodzynek u złodzieja, a jednocześnie mówią o mnie, że jestem dobrym człowiekiem, bo chwalę córkę konkurenta; zieje, dat wint dubbel – widzisz, to wygrywa podwójnie, wy beiden zyn kruieniers – obaj jesteście sklepikarzami, ik neem hem zyn klanten af – odbieram mu klientów, die geen rozynen willen koopen by een dief – którzy nie chcą kupować rodzynek u złodzieja, en te-gelyker-tyd zegt men van my dat ik een goed mensch ben – a jednocześnie mówią o mnie, że jestem dobrym człowiekiem, omdat ik de dochter prys van een konkurrent – bo chwalę córkę konkurenta).
Neen, zóó erg is 't niet, zei Duclari, dàt is wat sterk! (Nie, to nie jest aż tak źle, powiedział Duclari, to trochę przesada!; neen, zóó erg is 't niet – nie, to nie jest aż tak źle, zei Duclari – powiedział Duclari, dàt is wat sterk – to trochę przesada).
Dit komt u nu zoo voor, omdat ik de vergelyking wat kort en brusk gemaakt heb. (Wydaje ci się to teraz, ponieważ zrobiłem porównanie trochę krótko i szorstko; dit komt u nu zoo voor – wydaje ci się to teraz, omdat ik de vergelyking wat kort en brusk gemaakt heb – ponieważ zrobiłem porównanie trochę krótko i szorstko).
We moeten ons dat: ‘hy is een dief’ eenigszins omzwachteld voorstellen. De strekking der gelykenis blyft waar. (Musimy sobie to: ‘on jest złodziejem’ wyobrazić trochę inaczej. Znaczenie porównania pozostaje prawdziwe; we moeten ons dat – musimy sobie to, hy is een dief – on jest złodziejem, eenigszins omzwachteld voorstellen – wyobrazić trochę inaczej, de strekking der gelykenis blyft waar – znaczenie porównania pozostaje prawdziwe).
Wanneer we genoodzaakt zyn iemand zekere eigenschappen toe te kennen die aanspraak geven op achting, eerbied of ontzag, dan doet het ons genoegen naast die eigenschappen iets te ontdekken, dat ons van den verschuldigden cyns voor een gedeelte of geheel ontslaat. (Gdy jesteśmy zmuszeni przyznać komuś pewne cechy, które zasługują na szacunek, respekt lub podziw, cieszy nas odkrycie obok tych cech czegoś, co częściowo lub całkowicie zwalnia nas z należnego mu ukłonu; wanneer we genoodzaakt zyn iemand zekere eigenschappen toe te kennen – gdy jesteśmy zmuszeni przyznać komuś pewne cechy, die aanspraak geven op achting, eerbied of ontzag – które zasługują na szacunek, respekt lub podziw, dan doet het ons genoegen naast die eigenschappen iets te ontdekken – cieszy nas odkrycie obok tych cech czegoś, dat ons van den verschuldigden cyns voor een gedeelte of geheel ontslaat – co częściowo lub całkowicie zwalnia nas z należnego mu ukłonu).
‘Voor zulk een dichter zou men 't hoofd buigen, maar… hy slaat zyn vrouw!’ Ziet ge, dan gebruiken wy gaarne de blauwe plekken van die vrouw als voorwendsel om ons hoofd overeind te houden, en in 't eind doet het ons zelfs pleizier dat hy 't mensch slaat, wat toch anders heel leelyk is. (Dla takiego poety należałoby się pokłonić, ale… bije swoją żonę!’ Widzicie, chętnie używamy siniaków tej kobiety jako pretekstu, aby trzymać głowę wysoko, a ostatecznie nawet cieszy nas, że bije tę kobietę, co przecież jest bardzo brzydkie; voor zulk een dichter zou men 't hoofd buigen, maar… hy slaat zyn vrouw – dla takiego poety należałoby się pokłonić, ale… bije swoją żonę, ziet ge, dan gebruiken wy gaarne de blauwe plekken van die vrouw als voorwendsel – widzicie, chętnie używamy siniaków tej kobiety jako pretekstu, om ons hoofd overeind te houden – aby trzymać głowę wysoko, en in 't eind doet het ons zelfs pleizier dat hy 't mensch slaat – a ostatecznie nawet cieszy nas, że bije tę kobietę, wat toch anders heel leelyk is – co przecież jest bardzo brzydkie).
Zoodra wy erkennen moeten dat iemand hoedanigheden bezit die hem de eer van een voetstuk waardig maken, zoodra we zyn aanspraken daarop niet langer kùnnen loochenen zonder doortegaan voor onkundig, gevoelloos, of nayverig… dan zeggen we ten-laatste: ‘goed, zet hem er op!’ (Gdy tylko musimy przyznać, że ktoś posiada cechy, które czynią go godnym zaszczytu piedestału, gdy tylko nie możemy już dłużej zaprzeczać jego roszczeniom do tego bez bycia uznanym za nieświadomego, bezdusznego lub zazdrosnego… wtedy w końcu mówimy: ‘dobrze, postaw go na nim!’; zoodra wy erkennen moeten dat iemand hoedanigheden bezit die hem de eer van een voetstuk waardig maken – gdy tylko musimy przyznać, że ktoś posiada cechy, które czynią go godnym zaszczytu piedestału, zoodra we zyn aanspraken daarop niet langer kùnnen loochenen – gdy tylko nie możemy już dłużej zaprzeczać jego roszczeniom do tego, zonder doortegaan voor onkundig, gevoelloos, of nayverig – bez bycia uznanym za nieświadomego, bezdusznego lub zazdrosnego, dan zeggen we ten-laatste – wtedy w końcu mówimy, goed, zet hem er op – dobrze, postaw go na nim).
Maar reeds onder dat opzetten, en als hyzelf nog meent dat we verrukt staan over zyn uitstekendheid, hebben we reeds den strik gelegd in den lazzo die dienen moet om hem by de eerste gunstige gelegenheid naar-beneden te halen. (Ale już w trakcie stawiania go na piedestale, a gdy on sam myśli, że jesteśmy zachwyceni jego doskonałością, już założyliśmy pętlę, która ma służyć do jego zrzucenia przy pierwszej sprzyjającej okazji; maar reeds onder dat opzetten – ale już w trakcie stawiania go na piedestale, en als hyzelf nog meent dat we verrukt staan over zyn uitstekendheid – a gdy on sam myśli, że jesteśmy zachwyceni jego doskonałością, hebben we reeds den strik gelegd in den lazzo – już założyliśmy pętlę, die dienen moet om hem by de eerste gunstige gelegenheid naar-beneden te halen – która ma służyć do jego zrzucenia przy pierwszej sprzyjającej okazji).
Hoe meer mutatie onder de inhabers der voetstukken, hoe grooter de kans voor anderen om óók eens aan de beurt te komen, en dit is zóó waar dat wy uit gewoonte en tot oefening – even als een jager die op kraaien schiet, welke hy toch liggen laat – ook die standbeelden gaarne neerhalen, welker piedestal nooit door ons kan bestegen worden. (Im więcej zmian wśród posiadaczy piedestałów, tym większa szansa dla innych, aby również kiedyś przyszła ich kolej, i jest to tak prawdziwe, że z nawyku i dla ćwiczenia – jak myśliwy, który strzela do wron, których i tak nie zbiera – chętnie również obalamy te pomniki, których piedestał nigdy nie będzie przez nas zdobyty; hoe meer mutatie onder de inhabers der voetstukken – im więcej zmian wśród posiadaczy piedestałów, hoe grooter de kans voor anderen om óók eens aan de beurt te komen – tym większa szansa dla innych, aby również kiedyś przyszła ich kolej, en dit is zóó waar dat wy uit gewoonte en tot oefening – i jest to tak prawdziwe, że z nawyku i dla ćwiczenia, even als een jager die op kraaien schiet, welke hy toch liggen laat – jak myśliwy, który strzela do wron, których i tak nie zbiera, ook die standbeelden gaarne neerhalen – chętnie również obalamy te pomniki, welker piedestal nooit door ons kan bestegen worden – których piedestał nigdy nie będzie przez nas zdobyty).
Kappelman die zich voedt met zuurkool en scharrebier, zoekt verheffing in de klacht: ‘Alexander wàs niet groot… hy was onmatig’ zonder dat er voor Kappelman de minste kans bestaat ooit met Alexander te konkurreeren in wereldverovering. (Kappelman, który żywi się kapustą kiszoną i piwem scharrebier, szuka podniesienia się w skardze: ‘Aleksander nie był wielki… był nieumiarkowany’ bez najmniejszej szansy dla Kappelman, aby kiedykolwiek konkurować z Aleksandrem w podboju świata; kappelman die zich voedt met zuurkool en scharrebier – Kappelman, który żywi się kapustą kiszoną i piwem scharrebier, zoekt verheffing in de klacht – szuka podniesienia się w skardze, Alexander wàs niet groot – Aleksander nie był wielki, hy was onmatig – był nieumiarkowany, zonder dat er voor Kappelman de minste kans bestaat ooit met Alexander te konkurreeren in wereldverovering – bez najmniejszej szansy dla Kappelman, aby kiedykolwiek konkurować z Aleksandrem w podboju świata).
Hoe dit zy, ik ben zeker dat velen nooit op 't denkbeeld zouden gekomen zyn, den generaal Vandamme voor zoo dapper te houden, als zyn dapperheid niet had kunnen dienen tot voertuig van 't altyd daarby gevoegde: ‘maar… zyn zedelykheid!’ (Tak czy inaczej, jestem pewien, że wielu nigdy nie przyszłoby na pomysł, aby uważać generała Vandamme za tak odważnego, gdyby jego odwaga nie mogła służyć jako pojazd dla zawsze dodawanego: ‘ale… jego moralność!’; hoe dit zy, ik ben zeker dat velen nooit op 't denkbeeld zouden gekomen zyn – tak czy inaczej, jestem pewien, że wielu nigdy nie przyszłoby na pomysł, den generaal Vandamme voor zoo dapper te houden – aby uważać generała Vandamme za tak odważnego, als zyn dapperheid niet had kunnen dienen tot voertuig van 't altyd daarby gevoegde – gdyby jego odwaga nie mogła służyć jako pojazd dla zawsze dodawanego, maar… zyn zedelykheid – ale… jego moralność).
En tevens, dat deze onzedelykheid niet zoo hoog zou opgenomen zyn door de velen die zelf niet zoo onaantastbaar waren op dit stuk, wanneer men ze niet had noodig gehad tot het opwegen tegen zyn roem van dapperheid, die sommigen belette te slapen. (I jednocześnie, że ta niemoralność nie byłaby tak wysoko oceniana przez wielu, którzy sami nie byli tak nienaganni w tej kwestii, gdyby nie było potrzeby, aby zrównoważyć jego sławę odwagi, która niektórym uniemożliwiała spanie; en tevens, dat deze onzedelykheid niet zoo hoog zou opgenomen zyn – i jednocześnie, że ta niemoralność nie byłaby tak wysoko oceniana, door de velen die zelf niet zoo onaantastbaar waren op dit stuk – przez wielu, którzy sami nie byli tak nienaganni w tej kwestii, wanneer men ze niet had noodig gehad tot het opwegen tegen zyn roem van dapperheid – gdyby nie było potrzeby, aby zrównoważyć jego sławę odwagi, die sommigen belette te slapen – która niektórym uniemożliwiała spanie).
Één eigenschap bezat hy werkelyk in hooge mate: wilskracht. (Jedną cechę posiadał naprawdę w wysokim stopniu: siłę woli; één eigenschap bezat hy werkelyk in hooge mate – jedną cechę posiadał naprawdę w wysokim stopniu, wilskracht – siłę woli).
Wat hy zich voornam, moest geschieden, en geschiedde ook gewoonlyk. (Co sobie postanowił, musiało się stać, i zazwyczaj się działo; wat hy zich voornam – co sobie postanowił, moest geschieden, en geschiedde ook gewoonlyk – musiało się stać, i zazwyczaj się działo).
Doch – zie je wel dat ik weer terstond de tegenstelling by-de-hand heb? – doch in de keuze der middelen was hy dan ook wat… vry, en, zooals van der Palm – naar ik geloof, ten-onrechte – van Napoleon zeide: ‘hinderpalen der zedelykheid stonden hem nooit in den weg!’ (Ale – widzisz, że znowu natychmiast mam kontrast pod ręką? – ale w wyborze środków był również dość… swobodny, i, jak van der Palm – według mnie, niesłusznie – powiedział o Napoleonie: ‘przeszkody moralności nigdy mu nie stały na drodze!’; doch – zie je wel dat ik weer terstond de tegenstelling by-de-hand heb – ale – widzisz, że znowu natychmiast mam kontrast pod ręką, doch in de keuze der middelen was hy dan ook wat… vry – ale w wyborze środków był również dość… swobodny, en, zooals van der Palm – naar ik geloof, ten-onrechte – van Napoleon zeide – i, jak van der Palm – według mnie, niesłusznie – powiedział o Napoleonie, hinderpalen der zedelykheid stonden hem nooit in den weg – przeszkody moralności nigdy mu nie stały na drodze).
Nu, dan is 't zeker gemakkelyker zyn doel te bereiken, dan wanneer men zich door zoo-iets wèl gebonden acht. (Wtedy na pewno łatwiej jest osiągnąć swój cel, niż gdyby ktoś uważał się za związany czymś takim; nu, dan is 't zeker gemakkelyker zyn doel te bereiken – wtedy na pewno łatwiej jest osiągnąć swój cel, dan wanneer men zich door zoo-iets wèl gebonden acht – niż gdyby ktoś uważał się za związany czymś takim).
De adsistent-resident van Padang dan had een bericht uitgebracht, dat gunstig luidde voor dien gesuspendeerden kontroleur, wiens suspensie hierdoor een tint van onrechtvaardigheid bekwam. (Asystent-rezydent Padang wydał raport, który brzmiał korzystnie dla tego zawieszonego kontrolera, którego zawieszenie nabrało w ten sposób cech niesprawiedliwości; de adsistent-resident van Padang dan had een bericht uitgebracht – asystent-rezydent Padang wydał raport, dat gunstig luidde voor dien gesuspendeerden kontroleur – który brzmiał korzystnie dla tego zawieszonego kontrolera, wiens suspensie hierdoor een tint van onrechtvaardigheid bekwam – którego zawieszenie nabrało w ten sposób cech niesprawiedliwości).
De Padangsche praatjes duurden voort: men sprak nog altyd over 't verdwenen kind. (Plotki w Padang trwały nadal: nadal mówiono o zaginionym dziecku; de Padangsche praatjes duurden voort – plotki w Padang trwały nadal, men sprak nog altyd over 't verdwenen kind – nadal mówiono o zaginionym dziecku).
De adsistent-resident voelde zich op-nieuw geroepen die zaak optevatten, maar voor hy iets tot helderheid had kunnen brengen, ontving hy een besluit waarby hy door den Gouverneur van Sumatra's Westkust werd gesuspendeerd ‘wegens oneerlykheid in ambtsbetrekking’. (Asystent-rezydent ponownie poczuł się zobowiązany zająć się tą sprawą, ale zanim zdążył coś wyjaśnić, otrzymał decyzję o zawieszeniu przez gubernatora zachodniego wybrzeża Sumatry ‘z powodu nieuczciwości w pracy’; de adsistent-resident voelde zich op-nieuw geroepen die zaak optevatten – asystent-rezydent ponownie poczuł się zobowiązany zająć się tą sprawą, maar voor hy iets tot helderheid had kunnen brengen – ale zanim zdążył coś wyjaśnić, ontving hy een besluit waarby hy door den Gouverneur van Sumatra's Westkust werd gesuspendeerd – otrzymał decyzję o zawieszeniu przez gubernatora zachodniego wybrzeża Sumatry, wegens oneerlykheid in ambtsbetrekking – z powodu nieuczciwości w pracy).
Het heette dat hy uit vriendschap of medelyden de zaak van dien kontroleur, tegen beter weten aan, in een valsch daglicht had gesteld. (Powiedziano, że z przyjaźni lub współczucia przedstawił sprawę tego kontrolera w fałszywym świetle, wbrew lepszej wiedzy; het heette dat hy uit vriendschap of medelyden – powiedziano, że z przyjaźni lub współczucia, de zaak van dien kontroleur, tegen beter weten aan – przedstawił sprawę tego kontrolera wbrew lepszej wiedzy, in een valsch daglicht had gesteld – w fałszywym świetle).
Ik heb de stukken die deze zaak betreffen, niet gelezen, maar ik weet dat de adsistent-resident niet in de minste betrekking met dien kontroleur stond, hetgeen reeds hieruit blykt dat men juist hem had gekozen om die zaak te onderzoeken. (Nie czytałem dokumentów dotyczących tej sprawy, ale wiem, że asystent-rezydent nie miał żadnego związku z tym kontrolerem, co wynika z faktu, że wybrano go do zbadania tej sprawy; ik heb de stukken die deze zaak betreffen, niet gelezen – nie czytałem dokumentów dotyczących tej sprawy, maar ik weet dat de adsistent-resident niet in de minste betrekking met dien kontroleur stond – ale wiem, że asystent-rezydent nie miał żadnego związku z tym kontrolerem, hetgeen reeds hieruit blykt dat men juist hem had gekozen om die zaak te onderzoeken – co wynika z faktu, że wybrano go do zbadania tej sprawy).
Ik weet voorts dat hy een achtenswaardig persoon was, en dat ook de Regeering hem hiervoor hield, hetgeen blykt uit het vernietigen der suspensie, nadat de zaak elders dan op Sumatra's Westkust onderzocht was. (Wiem również, że był to szanowany człowiek, a także rząd uważał go za takiego, co wynika z unieważnienia zawieszenia, po zbadaniu sprawy poza zachodnim wybrzeżem Sumatry; ik weet voorts dat hy een achtenswaardig persoon was – wiem również, że był to szanowany człowiek, en dat ook de Regeering hem hiervoor hield – a także rząd uważał go za takiego, hetgeen blykt uit het vernietigen der suspensie – co wynika z unieważnienia zawieszenia, nadat de zaak elders dan op Sumatra's Westkust onderzocht was – po zbadaniu sprawy poza zachodnim wybrzeżem Sumatry).
Ook die kontroleur is later geheel in zyn eer hersteld geworden. (Ten kontroler również został później całkowicie przywrócony do honoru; ook die kontroleur is later geheel in zyn eer hersteld geworden – ten kontroler również został później całkowicie przywrócony do honoru).
Het was hun suspensie die my 't puntdicht ingaf, dat ik op de ontbyttafel van den generaal liet neerleggen door iemand die toen by hem, en vroeger by my in dienst was. (To ich zawieszenie dało mi pomysł na epigram, który kazałem położyć na śniadaniowym stole generała przez kogoś, kto wtedy pracował u niego, a wcześniej u mnie; het was hun suspensie die my 't puntdicht ingaf – to ich zawieszenie dało mi pomysł na epigram, dat ik op de ontbyttafel van den generaal liet neerleggen door iemand – który kazałem położyć na śniadaniowym stole generała przez kogoś, die toen by hem, en vroeger by my in dienst was – kto wtedy pracował u niego, a wcześniej u mnie).
Het wandlend schorsbesluit dat schorsend ons regeert, Jan Schors-al, Gouverneur, de weerwolf onzer dagen, Had zyn geweten zelf met vreugd gesuspendeerd… Als 't niet voor langen tyd finaal reeds ware ontslagen. (Decyzja o zawieszeniu, która nami rządzi, Jan Schors-al, gubernator, wilkołak naszych czasów, z radością zawiesił swoje sumienie… Gdyby nie zostało ono już dawno całkowicie zwolnione; het wandlend schorsbesluit dat schorsend ons regeert – decyzja o zawieszeniu, która nami rządzi, Jan Schors-al, Gouverneur, de weerwolf onzer dagen – Jan Schors-al, gubernator, wilkołak naszych czasów, had zyn geweten zelf met vreugd gesuspendeerd – z radością zawiesił swoje sumienie, als 't niet voor langen tyd finaal reeds ware ontslagen – gdyby nie zostało ono już dawno całkowicie zwolnione).
Neem me niet kwalyk, m'nheer Havelaar, ik vind dat zoo-iets niet te pas kwam, zei Duclari. (Nie bierz mi tego za złe, panie Havelaar, uważam, że coś takiego nie było na miejscu, powiedział Duclari; neem me niet kwalyk, m'nheer Havelaar – nie bierz mi tego za złe, panie Havelaar, ik vind dat zoo-iets niet te pas kwam – uważam, że coś takiego nie było na miejscu, zei Duclari – powiedział Duclari).
Ik ook… maar ik moest toch iets doen! Verbeeld je dat ik geen geld had, niets ontving, en van-dag tot-dag vreesde te sterven van honger, wat dan ook naby genoeg geweest is. (Ja też… ale musiałem coś zrobić! Wyobraź sobie, że nie miałem pieniędzy, nic nie otrzymywałem i z dnia na dzień bałem się, że umrę z głodu, co było dość bliskie prawdy; ik ook – ja też, maar ik moest toch iets doen – ale musiałem coś zrobić, verbeeld je dat ik geen geld had – wyobraź sobie, że nie miałem pieniędzy, niets ontving – nic nie otrzymywałem, en van-dag tot-dag vreesde te sterven van honger – i z dnia na dzień bałem się, że umrę z głodu, wat dan ook naby genoeg geweest is – co było dość bliskie prawdy).
Ik had weinig of geen betrekkingen op Padang, en bovendien, ik had den generaal geschreven dat hy verantwoordelyk was indien ik omkwam van ellende, en dat ik van niemand hulp zou aannemen. (Miałem niewiele lub żadnych kontaktów w Padang, a poza tym napisałem do generała, że jest odpowiedzialny, jeśli umrę z nędzy, i że nie przyjmę pomocy od nikogo; ik had weinig of geen betrekkingen op Padang – miałem niewiele lub żadnych kontaktów w Padang, en bovendien, ik had den generaal geschreven – a poza tym napisałem do generała, dat hy verantwoordelyk was indien ik omkwam van ellende – że jest odpowiedzialny, jeśli umrę z nędzy, en dat ik van niemand hulp zou aannemen – i że nie przyjmę pomocy od nikogo).
In de binnenlanden waren er die, vernemende hoe 't met my gesteld was, my uitnoodigden ten-hunnent te komen, maar de generaal verbood dat men my daarheen een pas zou geven. (W interiorze byli tacy, którzy, dowiedziawszy się, w jakim jestem stanie, zaprosili mnie do siebie, ale generał zabronił dawać mi przepustkę; in de binnenlanden waren er die – w interiorze byli tacy, vernemende hoe 't met my gesteld was – dowiedziawszy się, w jakim jestem stanie, my uitnoodigden ten-hunnent te komen – zaprosili mnie do siebie, maar de generaal verbood dat men my daarheen een pas zou geven – ale generał zabronił dawać mi przepustkę).
Naar Java vertrekken mocht ik ook niet. (Na Jawę też nie mogłem wyjechać; naar Java vertrekken mocht ik ook niet – na Jawę też nie mogłem wyjechać).
Overal elders had ik me kunnen redden, en misschien ook dáár als men niet zoo bevreesd ware geweest voor den machtigen generaal. (Wszędzie indziej mogłem się uratować, a może i tam, gdyby nie obawiano się tak bardzo potężnego generała; overal elders had ik me kunnen redden – wszędzie indziej mogłem się uratować, en misschien ook dáár als men niet zoo bevreesd ware geweest voor den machtigen generaal – a może i tam, gdyby nie obawiano się tak bardzo potężnego generała).
Het scheen zyn plan te zyn my te laten verhongeren. Dat heeft negen maanden geduurd! (Wydawało się, że jego planem było pozwolić mi umrzeć z głodu. To trwało dziewięć miesięcy!; het scheen zyn plan te zyn my te laten verhongeren – wydawało się, że jego planem było pozwolić mi umrzeć z głodu, dat heeft negen maanden geduurd – to trwało dziewięć miesięcy).
En hoe hebt ge u zoolang in 't leven gehouden? Of had de generaal véél kalkoenen! (A jak udało ci się przetrwać tak długo? Czy generał miał dużo indyków!; en hoe hebt ge u zoolang in 't leven gehouden – a jak udało ci się przetrwać tak długo, of had de generaal véél kalkoenen – czy generał miał dużo indyków).
O ja! Maar dit hielp me niet… zoo-iets doet men maar ééns, niet waar? Wat ik gedurende dien tyd uitrichtte? Och… ik maakte verzen, schreef komedies… en zoo al voort. (Och tak! Ale to mi nie pomogło… coś takiego robi się tylko raz, prawda? Co robiłem w tym czasie? Och… pisałem wiersze, pisałem komedie… i tak dalej; o ja – och tak, maar dit hielp me niet – ale to mi nie pomogło, zoo-iets doet men maar ééns, niet waar – coś takiego robi się tylko raz, prawda, wat ik gedurende dien tyd uitrichtte – co robiłem w tym czasie, och… ik maakte verzen, schreef komedies – och… pisałem wiersze, pisałem komedie, en zoo al voort – i tak dalej).
En was daarvoor op Padang ryst te-koop? (I czy za to można było kupić ryż na Padang?; en was daarvoor op Padang ryst te-koop – i czy za to można było kupić ryż na Padang).
Neen, maar die heb ik er ook niet voor gevraagd. Ik zeg liever niet hoe ik geleefd heb. (Nie, ale o to nie prosiłem. Wolę nie mówić, jak żyłem; neen, maar die heb ik er ook niet voor gevraagd – nie, ale o to nie prosiłem, ik zeg liever niet hoe ik geleefd heb – wolę nie mówić, jak żyłem).
Tine drukte hem de hand, zy wist het. (Tine uścisnęła mu rękę, ona wiedziała; tine drukte hem de hand – Tine uścisnęła mu rękę, zy wist het – ona wiedziała).
Ik heb een paar regels gelezen, die ge in die dagen zoudt geschreven hebben achter op een kwitantie, zei Verbrugge. (Czytałem kilka wersów, które napisałeś w tamtych dniach na odwrocie kwitu, powiedział Verbrugge; ik heb een paar regels gelezen – czytałem kilka wersów, die ge in die dagen zoudt geschreven hebben achter op een kwitantie – które napisałeś w tamtych dniach na odwrocie kwitu, zei Verbrugge – powiedział Verbrugge).
Ik weet wat je bedoelt. Die regels schetsen myn pozitie. Er bestond in die dagen een tydschrift, de Kopiist, waarop ik inteekenaar was. Het stond onder de bescherming van de Regeering – de redakteur was ambtenaar by de algemeene Sekretarie – en hierom werden de inteekeningsgelden in 's lands kas gestort. Men bood my een kwitantie van twintig gulden aan. Daar nu dit geld op de bureaux van den Gouverneur moest worden verhandeld, en dus de kwitantie, als zy onbetaald bleef, die bureaux te passeeren had om te worden teruggezonden naar Batavia, maakte ik van die gelegenheid gebruik om achter op dat stuk te protesteeren tegen myn armoede: (Wiem, co masz na myśli. Te wersy opisują moją sytuację. W tamtych dniach istniało czasopismo, Kopiist, na które byłem subskrybentem. Było ono pod ochroną rządu – redaktor był urzędnikiem w sekretariacie generalnym – i dlatego opłaty subskrypcyjne były wpłacane do skarbu państwa. Oferowano mi kwit na dwadzieścia guldenów. Ponieważ pieniądze miały być przekazane w biurach gubernatora, a więc kwit, jeśli pozostanie nieopłacony, musiał przejść przez te biura, aby zostać odesłany do Batavii, skorzystałem z tej okazji, aby zaprotestować przeciwko mojej biedzie na odwrocie tego dokumentu; ik weet wat je bedoelt – wiem, co masz na myśli, die regels schetsen myn pozitie – te wersy opisują moją sytuację, er bestond in die dagen een tydschrift, de Kopiist – w tamtych dniach istniało czasopismo, Kopiist, waarop ik inteekenaar was – na które byłem subskrybentem, het stond onder de bescherming van de Regeering – było ono pod ochroną rządu, de redakteur was ambtenaar by de algemeene Sekretarie – redaktor był urzędnikiem w sekretariacie generalnym, en hierom werden de inteekeningsgelden in 's lands kas gestort – i dlatego opłaty subskrypcyjne były wpłacane do skarbu państwa, men bood my een kwitantie van twintig gulden aan – oferowano mi kwit na dwadzieścia guldenów, daar nu dit geld op de bureaux van den Gouverneur moest worden verhandeld – ponieważ pieniądze miały być przekazane w biurach gubernatora, en dus de kwitantie, als zy onbetaald bleef – a więc kwit, jeśli pozostanie nieopłacony, die bureaux te passeeren had om te worden teruggezonden naar Batavia – musiał przejść przez te biura, aby zostać odesłany do Batavii, maakte ik van die gelegenheid gebruik om achter op dat stuk te protesteeren tegen myn armoede – skorzystałem z tej okazji, aby zaprotestować przeciwko mojej biedzie na odwrocie tego dokumentu):
Vingt florins… quel trésor! Adieu, littérature, Adieu, Copiste, adieu! Trop malheureux destin: Je meurs de faim, de froid, d'ennui et de chagrin, Vingt florins font voor moi deux mois de nourriture! Si j'avais vingt florins je serais mieux chaussé, Mieux nourri, mieux logé, j'en ferais bonne chère… Il faut vivre avant tout, soit vie de misère: Le crime fait la honte, en non la pauvreté! (Dwudziestka florenów… jaki skarb! Żegnaj, literaturo, Żegnaj, Kopiist, żegnaj! Zbyt nieszczęsny los: Umieram z głodu, zimna, nudy i smutku, Dwadzieścia florenów to dla mnie dwa miesiące jedzenia! Gdybym miał dwadzieścia florenów, byłbym lepiej ubrany, Lepiej odżywiony, lepiej zamieszkały, dobrze bym się miał… Trzeba żyć przede wszystkim, choćby w nędzy: Zbrodnia przynosi wstyd, a nie bieda!; vingt florins… quel trésor – dwudziestka florenów… jaki skarb, adieu, littérature, adieu – żegnaj, literaturo, żegnaj, copiste, adieu – Kopiist, żegnaj, trop malheureux destin – zbyt nieszczęsny los, je meurs de faim, de froid, d'ennui et de chagrin – umieram z głodu, zimna, nudy i smutku, vingt florins font voor moi deux mois de nourriture – dwadzieścia florenów to dla mnie dwa miesiące jedzenia, si j'avais vingt florins je serais mieux chaussé – gdybym miał dwadzieścia florenów, byłbym lepiej ubrany, mieux nourri, mieux logé, j'en ferais bonne chère – lepiej odżywiony, lepiej zamieszkały, dobrze bym się miał, il faut vivre avant tout, soit vie de misère – trzeba żyć przede wszystkim, choćby w nędzy, le crime fait la honte, en non la pauvreté – zbrodnia przynosi wstyd, a nie bieda).
Maar toen ik later te Batavia by de redaktie van den Kopiist myn twintig gulden kwam brengen, was ik niets schuldig. (Ale kiedy później przyszedłem do redakcji Kopiist w Batavii z moimi dwudziestoma guldenami, nie byłem nic winien; maar toen ik later te Batavia by de redaktie van den Kopiist myn twintig gulden kwam brengen – ale kiedy później przyszedłem do redakcji Kopiist w Batavii z moimi dwudziestoma guldenami, was ik niets schuldig – nie byłem nic winien).
Het schynt dat de generaal zelf dat geld voor my betaald heeft, om niet gedwongen te zyn die geïllustreerde kwitantie terug te zenden naar Batavia. (Wydaje się, że generał sam zapłacił te pieniądze za mnie, aby nie być zmuszonym do odesłania tego ilustrowanego kwitu do Batavii; het schynt dat de generaal zelf dat geld voor my betaald heeft – wydaje się, że generał sam zapłacił te pieniądze za mnie, om niet gedwongen te zyn die geïllustreerde kwitantie terug te zenden naar Batavia – aby nie być zmuszonym do odesłania tego ilustrowanego kwitu do Batavii).
