Nikita Shcheholevatyi
Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
Wat overigens de sarongs en slendangs aangaat, sedert 'n dertigtal jaren leggen zich europesche fabrikanten toe op 't namaken van 't javaansche batik, en er worden dan ook jaarlyks voor millioenen in dat artikel omgezet. (Jeśli chodzi o sarongi i slendangi, od około trzydziestu lat europejscy producenci zajmują się naśladowaniem jawajskiego batiku, a rocznie obraca się w tym artykule milionami; Wat overigens de sarongs en slendangs aangaat – Jeśli chodzi o sarongi i slendangi, sedert 'n dertigtal jaren leggen zich europesche fabrikanten toe op 't namaken van 't javaansche batik – od około trzydziestu lat europejscy producenci zajmują się naśladowaniem jawajskiego batiku, en er worden dan ook jaarlyks voor millioenen in dat artikel omgezet – a rocznie obraca się w tym artykule milionami).
Toch wordt het dragen van 'n gedrukten kain (kahin: kleed, de generische naam voor al zulke kleedingstukken) steeds voor 'n blyk van armoed of althans van geringer welvaart gehouden. (Niemniej jednak noszenie drukowanego kainu (kahin: ubranie, ogólna nazwa dla takich ubrań) jest nadal uważane za oznakę biedy lub przynajmniej mniejszego dobrobytu; Toch wordt het dragen van 'n gedrukten kain – Niemniej jednak noszenie drukowanego kainu, (kahin: kleed, de generische naam voor al zulke kleedingstukken) – (kahin: ubranie, ogólna nazwa dla takich ubrań), steeds voor 'n blyk van armoed of althans van geringer welvaart gehouden – jest nadal uważane za oznakę biedy lub przynajmniej mniejszego dobrobytu).
Mata-glap. Amokh. 't Woord (matah-glap = verdonkerd oog) duidt den toestand aan van iemand die in razerny alles wat hy ontmoet neervelt, tot hyzelf verslagen wordt. (Mata-glap. Amok. Słowo (matah-glap = zaciemnione oko) oznacza stan osoby, która w szale niszczy wszystko, co spotyka, aż zostanie pokonana; Mata-glap. Amokh – Mata-glap. Amok, 't Woord (matah-glap = verdonkerd oog) duidt den toestand aan – Słowo (matah-glap = zaciemnione oko) oznacza stan, van iemand die in razerny alles wat hy ontmoet neervelt, tot hyzelf verslagen wordt – osoby, która w szale niszczy wszystko, co spotyka, aż zostanie pokonana).
Ik noemde 't ergens 'n ‘zelfmoord in gezelschap’ en weet er nog altyd geen beter naam voor. (Nazwałem to kiedyś „samobójstwem w towarzystwie” i nadal nie znam lepszej nazwy; Ik noemde 't ergens 'n ‘zelfmoord in gezelschap’ – Nazwałem to kiedyś „samobójstwem w towarzystwie”, en weet er nog altyd geen beter naam voor – i nadal nie znam lepszej nazwy).
De ongelukkige die door deze woede wordt aangetast, kent vriend noch vyand. (Nieszczęśnik dotknięty tą wściekłością nie zna ani przyjaciela, ani wroga; De ongelukkige die door deze woede wordt aangetast – Nieszczęśnik dotknięty tą wściekłością, kent vriend noch vyand – nie zna ani przyjaciela, ani wroga).
Oorzaken zyn gewoonlyk òf minnenyd, òf lang opgekropte wrevel over mishandeling. (Przyczyny są zwykle zazdrością miłosną lub długo skrywaną urazą z powodu złego traktowania; Oorzaken zyn gewoonlyk – Przyczyny są zwykle, òf minnenyd – zazdrością miłosną, òf lang opgekropte wrevel over mishandeling – lub długo skrywaną urazą z powodu złego traktowania).
De Javaan is, als de meeste andere Inlanders, uit den aard zachtmoedig en inschikkelyk. (Jawajczyk jest z natury łagodny i ustępliwy, jak większość innych tubylców; De Javaan is, als de meeste andere Inlanders – Jawajczyk jest, jak większość innych tubylców, uit den aard zachtmoedig en inschikkelyk – z natury łagodny i ustępliwy).
Al te diep gegriefd, of te lang verongelykt, berst z'n woede in amokh uit. (Gdy jest zbyt głęboko zraniony lub zbyt długo niesprawiedliwie traktowany, jego gniew wybucha w amoku; Al te diep gegriefd – Gdy jest zbyt głęboko zraniony, of te lang verongelykt – lub zbyt długo niesprawiedliwie traktowany, berst z'n woede in amokh uit – jego gniew wybucha w amoku).
Dat evenwel ook de amfioen (opium) hierby 'n rol speelt – 'tzy als oorzaak der kwaal, 'tzy als opwekkend hulpmiddel tot het botvieren van de woede – spreekt vanzelf. (Oczywiście, opium również odgrywa tu rolę – albo jako przyczyna dolegliwości, albo jako środek pobudzający do wyrażenia gniewu; Dat evenwel ook de amfioen (opium) hierby 'n rol speelt – Oczywiście, opium również odgrywa tu rolę, – 'tzy als oorzaak der kwaal, 'tzy als opwekkend hulpmiddel tot het botvieren van de woede – spreekt vanzelf – albo jako przyczyna dolegliwości, albo jako środek pobudzający do wyrażenia gniewu).
Atap: 'n soort van waterpalm welks bladen tot dekking van geringe huizen gebruikt worden. (Atap: rodzaj palmy wodnej, której liście używane są do pokrywania skromnych domów; Atap – Atap, 'n soort van waterpalm welks bladen tot dekking van geringe huizen gebruikt worden – rodzaj palmy wodnej, której liście używane są do pokrywania skromnych domów).
Bendie: chais, tilbury. (Bendie: kareta, tilbury; Bendie – Bendie, chais, tilbury – kareta, tilbury).
Djati. Ketapan. Twee soorten van groote boomen. (Djati. Ketapan. Dwa rodzaje dużych drzew; Djati. Ketapan – Djati. Ketapan, Twee soorten van groote boomen – Dwa rodzaje dużych drzew).
De eerste levert 'n zeer duurzaam hout. (Pierwszy dostarcza bardzo trwałego drewna; De eerste levert 'n zeer duurzaam hout – Pierwszy dostarcza bardzo trwałego drewna).
Waarom botanici hem den naam van quercus indica gegeven hebben weet ik niet, daar hy geenszins met onzen eik overeenkomt. (‘Kajatenhout’ is pleonastische verbastering van kajoe-djati = djatihout.) (Nie wiem, dlaczego botanicy nadali mu nazwę quercus indica, skoro wcale nie przypomina naszego dębu; Waarom botanici hem den naam van quercus indica gegeven hebben weet ik niet – Nie wiem, dlaczego botanicy nadali mu nazwę quercus indica, daar hy geenszins met onzen eik overeenkomt – skoro wcale nie przypomina naszego dębu, ‘Kajatenhout’ is pleonastische verbastering van kajoe-djati = djatihout – „Kajatenhout” to pleonastyczna zniekształcenie kajoe-djati = drewno djati).
Melati. Een klein wit bloempje met sterken jasmyngeur. (Melati. Mały biały kwiatek o silnym jaśminowym zapachu; Melati – Melati, Een klein wit bloempje met sterken jasmyngeur – Mały biały kwiatek o silnym jaśminowym zapachu).
Het speelt, als by ons de roos, 'n groote rol in balladen, sagen en legenden. (Pełni, podobnie jak u nas róża, ważną rolę w balladach, podaniach i legendach; Het speelt, als by ons de roos – Pełni, podobnie jak u nas róża, 'n groote rol in balladen, sagen en legenden – ważną rolę w balladach, podaniach i legendach).
Rystblok. Zware houten trog waarin de padie door stampen ontdaan wordt van den bolster. (Rystblok. Ciężkie drewniane koryto, w którym padie jest oczyszczane z łuski przez tłuczenie; Rystblok – Rystblok, Zware houten trog waarin de padie door stampen ontdaan wordt van den bolster – Ciężkie drewniane koryto, w którym padie jest oczyszczane z łuski przez tłuczenie).
Dat stampen heet – klanknabootsing alweer! – toembokh. (To tłuczenie nazywa się – znowu onomatopeja! – toembokh; Dat stampen heet – To tłuczenie nazywa się, – klanknabootsing alweer! – toembokh – znowu onomatopeja! – toembokh).
Toedoeng, zie Noot 31. De bepaling van 't uur, naar den schaduw die Saïdjah's toedoeng teekende op zyn gelaat, is 'n indiïsmus. (Toedoeng, patrz przypis 31. Określenie godziny na podstawie cienia, który toedoeng Saïdjah rzucał na jego twarz, to indianizm; Toedoeng, zie Noot 31 – Toedoeng, patrz przypis 31, De bepaling van 't uur, naar den schaduw die Saïdjah's toedoeng teekende op zyn gelaat – Określenie godziny na podstawie cienia, który toedoeng Saïdjah rzucał na jego twarz, is 'n indiïsmus – to indianizm).
Lalayang: vlieger. Op Java vermaken zich niet uitsluitend kinderen met dit speeltuig. (Lalayang: latawiec. Na Jawie nie tylko dzieci bawią się tym zabawką; Lalayang – Lalayang, vlieger – latawiec, Op Java vermaken zich niet uitsluitend kinderen met dit speeltuig – Na Jawie nie tylko dzieci bawią się tym zabawką).
Het heeft geen staart, en beschryft allerlei slingeringen die door vieren, inhalen en rukken eenigszins bestuurd worden door de persoon die de koord houdt. (Nie ma ogona i wykonuje różne zwroty, które są nieco sterowane przez osobę trzymającą sznurek, poprzez luzowanie, przyciąganie i szarpanie; Het heeft geen staart – Nie ma ogona, en beschryft allerlei slingeringen die door vieren, inhalen en rukken eenigszins bestuurd worden door de persoon die de koord houdt – i wykonuje różne zwroty, które są nieco sterowane przez osobę trzymającą sznurek, poprzez luzowanie, przyciąganie i szarpanie).
Het doel van 't spel is, de koord van den vlieger der tegenspelers in de lucht te ontmoeten en aftesnyden. (Celem gry jest spotkanie i przecięcie sznurka latawca przeciwnika w powietrzu; Het doel van 't spel is – Celem gry jest, de koord van den vlieger der tegenspelers in de lucht te ontmoeten en aftesnyden – spotkanie i przecięcie sznurka latawca przeciwnika w powietrzu).
Uit de pogingen die hiertoe worden aangewend, ontstaat als 't ware een gevecht dat zeer vermakelyk is om aantezien, en de toeschouwers opwekt tot levendige deelneming. (Z prób podjętych w tym celu powstaje swego rodzaju walka, która jest bardzo zabawna do oglądania i wzbudza żywe zainteresowanie widzów; Uit de pogingen die hiertoe worden aangewend – Z prób podjętych w tym celu, ontstaat als 't ware een gevecht dat zeer vermakelyk is om aantezien – powstaje swego rodzaju walka, która jest bardzo zabawna do oglądania, en de toeschouwers opwekt tot levendige deelneming – i wzbudza żywe zainteresowanie widzów).
De door Saïdjah veronderstelde mogelykheid dat ‘de kleine Djamien’ zou getricheerd hebben, is, wat de daartoe vereischte handigheid in 't werpen aangaat, 'n indiïsmus. (Przypuszczalna przez Saïdjah możliwość, że „mały Djamien” oszukiwał, jest, jeśli chodzi o wymaganą do tego zręczność w rzucaniu, indianizmem; De door Saïdjah veronderstelde mogelykheid – Przypuszczalna przez Saïdjah możliwość, dat ‘de kleine Djamien’ zou getricheerd hebben – że „mały Djamien” oszukiwał, is, wat de daartoe vereischte handigheid in 't werpen aangaat, 'n indiïsmus – jest, jeśli chodzi o wymaganą do tego zręczność w rzucaniu, indianizmem).
Zout maken aan de zuidkust. Zie Noot 71. (Produkcja soli na południowym wybrzeżu. Patrz przypis 71; Zout maken aan de zuidkust – Produkcja soli na południowym wybrzeżu, Zie Noot 71 – Patrz przypis 71).
Grooten mond hebben, en: vuur dooden, zyn malayismen. (Mieć wielkie usta i: zabić ogień, to malajizmy; Grooten mond hebben, en: vuur dooden – Mieć wielkie usta i: zabić ogień, zyn malayismen – to malajizmy).
Klaagvrouwen. By 't sterven van 'n Javaan wordt vreeselyk misbaar gemaakt, niet – zooals vroeger ten-onzent – door bezoldigde huilebalgen, maar door verwanten, kennissen en buren. (Płaczki. Przy śmierci Jawajczyka robi się straszny hałas, nie – jak dawniej u nas – przez opłacanych płaczków, ale przez krewnych, znajomych i sąsiadów; Klaagvrouwen – Płaczki, By 't sterven van 'n Javaan wordt vreeselyk misbaar gemaakt – Przy śmierci Jawajczyka robi się straszny hałas, niet – zooals vroeger ten-onzent – door bezoldigde huilebalgen – nie – jak dawniej u nas – przez opłacanych płaczków, maar door verwanten, kennissen en buren – ale przez krewnych, znajomych i sąsiadów).
Spaansche matten: zuid-amerikaansche dollars, waarschynlyk dus genoemd omdat in vroeger tyd het zeer omslachtige spaansche wapen aan matwerk deed denken. (Hiszpańskie maty: południowoamerykańskie dolary, prawdopodobnie nazwane tak, ponieważ dawniej bardzo skomplikowany herb hiszpański przypominał matę; Spaansche matten – Hiszpańskie maty, zuid-amerikaansche dollars – południowoamerykańskie dolary, waarschynlyk dus genoemd omdat in vroeger tyd het zeer omslachtige spaansche wapen aan matwerk deed denken – prawdopodobnie nazwane tak, ponieważ dawniej bardzo skomplikowany herb hiszpański przypominał matę).
Die waarop twee kolommen staan, de zoogenaamde pilaarmatten, worden voor de besten gehouden, en gelden zooveel als onze oude zeeuwsche ryksdaalders, die misschien, wat gewicht en gehalte aangaat, aanvankelyk naar spaansch model geslagen werden. (Te, na których widnieją dwie kolumny, zwane matami filarowymi, są uważane za najlepsze i mają wartość podobną do naszych starych zeelamskich ryksdaalders, które być może początkowo były wybijane według hiszpańskiego modelu, jeśli chodzi o wagę i jakość; Die waarop twee kolommen staan – Te, na których widnieją dwie kolumny, de zoogenaamde pilaarmatten – zwane matami filarowymi, worden voor de besten gehouden – są uważane za najlepsze, en gelden zooveel als onze oude zeeuwsche ryksdaalders – i mają wartość podobną do naszych starych zeelamskich ryksdaalders, die misschien, wat gewicht en gehalte aangaat, aanvankelyk naar spaansch model geslagen werden – które być może początkowo były wybijane według hiszpańskiego modelu, jeśli chodzi o wagę i jakość).
De ‘spaansche mat’ – nu veelal van mexikaanschen muntslag – heet in ons Indie ‘ringgit’ en blyft nog steeds 'n zeer gewild betaalmiddel, omdat de chinezen, die veel munt uitvoeren en in China versmelten, het zilvergehalte op hoogen prys stellen. („Hiszpańska mata” – obecnie często meksykańska moneta – nazywana jest w naszych Indiach „ringgit” i nadal jest bardzo pożądanym środkiem płatniczym, ponieważ Chińczycy, którzy eksportują dużo monet i przetapiają je w Chinach, wysoko cenią zawartość srebra; De ‘spaansche mat’ – nu veelal van mexikaanschen muntslag – „Hiszpańska mata” – obecnie często meksykańska moneta, heet in ons Indie ‘ringgit’ – nazywana jest w naszych Indiach „ringgit”, en blyft nog steeds 'n zeer gewild betaalmiddel – i nadal jest bardzo pożądanym środkiem płatniczym, omdat de chinezen, die veel munt uitvoeren en in China versmelten, het zilvergehalte op hoogen prys stellen – ponieważ Chińczycy, którzy eksportują dużo monet i przetapiają je w Chinach, wysoko cenią zawartość srebra).
Kamoening: fyn geel gevlamd hout, dat slechts door den wortel van 't aldus genaamde kleine boompje geleverd wordt, en dus nooit groot van stuk wezen kan. (Kamoening: delikatne, żółto prążkowane drewno, które pochodzi tylko z korzenia tak zwanego małego drzewka, więc nigdy nie może być duże; Kamoening – Kamoening, fyn geel gevlamd hout – delikatne, żółto prążkowane drewno, dat slechts door den wortel van 't aldus genaamde kleine boompje geleverd wordt – które pochodzi tylko z korzenia tak zwanego małego drzewka, en dus nooit groot van stuk wezen kan – więc nigdy nie może być duże).
Het is zeer duur. (Jest bardzo drogie; Het is zeer duur – Jest bardzo drogie).
Ikat-pendieng. Pendieng is de buikband zelf. Ikat: gemeenzame verkorting in slecht maleisch van pengikatan, de agraaf daarvan. (Ikat-pendieng. Pendieng to sam pas. Ikat: potoczna skrócona forma w słabym malajskim słowa pengikatan, czyli zapięcie; Ikat-pendieng – Ikat-pendieng, Pendieng is de buikband zelf – Pendieng to sam pas, Ikat: gemeenzame verkorting in slecht maleisch van pengikatan, de agraaf daarvan – Ikat: potoczna skrócona forma w słabym malajskim słowa pengikatan, czyli zapięcie).
Pagger (ten-rechte pagar) beteekent heg. (Pagger (właściwie pagar) oznacza żywopłot; Pagger (ten-rechte pagar) – Pagger (właściwie pagar), beteekent heg – oznacza żywopłot).
Pagger is een van de vele maleische woorden, die – evenals pikelen: dragen, mandiën: baden, soessah: moeite, verdriet – burgerrecht verkregen in 't hollandsch der Europeanen in Indie. (Pagger to jedno z wielu malajskich słów, które – podobnie jak pikelen: nosić, mandiën: kąpać się, soessah: trudność, smutek – zyskały obywatelstwo w holenderskim języku Europejczyków w Indiach; Pagger is een van de vele maleische woorden – Pagger to jedno z wielu malajskich słów, die – evenals pikelen: dragen, mandiën: baden, soessah: moeite, verdriet – które – podobnie jak pikelen: nosić, mandiën: kąpać się, soessah: trudność, smutek, – burgerrecht verkregen in 't hollandsch der Europeanen in Indie – zyskały obywatelstwo w holenderskim języku Europejczyków w Indiach).
Soesoehoenan van Solo: de Keizer van Soerakarta. Hy geeft in z'n officieele korrespondentie, aan den gouverneur-generaal, o.a. den titel van ‘grootvader’. (Soesoehoenan z Solo: Cesarz Soerakarty. W swojej oficjalnej korespondencji nadaje gubernatorowi generalnemu tytuł „dziadka”; Soesoehoenan van Solo – Soesoehoenan z Solo, de Keizer van Soerakarta – Cesarz Soerakarty, Hy geeft in z'n officieele korrespondentie – W swojej oficjalnej korespondencji, aan den gouverneur-generaal, o.a. den titel van ‘grootvader’ – nadaje gubernatorowi generalnemu tytuł „dziadka”).
Kondeh… gevangen in eigen strik. Zie hierover noot 33. (Kondeh… złapany we własną pułapkę. Patrz przypis 33; Kondeh… gevangen in eigen strik – Kondeh… złapany we własną pułapkę, Zie hierover noot 33 – Patrz przypis 33).
In de engelsche vertaling van den Havelaar, heeft m'n beste Nahuys, zonder erg gemeend in deze beschryving iets te mogen veranderen. (W angielskim tłumaczeniu Havelaara, mój najlepszy Nahuys, nieświadomie uznał za stosowne coś zmienić w tym opisie; In de engelsche vertaling van den Havelaar – W angielskim tłumaczeniu Havelaara, heeft m'n beste Nahuys, zonder erg gemeend in deze beschryving iets te mogen veranderen – mój najlepszy Nahuys, nieświadomie uznał za stosowne coś zmienić w tym opisie).
Hy laat Adinda's haren samenhouden door 'n lint, wat zeer onjavaansch is. (Pozwala Adinda spinać włosy wstążką, co jest bardzo niejawajskie; Hy laat Adinda's haren samenhouden door 'n lint – Pozwala Adinda spinać włosy wstążką, wat zeer onjavaansch is – co jest bardzo niejawajskie).
Deze blunder heeft my in den edinburgschen Scotsman 'n vinnige berisping op den hals gehaald van 'n hollandschen korrespondent – toevallig 'n gewezen theekontraktant, tokohouder en… rystopkooper, dat is: woekeraar van de ergste soort, 'n ware javanenbloedzuiger – die daaruit betoogt dat ik niet het minste verstand heb van indische politiek en dat de inlander 't heel goed heeft. (Ten błąd przyniósł mi w edinburskim Scotsmanie ostrą reprymendę od holenderskiego korespondenta – przypadkowo byłego kontrahenta herbacianego, właściciela sklepu i… handlarza ryżu, czyli lichwiarza najgorszego rodzaju, prawdziwego krwiopijcę jawajskiego – który twierdzi, że nie mam najmniejszego pojęcia o polityce indyjskiej i że tubylec ma się całkiem dobrze; Deze blunder heeft my in den edinburgschen Scotsman 'n vinnige berisping op den hals gehaald – Ten błąd przyniósł mi w edinburskim Scotsmanie ostrą reprymendę, van 'n hollandschen korrespondent – toevallig 'n gewezen theekontraktant, tokohouder en… rystopkooper – od holenderskiego korespondenta – przypadkowo byłego kontrahenta herbacianego, właściciela sklepu i… handlarza ryżu, dat is: woekeraar van de ergste soort, 'n ware javanenbloedzuiger – czyli lichwiarza najgorszego rodzaju, prawdziwego krwiopijcę jawajskiego, – die daaruit betoogt dat ik niet het minste verstand heb van indische politiek en dat de inlander 't heel goed heeft – który twierdzi, że nie mam najmniejszego pojęcia o polityce indyjskiej i że tubylec ma się całkiem dobrze).
Pontianak: spook dat zich in boomen ophoudt, en zeer gebeten is op vrouwen, vooral zwangere. (Pontianak: duch, który przebywa na drzewach i jest bardzo złośliwy wobec kobiet, zwłaszcza ciężarnych; Pontianak – Pontianak, spook dat zich in boomen ophoudt – duch, który przebywa na drzewach, en zeer gebeten is op vrouwen, vooral zwangere – i jest bardzo złośliwy wobec kobiet, zwłaszcza ciężarnych).
Ik weet niet of er verband bestaat tusschen deze beteekenis van 't woord, en de naam der nederlandsche vestiging op Borneo's Westkust. (Nie wiem, czy istnieje związek między tym znaczeniem słowa a nazwą holenderskiej osady na zachodnim wybrzeżu Borneo; Ik weet niet of er verband bestaat – Nie wiem, czy istnieje związek, tusschen deze beteekenis van 't woord – między tym znaczeniem słowa, en de naam der nederlandsche vestiging op Borneo's Westkust – a nazwą holenderskiej osady na zachodnim wybrzeżu Borneo).
Oog van den dag voor zon: malayismus. (Oko dnia przed słońcem: malajizm; Oog van den dag voor zon – Oko dnia przed słońcem, malayismus – malajizm).
Pelitah: lampje. (Pelitah: lampka; Pelitah – Pelitah, lampje – lampka).
Rottan of Rotan: spaansch riet, rotting. (Rottan lub Rotan: hiszpańska trzcina, rotting; Rottan of Rotan – Rottan lub Rotan, spaansch riet, rotting – hiszpańska trzcina, rotting).
Badjing: javasche eekhorn. (Badjing: jawajska wiewiórka; Badjing – Badjing, javasche eekhorn – jawajska wiewiórka).
Dit beestje kwam me altyd kleiner voor dan z'n europesche soortgenoot. (To stworzenie zawsze wydawało mi się mniejsze niż jego europejski odpowiednik; Dit beestje kwam me altyd kleiner voor – To stworzenie zawsze wydawało mi się mniejsze, dan z'n europesche soortgenoot – niż jego europejski odpowiednik).
Het laat zich gemakkelyk tam maken. (Łatwo się oswaja; Het laat zich gemakkelyk tam maken – Łatwo się oswaja).
Buikje voor maag: malayismus. (Brzuszek zamiast żołądka: malajizm; Buikje voor maag – Brzuszek zamiast żołądka, malayismus – malajizm).
Rottingstraf. Onder den indruk van den Havelaar is deze straf afgeschaft, wat ik als 'n fout beschouw. (Kara biczowania. Pod wpływem Havelaara kara ta została zniesiona, co uważam za błąd; Rottingstraf – Kara biczowania, Onder den indruk van den Havelaar is deze straf afgeschaft – Pod wpływem Havelaara kara ta została zniesiona, wat ik als 'n fout beschouw – co uważam za błąd).
Ook hier bevond men zich, als gewoonlyk, à côté de la question. (Również tutaj, jak zwykle, byliśmy obok tematu; Ook hier bevond men zich – Również tutaj byliśmy, als gewoonlyk, à côté de la question – jak zwykle, obok tematu).
Indien er voor kleine delikten gestraft worden moet, is rottingstraf doeltreffender, zedelyker, en vooral… menschlievender, dan 't opsluiten in 'n gevangenis of de ten-arbeidstelling aan publieke werken. (Jeśli za drobne przestępstwa trzeba karać, kara biczowania jest skuteczniejsza, bardziej moralna i przede wszystkim… bardziej humanitarna niż zamykanie w więzieniu lub praca przymusowa; Indien er voor kleine delikten gestraft worden moet – Jeśli za drobne przestępstwa trzeba karać, is rottingstraf doeltreffender, zedelyker, en vooral… menschlievender – kara biczowania jest skuteczniejsza, bardziej moralna i przede wszystkim… bardziej humanitarna, dan 't opsluiten in 'n gevangenis of de ten-arbeidstelling aan publieke werken – niż zamykanie w więzieniu lub praca przymusowa).
Zie over dit laatste, blz. 150. (Patrz na ten temat strona 150; Zie over dit laatste – Patrz na ten temat, blz. 150 – strona 150).
Het doet me leed, hier geen ruimte te hebben deze zaak breeder te behandelen, gelyk eerst m'n voornemen was. (Żałuję, że nie mam tutaj miejsca, aby szerzej omówić tę sprawę, jak to pierwotnie zamierzałem; Het doet me leed, hier geen ruimte te hebben deze zaak breeder te behandelen – Żałuję, że nie mam tutaj miejsca, aby szerzej omówić tę sprawę, gelyk eerst m'n voornemen was – jak to pierwotnie zamierzałem).
Ik bepaal me tot de verklaring dat de afschaffing der rottingstraf naar aanleiding van den Havelaar, in-verband met het opzettelyk verwaarloozen der hoofdstrekking van dat werk, 'n escobarsche huichelary is. (Ograniczam się do stwierdzenia, że zniesienie kary biczowania na skutek Havelaara, w związku z celowym zaniedbaniem głównego wątku tego dzieła, jest hipokryzją w stylu Escobara; Ik bepaal me tot de verklaring – Ograniczam się do stwierdzenia, dat de afschaffing der rottingstraf naar aanleiding van den Havelaar – że zniesienie kary biczowania na skutek Havelaara, in-verband met het opzettelyk verwaarloozen der hoofdstrekking van dat werk – w związku z celowym zaniedbaniem głównego wątku tego dzieła, 'n escobarsche huichelary is – jest hipokryzją w stylu Escobara).
De Natie heeft zich alweer dat zand in de oogen laten strooien. (Naród znów dał sobie zamydlić oczy; De Natie heeft zich alweer dat zand in de oogen laten strooien – Naród znów dał sobie zamydlić oczy).
Het weder invoeren van de rottingstraf in Indiën is in 't belang van den Javaan dringend noodzakelyk. (Ponowne wprowadzenie kary biczowania w Indiach jest pilnie potrzebne w interesie Jawajczyków; Het weder invoeren van de rottingstraf in Indiën – Ponowne wprowadzenie kary biczowania w Indiach, is in 't belang van den Javaan dringend noodzakelyk – jest pilnie potrzebne w interesie Jawajczyków).
Boaja: kaaiman, 'n krokodillensoort. (Boaja: kajman, rodzaj krokodyla; Boaja – Boaja, kaaiman, 'n krokodillensoort – kajman, rodzaj krokodyla).
Dat offeren geschiedt door 's avends wat ryst en andere spys in 'n bamboezen korfjen of bakje dat van 'n lichtje voorzien is, met den stroom te laten afdryven. (Ofiara ta odbywa się poprzez umieszczenie wieczorem trochę ryżu i innych potraw w bambusowym koszyku lub miseczce z lampką i puszczenie ich z prądem; Dat offeren geschiedt door 's avends wat ryst en andere spys – Ofiara ta odbywa się poprzez umieszczenie wieczorem trochę ryżu i innych potraw, in 'n bamboezen korfjen of bakje dat van 'n lichtje voorzien is – w bambusowym koszyku lub miseczce z lampką, met den stroom te laten afdryven – i puszczenie ich z prądem).
Als er wat veel op de rivieren geofferd wordt, leveren die zachtkens voortschuivende vuurpunten 'n aardig gezicht op. (Gdy na rzekach składa się wiele ofiar, te delikatnie przesuwające się punkty świetlne tworzą ładny widok; Als er wat veel op de rivieren geofferd wordt – Gdy na rzekach składa się wiele ofiar, leveren die zachtkens voortschuivende vuurpunten 'n aardig gezicht op – te delikatnie przesuwające się punkty świetlne tworzą ładny widok).
142
Ik verneem dat men thans bezig is, ook elders dan in Bantam ‘persoonlyk grondeigendom’ intevoeren. (Słyszałem, że obecnie wprowadza się „osobistą własność ziemi” również w innych miejscach niż Bantam; Ik verneem dat men thans bezig is – Słyszałem, że obecnie, ook elders dan in Bantam ‘persoonlyk grondeigendom’ intevoeren – wprowadza się „osobistą własność ziemi” również w innych miejscach niż Bantam).
De zaak is van hoog belang, doch zal waarschynlyk schipbreuk lyden op de moeielykheid om de gemeenschappelyke bewatering van rystvelden te regelen. (Sprawa jest bardzo ważna, ale prawdopodobnie rozbije się o trudność w regulacji wspólnego nawadniania pól ryżowych; De zaak is van hoog belang – Sprawa jest bardzo ważna, doch zal waarschynlyk schipbreuk lyden op de moeielykheid om de gemeenschappelyke bewatering van rystvelden te regelen – ale prawdopodobnie rozbije się o trudność w regulacji wspólnego nawadniania pól ryżowych).
Ik erken op dit oogenblik niet te weten hoe dit in 't Bantamsche geschiedt. (Przyznaję, że w tej chwili nie wiem, jak to się dzieje w Bantam; Ik erken op dit oogenblik niet te weten – Przyznaję, że w tej chwili nie wiem, hoe dit in 't Bantamsche geschiedt – jak to się dzieje w Bantam).
Behalve deze zaak, die voor Java levenskwestie is, zullen er maatregelen dienen genomen te worden om den onmondigen Javaan te beschermen tegen den ‘handelsgeest’ van zekere industrieelen. (Poza tą sprawą, która jest kwestią życia dla Jawy, należy podjąć środki w celu ochrony bezbronnych Jawajczyków przed „duchem handlu” niektórych przedsiębiorców; Behalve deze zaak, die voor Java levenskwestie is – Poza tą sprawą, która jest kwestią życia dla Jawy, zullen er maatregelen dienen genomen te worden om den onmondigen Javaan te beschermen tegen den ‘handelsgeest’ van zekere industrieelen – należy podjąć środki w celu ochrony bezbronnych Jawajczyków przed „duchem handlu” niektórych przedsiębiorców).
Wanneer bedoelde maatregel de strekking heeft om den inlander z'n grond te laten afkwanselen door den eersten den besten fortuinzoeker, ben ik er tegen! (Jeśli wspomniany środek ma na celu pozwolenie tubylcowi na sprzedanie swojej ziemi pierwszemu lepszemu poszukiwaczowi fortuny, jestem przeciwny!; Wanneer bedoelde maatregel de strekking heeft – Jeśli wspomniany środek ma na celu, om den inlander z'n grond te laten afkwanselen door den eersten den besten fortuinzoeker – pozwolenie tubylcowi na sprzedanie swojej ziemi pierwszemu lepszemu poszukiwaczowi fortuny, ben ik er tegen! – jestem przeciwny!)
143
In 't handschrift had ik de fout begaan, hier uitdrukkelyk te verzekeren dat het nu volgend voorbeeld van trouw eens buffels aan z'n jongen meester ‘niet verdicht’ was. (W rękopisie popełniłem błąd, wyraźnie zapewniając tutaj, że poniższy przykład wierności bawoła swojemu młodemu panu „nie był wymyślony”; In 't handschrift had ik de fout begaan – W rękopisie popełniłem błąd, hier uitdrukkelyk te verzekeren dat het nu volgend voorbeeld van trouw eens buffels aan z'n jongen meester ‘niet verdicht’ was – wyraźnie zapewniając tutaj, że poniższy przykład wierności bawoła swojemu młodemu panu „nie był wymyślony”).
De heer Veth maakte daarop in den Gids van Augustus 1860 'n aanmerking die volkomen gegrond was, en daarom laat ik nu die verzekering in den tekst weg. (Pan Veth zrobił w przewodniku z sierpnia 1860 uwagi, które były całkowicie uzasadnione, i dlatego teraz pomijam to zapewnienie w tekście; De heer Veth maakte daarop in den Gids van Augustus – Pan Veth zrobił w przewodniku z sierpnia, 1860 – 1860, 'n aanmerking die volkomen gegrond was – uwagi, które były całkowicie uzasadnione, en daarom laat ik nu die verzekering in den tekst weg – i dlatego teraz pomijam to zapewnienie w tekście).
Doch 't zy me vergund haar in deze Noten te herhalen. (Jednak pozwólcie mi powtórzyć to w tych notatkach; Doch 't zy me vergund haar in deze Noten te herhalen – Jednak pozwólcie mi powtórzyć to w tych notatkach).
Ik bezit het Tydschrift van Nederl. Indie niet, maar beroep my op zeker daarin opgenomen officieel relaas van de zaak. (Nie posiadam czasopisma Tydschrift van Nederl. Indie, ale opieram się na pewnej zawartej w nim oficjalnej relacji z tej sprawy; Ik bezit het Tydschrift van Nederl. Indie niet – Nie posiadam czasopisma Tydschrift van Nederl. Indie, maar beroep my op zeker daarin opgenomen officieel relaas van de zaak – ale opieram się na pewnej zawartej w nim oficjalnej relacji z tej sprawy).
Wie lust heeft het optezoeken, wordt naar zeer oude nummers verwezen, ik meen zelfs uit de dagen toen dat tydschrift nog te Batavia uitkwam, dus vóór 48. (Kto ma ochotę to znaleźć, jest odsyłany do bardzo starych numerów, nawet z czasów, gdy to czasopismo było jeszcze wydawane w Batawii, czyli przed 48 rokiem; Wie lust heeft het optezoeken – Kto ma ochotę to znaleźć, wordt naar zeer oude nummers verwezen – jest odsyłany do bardzo starych numerów, ik meen zelfs uit de dagen toen dat tydschrift nog te Batavia uitkwam – nawet z czasów, gdy to czasopismo było jeszcze wydawane w Batawii, dus vóór – czyli przed, 48 – 48 rokiem).
