Nikita Shcheholevatyi
Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
Want Wawelaar zelf heeft gezegd, dat God alles zóó bestiert, dat rechtzinnigheid tot rykdom voert. (Ponieważ sam Wawelaar powiedział, że Bóg rządzi wszystkim w taki sposób, że prawość prowadzi do bogactwa; want Wawelaar zelf heeft gezegd, dat God alles zóó bestiert, dat rechtzinnigheid tot rykdom voert – ponieważ sam Wawelaar powiedział, że Bóg rządzi wszystkim w taki sposób, że prawość prowadzi do bogactwa).
‘Zie maar, zeide hy, is er niet veel rykdom in Nederland? (‘Zobacz, powiedział, czy nie ma wiele bogactwa w Holandii?; zie maar, zeide hy, is er niet veel rykdom in Nederland – ‘zobacz, powiedział, czy nie ma wiele bogactwa w Holandii?).
Dat komt door 't geloof. (To dzięki wierze; dat komt door 't geloof – to dzięki wierze).
Is niet in Frankryk telkens moord en doodslag? (Czy we Francji nie ma ciągłych morderstw i zabójstw?; is niet in Frankryk telkens moord en doodslag – czy we Francji nie ma ciągłych morderstw i zabójstw?).
Dat is omdat ze daar katholiek zyn. (To dlatego, że są tam katolikami; dat is omdat ze daar katholiek zyn – to dlatego, że są tam katolikami).
Zyn niet de Javanen arm? (Czy Jawajczycy nie są biedni?; zyn niet de Javanen arm – czy Jawajczycy nie są biedni?).
't Zyn heidenen. (To poganie; 't zyn heidenen – to poganie).
Hoe langer de Hollanders met de Javanen omgaan, hoe meer rykdom er zal komen hier, en hoe meer armoede daarginder. (Im dłużej Holendrzy będą mieli do czynienia z Jawajczykami, tym więcej bogactwa przybędzie tutaj, a tym więcej biedy tam; hoe langer de Hollanders met de Javanen omgaan, hoe meer rykdom er zal komen hier – im dłużej Holendrzy będą mieli do czynienia z Jawajczykami, tym więcej bogactwa przybędzie tutaj, en hoe meer armoede daarginder – a tym więcej biedy tam).
Dat is Gods wil zoo!’ (Taka jest wola Boża!; dat is Gods wil zoo – taka jest wola Boża!).
Ik sta verbaasd over Wawelaars doorzicht in zaken. (Jestem zdumiony przenikliwością Wawelaara w sprawach; ik sta verbaasd over Wawelaars doorzicht in zaken – jestem zdumiony przenikliwością Wawelaara w sprawach).
Want het is de waarheid dat ik, die stipt op de godsdienst ben, myn zaken zie vooruitgaan van-jaar tot-jaar, en Busselinck & Waterman, die om God noch gebod geven, zullen knoeiers blyven hun leven lang. (Bo prawdą jest, że ja, który jestem skrupulatny w religii, widzę, jak moje interesy rozwijają się z roku na rok, a Busselinck & Waterman, którzy nie dbają ani o Boga, ani o przykazania, będą partaczami przez całe życie; want het is de waarheid dat ik, die stipt op de godsdienst ben, myn zaken zie vooruitgaan van-jaar tot-jaar – bo prawdą jest, że ja, który jestem skrupulatny w religii, widzę, jak moje interesy rozwijają się z roku na rok, en Busselinck & Waterman, die om God noch gebod geven, zullen knoeiers blyven hun leven lang – a Busselinck & Waterman, którzy nie dbają ani o Boga, ani o przykazania, będą partaczami przez całe życie).
Ook de Rosemeyers, die in suiker doen en een roomsche meid houden, hebben onlangs weer 27% moeten aannemen uit de massa van een jood die fout was. (Również Rosemeyersowie, którzy handlują cukrem i trzymają katolicką służącą, niedawno znów musieli przyjąć 27% z masy od Żyda, który popełnił błąd; ook de Rosemeyers, die in suiker doen en een roomsche meid houden – również Rosemeyersowie, którzy handlują cukrem i trzymają katolicką służącą, hebben onlangs weer 27% moeten aannemen uit de massa van een jood die fout was – niedawno znów musieli przyjąć 27% z masy od Żyda, który popełnił błąd).
Hoe meer ik nadenk, hoe verder ik kom in 't doorgronden van Gods onnaspeurlyke wegen. (Im więcej myślę, tym dalej dochodzę w zgłębianiu niezgłębionych dróg Bożych; hoe meer ik nadenk, hoe verder ik kom in 't doorgronden van Gods onnaspeurlyke wegen – im więcej myślę, tym dalej dochodzę w zgłębianiu niezgłębionych dróg Bożych).
Onlangs is gebleken dat er weer dertig millioen zuiver gewonnen is op den verkoop van produkten die door de heidenen geleverd zyn, en daarby is niet eens gerekend wat ik daarop verdiend heb, en de vele anderen die van deze zaken leven. (Ostatnio okazało się, że znów zarobiono trzydzieści milionów na sprzedaży produktów dostarczanych przez pogan, i nie licząc nawet tego, co na tym zarobiłem, i wielu innych, którzy żyją z tych interesów; onlangs is gebleken dat er weer dertig millioen zuiver gewonnen is op den verkoop van produkten die door de heidenen geleverd zyn – ostatnio okazało się, że znów zarobiono trzydzieści milionów na sprzedaży produktów dostarczanych przez pogan, en daarby is niet eens gerekend wat ik daarop verdiend heb – i nie licząc nawet tego, co na tym zarobiłem, en de vele anderen die van deze zaken leven – i wielu innych, którzy żyją z tych interesów).
Is dit nu niet alsof de Heer zeide: ‘ziedaar dertig millioen ter belooning van uw geloof’? (Czyż to nie wygląda tak, jakby Pan powiedział: ‘oto trzydzieści milionów jako nagroda za twoją wiarę’?; is dit nu niet alsof de Heer zeide: ‘ziedaar dertig millioen ter belooning van uw geloof’ – czyż to nie wygląda tak, jakby Pan powiedział: ‘oto trzydzieści milionów jako nagroda za twoją wiarę’?).
Is dit niet duidelyk de vinger Gods, die den booze laat arbeiden om den rechtvaardige te behouden? (Czyż to nie jest wyraźny palec Boży, który każe złemu pracować, aby zachować sprawiedliwego?; is dit niet duidelyk de vinger Gods, die den booze laat arbeiden om den rechtvaardige te behouden – czyż to nie jest wyraźny palec Boży, który każe złemu pracować, aby zachować sprawiedliwego?).
Is dit niet een wenk om voorttegaan op den goeden weg? (Czyż to nie jest wskazówka, aby kontynuować dobrą drogę?; is dit niet een wenk om voorttegaan op den goeden weg – czyż to nie jest wskazówka, aby kontynuować dobrą drogę?).
Om ginds veel te laten voortbrengen, en hier te volharden in 't ware geloof? (Aby tam dużo produkować, a tutaj trwać w prawdziwej wierze?; om ginds veel te laten voortbrengen, en hier te volharden in 't ware geloof – aby tam dużo produkować, a tutaj trwać w prawdziwej wierze?).
Heet het niet daarom: ‘bidt en werkt’ opdat wy zouden bidden, en 't werk laten doen door 't zwarte goedje dat geen ‘Onze Vader’ kent? (Czyż nie dlatego mówi się: ‘módlcie się i pracujcie’, abyście się modlili, a czarna rasa, która nie zna ‘Ojcze Nasz’, wykonała pracę?; heet het niet daarom: ‘bidt en werkt’ opdat wy zouden bidden – czyż nie dlatego mówi się: ‘módlcie się i pracujcie’, abyście się modlili, en 't werk laten doen door 't zwarte goedje dat geen ‘Onze Vader’ kent – a czarna rasa, która nie zna ‘Ojcze Nasz’, wykonała pracę?).
O, hoe heeft Wawelaar gelyk, als hy Gods juk zacht noemt! (O, jak Wawelaar ma rację, nazywając jarzmo Boże lekkim!; o, hoe heeft Wawelaar gelyk, als hy Gods juk zacht noemt – o, jak Wawelaar ma rację, nazywając jarzmo Boże lekkim!).
Hoe licht wordt de last gemaakt aan ieder die gelooft! (Jak lekki staje się ciężar dla każdego, kto wierzy!; hoe licht wordt de last gemaakt aan ieder die gelooft – jak lekki staje się ciężar dla każdego, kto wierzy!).
Ik ben pas in de veertig, en zou kunnen uitscheiden als ik wilde, en naar Driebergen gaan, en zie eens hoe 't met anderen afloopt, die den Heer verlieten? (Mam dopiero czterdzieści lat i mógłbym zrezygnować, gdybym chciał, i pojechać do Driebergen, a zobacz, co się dzieje z innymi, którzy opuścili Pana?; ik ben pas in de veertig, en zou kunnen uitscheiden als ik wilde – mam dopiero czterdzieści lat i mógłbym zrezygnować, gdybym chciał, en naar Driebergen gaan, en zie eens hoe 't met anderen afloopt, die den Heer verlieten – i pojechać do Driebergen, a zobacz, co się dzieje z innymi, którzy opuścili Pana?).
Gisteren heb ik Sjaalman gezien met zyn vrouw en hun jongetje: ze zagen er uit als spoken. (Wczoraj widziałem Sjaalmana z żoną i ich chłopcem: wyglądali jak zjawy; gisteren heb ik Sjaalman gezien met zyn vrouw en hun jongetje: ze zagen er uit als spoken – wczoraj widziałem Sjaalmana z żoną i ich chłopcem: wyglądali jak zjawy).
Hy is bleek als de dood, zyn oogen puilen uit, en zyn wangen staan hol. (Jest blady jak śmierć, jego oczy wybałuszają się, a policzki są zapadnięte; hy is bleek als de dood, zyn oogen puilen uit – jest blady jak śmierć, jego oczy wybałuszają się, en zyn wangen staan hol – a policzki są zapadnięte).
Zyn houding is gebogen, schoon hy nog jonger is dan ik. (Jego postawa jest zgięta, chociaż jest młodszy ode mnie; zyn houding is gebogen, schoon hy nog jonger is dan ik – jego postawa jest zgięta, chociaż jest młodszy ode mnie).
Ook zy was zeer armoedig gekleed, en ze scheen weer geschreid te hebben. (Ona również była bardzo biednie ubrana i wydawało się, że znowu płakała; ook zy was zeer armoedig gekleed, en ze scheen weer geschreid te hebben – ona również była bardzo biednie ubrana i wydawało się, że znowu płakała).
Nu, ik had terstond bemerkt dat zy ontevreden van natuur is, want ik behoef iemand maar eenmaal te zien om hem te beoordeelen. (Teraz od razu zauważyłem, że jest niezadowolona z natury, bo muszę kogoś tylko raz zobaczyć, żeby go ocenić; nu, ik had terstond bemerkt dat zy ontevreden van natuur is – teraz od razu zauważyłem, że jest niezadowolona z natury, want ik behoef iemand maar eenmaal te zien om hem te beoordeelen – bo muszę kogoś tylko raz zobaczyć, żeby go ocenić).
Dat komt van de ondervinding. (To wynika z doświadczenia; dat komt van de ondervinding – to wynika z doświadczenia).
Ze had een manteltje van zwarte zyde om, en 't was toch vry koud. (Miała na sobie jedwabny płaszcz, a mimo to było dość zimno; ze had een manteltje van zwarte zyde om, en 't was toch vry koud – miała na sobie jedwabny płaszcz, a mimo to było dość zimno).
Van krinoline was geen spoor. (Nie było śladu krynoliny; van krinoline was geen spoor – nie było śladu krynoliny).
Haar licht japonnetje hing slap om de knieen, en aan den rand was franje. (Jej lekka sukienka luźno wisiała na kolanach, a na brzegu była frędzla; haar licht japonnetje hing slap om de knieen, en aan den rand was franje – jej lekka sukienka luźno wisiała na kolanach, a na brzegu była frędzla).
Hy had zelfs zyn sjaal niet meer om, en zag er uit alsof 't zomer was. (Nawet nie miał już szala i wyglądał, jakby była lato; hy had zelfs zyn sjaal niet meer om, en zag er uit alsof 't zomer was – nawet nie miał już szala i wyglądał, jakby była lato).
Toch schynt hy nog een soort van trots te bezitten, want hy gaf iets aan een arme vrouw, die op de sluis zat – Frits zegt: brug, maar wat van steen is zonder een wip, noem ik sluis – en wie zelf zoo weinig heeft, doet zonde als hy nog weggeeft aan een ander. (Mimo to wydaje się, że wciąż ma pewnego rodzaju dumę, ponieważ dał coś biednej kobiecie, która siedziała na śluzie – Frits mówi: most, ale to, co jest z kamienia bez dźwigni, nazywam śluzą – a kto sam ma tak niewiele, popełnia grzech, jeśli daje coś innemu; toch schynt hy nog een soort van trots te bezitten, want hy gaf iets aan een arme vrouw, die op de sluis zat – mimo to wydaje się, że wciąż ma pewnego rodzaju dumę, ponieważ dał coś biednej kobiecie, która siedziała na śluzie, Frits zegt: brug, maar wat van steen is zonder een wip, noem ik sluis – Frits mówi: most, ale to, co jest z kamienia bez dźwigni, nazywam śluzą, en wie zelf zoo weinig heeft, doet zonde als hy nog weggeeft aan een ander – a kto sam ma tak niewiele, popełnia grzech, jeśli daje coś innemu).
Bovendien, ik geef nooit op straat – dit is een principe van me – want ik zeg altyd, als ik zoo arme menschen zie: wie weet of 't hun eigen schuld niet is, en ik mag hen niet styven in verkeerdheid. (Ponadto nigdy nie daję na ulicy – to jest moja zasada – bo zawsze mówię, kiedy widzę takich biednych ludzi: kto wie, czy to nie ich własna wina, i nie mogę ich wspierać w błędzie; bovendien, ik geef nooit op straat – ponadto nigdy nie daję na ulicy, dit is een principe van me – to jest moja zasada, want ik zeg altyd, als ik zoo arme menschen zie: wie weet of 't hun eigen schuld niet is – bo zawsze mówię, kiedy widzę takich biednych ludzi: kto wie, czy to nie ich własna wina, en ik mag hen niet styven in verkeerdheid – i nie mogę ich wspierać w błędzie).
Zondags geef ik tweemaal: eens voor de armen, en eens voor de kerk. (W niedziele daję dwa razy: raz dla biednych, a raz dla kościoła; zondags geef ik tweemaal – w niedziele daję dwa razy, eens voor de armen, en eens voor de kerk – raz dla biednych, a raz dla kościoła).
Zóó behoort het! (Tak powinno być!; zoo behoort het – tak powinno być!).
Ik weet niet of Sjaalman me gezien heeft, maar ik ging snel voorby, en keek naar boven, en dacht aan de rechtvaardigheid van God, die hem toch niet zoo zou laten loopen zonder winterjas, als hy beter had opgepast en niet lui, pedant en ziekelyk was. (Nie wiem, czy Sjaalman mnie widział, ale szybko przeszedłem obok, spojrzałem w górę i pomyślałem o sprawiedliwości Bożej, która nie pozwoliłaby mu chodzić bez zimowego płaszcza, gdyby lepiej uważał i nie był leniwy, zadufany i chorowity; ik weet niet of Sjaalman me gezien heeft, maar ik ging snel voorby, en keek naar boven – nie wiem, czy Sjaalman mnie widział, ale szybko przeszedłem obok i spojrzałem w górę, en dacht aan de rechtvaardigheid van God, die hem toch niet zoo zou laten loopen zonder winterjas – i pomyślałem o sprawiedliwości Bożej, która nie pozwoliłaby mu chodzić bez zimowego płaszcza, als hy beter had opgepast en niet lui, pedant en ziekelyk was – gdyby lepiej uważał i nie był leniwy, zadufany i chorowity).
Wat nu myn boek aangaat, moet ik waarlyk den lezer om verschooning vragen voor de onvergeeflyke wyze, waarop Stern misbruik maakt van ons kontrakt. (Co do mojej książki, muszę naprawdę przeprosić czytelnika za niewybaczalny sposób, w jaki Stern nadużywa naszego kontraktu; wat nu myn boek aangaat – co do mojej książki, moet ik waarlyk den lezer om verschooning vragen voor de onvergeeflyke wyze, waarop Stern misbruik maakt van ons kontrakt – muszę naprawdę przeprosić czytelnika za niewybaczalny sposób, w jaki Stern nadużywa naszego kontraktu).
Ik moet erkennen dat ik zeer opzie tegen den eersten kransavend en de liefdegeschiedenis van dien Saïdjah. (Muszę przyznać, że bardzo boję się pierwszego wieczorku literackiego i historii miłosnej tego Saïdjah; ik moet erkennen dat ik zeer opzie tegen den eersten kransavend en de liefdegeschiedenis van dien Saïdjah – muszę przyznać, że bardzo boję się pierwszego wieczorku literackiego i historii miłosnej tego Saïdjah).
De lezer weet reeds, welke gezonde begrippen ik over liefde heb… men denke slechts aan myn beoordeeling van dat uitstapje naar den Ganges. (Czytelnik już wie, jakie zdrowe pojęcia mam na temat miłości… wystarczy pomyśleć o mojej ocenie tej wycieczki nad Ganges; de lezer weet reeds, welke gezonde begrippen ik over liefde heb – czytelnik już wie, jakie zdrowe pojęcia mam na temat miłości, men denke slechts aan myn beoordeeling van dat uitstapje naar den Ganges – wystarczy pomyśleć o mojej ocenie tej wycieczki nad Ganges).
Dat jonge meisjes zoo-iets aardig vinden, kan ik wel begrypen, maar 't is my onverklaarbaar dat mannen van jaren zulke zotheden zonder walg aanhooren. (Rozumiem, że młode dziewczyny lubią takie rzeczy, ale nie mogę pojąć, że mężczyźni w średnim wieku słuchają takich głupot bez obrzydzenia; dat jonge meisjes zoo-iets aardig vinden, kan ik wel begrypen – rozumiem, że młode dziewczyny lubią takie rzeczy, maar 't is my onverklaarbaar dat mannen van jaren zulke zotheden zonder walg aanhooren – ale nie mogę pojąć, że mężczyźni w średnim wieku słuchają takich głupot bez obrzydzenia).
Ik ben zeker, dat ik op den aanstaanden krans den triolet vind van myn solitairspel. (Jestem pewien, że na nadchodzącym wieczorku literackim znajdę trzy liście do mojej gry w samotnika; ik ben zeker, dat ik op den aanstaanden krans den triolet vind van myn solitairspel – jestem pewien, że na nadchodzącym wieczorku literackim znajdę trzy liście do mojej gry w samotnika).
Ik zal beproeven niets van dien Saïdjah te hooren, en hoop dat de man gauw trouwt, als hy ten-minste de held is van de liefdehistorie. (Postaram się nic nie słyszeć o tym Saïdjah i mam nadzieję, że mężczyzna wkrótce się ożeni, jeśli przynajmniej jest bohaterem historii miłosnej; ik zal beproeven niets van dien Saïdjah te hooren – postaram się nic nie słyszeć o tym Saïdjah, en hoop dat de man gauw trouwt, als hy ten-minste de held is van de liefdehistorie – i mam nadzieję, że mężczyzna wkrótce się ożeni, jeśli przynajmniej jest bohaterem historii miłosnej).
't Is nog al wèl van Stern, dat hy vooraf gewaarschuwd heeft, dat het een eentonige geschiedenis wezen zal. (To całkiem dobrze ze strony Sterna, że ostrzegł wcześniej, że to będzie monotonna historia; 't is nog al wèl van Stern, dat hy vooraf gewaarschuwd heeft, dat het een eentonige geschiedenis wezen zal – to całkiem dobrze ze strony Sterna, że ostrzegł wcześniej, że to będzie monotonna historia).
Zoodra hy dan later aan wat anders begint, zal ik weer toeluisteren. (Kiedy później zacznie coś innego, znów będę słuchać; zoodra hy dan later aan wat anders begint, zal ik weer toeluisteren – kiedy później zacznie coś innego, znów będę słuchać).
Maar dat afkeuren van 't Bestuur, verveelt me byna evenzeer als liefdegeschiedenissen. (Ale to potępianie rządu nudzi mnie prawie tak samo jak historie miłosne; maar dat afkeuren van 't Bestuur, verveelt me byna evenzeer als liefdegeschiedenissen – ale to potępianie rządu nudzi mnie prawie tak samo jak historie miłosne).
Men ziet uit alles, dat Stern jong is en weinig ondervinding heeft. (Ze wszystkiego widać, że Stern jest młody i ma niewielkie doświadczenie; men ziet uit alles, dat Stern jong is en weinig ondervinding heeft – ze wszystkiego widać, że Stern jest młody i ma niewielkie doświadczenie).
Om de zaken goed te beoordeelen, moet men alles van naby zien. (Aby dobrze ocenić sprawy, trzeba wszystko zobaczyć z bliska; om de zaken goed te beoordeelen, moet men alles van naby zien – aby dobrze ocenić sprawy, trzeba wszystko zobaczyć z bliska).
Toen ik trouwde, ben ik zelf in den Haag geweest, en heb met myn vrouw 't Mauritshuis bezocht. (Kiedy się ożeniłem, sam byłem w Hadze i odwiedziłem Mauritshuis z moją żoną; toen ik trouwde, ben ik zelf in den Haag geweest – kiedy się ożeniłem, sam byłem w Hadze, en heb met myn vrouw 't Mauritshuis bezocht – i odwiedziłem Mauritshuis z moją żoną).
Ik ben daar in aanraking gekomen met alle standen van de maatschappy, want ik heb den Minister van Financien zien voorbyryden, en we hebben samen flanel gekocht in de Veenestraat – ik en myn vrouw, meen ik – en nergens heb ik 't minste blyk bespeurd van ontevredenheid met de Regeering. (Zetknąłem się tam z wszystkimi warstwami społeczeństwa, ponieważ widziałem ministra finansów przejeżdżającego obok, a my kupiliśmy flanelę na Veenestraat – ja i moja żona, mam na myśli – i nigdzie nie zauważyłem najmniejszego śladu niezadowolenia z rządu; ik ben daar in aanraking gekomen met alle standen van de maatschappy, want ik heb den Minister van Financien zien voorbyryden – zetknąłem się tam z wszystkimi warstwami społeczeństwa, ponieważ widziałem ministra finansów przejeżdżającego obok, en we hebben samen flanel gekocht in de Veenestraat – a my kupiliśmy flanelę na Veenestraat, ik en myn vrouw, meen ik – ja i moja żona, mam na myśli, en nergens heb ik 't minste blyk bespeurd van ontevredenheid met de Regeering – i nigdzie nie zauważyłem najmniejszego śladu niezadowolenia z rządu).
Die juffrouw in den winkel zag er welvarend en tevreden uit, en toen dus in 1848 sommigen ons trachtten wys te maken dat in den Haag niet alles was zoo als 't behoorde, heb ik op den krans over die ontevredenheid het myne gezegd. (Ta panna w sklepie wyglądała na zamożną i zadowoloną, więc kiedy w 1848 roku niektórzy próbowali nam wmówić, że w Hadze nie wszystko było tak, jak być powinno, powiedziałem swoje na wieczorku literackim na temat tego niezadowolenia; die juffrouw in den winkel zag er welvarend en tevreden uit – ta panna w sklepie wyglądała na zamożną i zadowoloną, en toen dus in 1848 sommigen ons trachtten wys te maken dat in den Haag niet alles was zoo als 't behoorde – więc kiedy w 1848 roku niektórzy próbowali nam wmówić, że w Hadze nie wszystko było tak, jak być powinno, heb ik op den krans over die ontevredenheid het myne gezegd – powiedziałem swoje na wieczorku literackim na temat tego niezadowolenia).
Ik vond geloof, want ieder wist dat ik by ondervinding sprak. (Znalazłem wiarę, bo każdy wiedział, że mówię z doświadczenia; ik vond geloof, want ieder wist dat ik by ondervinding sprak – znalazłem wiarę, bo każdy wiedział, że mówię z doświadczenia).
Ook op de terugreis met de diligence heeft de kondukteur ‘schep vreugd’ geblazen, en dat zou de man toch niet gedaan hebben, als er zooveel verkeerds was. (Również w drodze powrotnej dyliżansem konduktor grał ‘schep vreugd’ i nie zrobiłby tego, gdyby było tyle zła; ook op de terugreis met de diligence heeft de kondukteur ‘schep vreugd’ geblazen – również w drodze powrotnej dyliżansem konduktor grał ‘schep vreugd’, en dat zou de man toch niet gedaan hebben, als er zooveel verkeerds was – i nie zrobiłby tego, gdyby było tyle zła).
Zóó heb ik op alles gelet, en wist dus terstond wat ik te denken had van al dat morren in 1848. (Zwróciłem więc uwagę na wszystko i od razu wiedziałem, co mam myśleć o całym tym narzekaniu w 1848 roku; zoo heb ik op alles gelet, en wist dus terstond wat ik te denken had van al dat morren in 1848 – zwróciłem więc uwagę na wszystko i od razu wiedziałem, co mam myśleć o całym tym narzekaniu w 1848 roku).
Tegenover ons woont een juffrouw, wier neef een toko doet in de Oost, zooals ze daar een winkel noemen. (Naprzeciwko nas mieszka panna, której siostrzeniec prowadzi sklep na Wschodzie, jak tam nazywają sklep; tegenover ons woont een juffrouw, wier neef een toko doet in de Oost – naprzeciwko nas mieszka panna, której siostrzeniec prowadzi sklep na Wschodzie, zooals ze daar een winkel noemen – jak tam nazywają sklep).
Wanneer dus alles zoo slecht ging als Stern zegt, zou zy er ook wel wat van weten, en 't schynt toch dat het mensch zeer tevreden is met de zaken, want ik hoor haar nooit klagen. (Więc jeśli wszystko szło tak źle, jak mówi Stern, ona również by o tym wiedziała, a wydaje się, że jest bardzo zadowolona z interesów, bo nigdy nie słyszałem, żeby narzekała; wanneer dus alles zoo slecht ging als Stern zegt – więc jeśli wszystko szło tak źle, jak mówi Stern, zou zy er ook wel wat van weten – ona również by o tym wiedziała, en 't schynt toch dat het mensch zeer tevreden is met de zaken, want ik hoor haar nooit klagen – a wydaje się, że jest bardzo zadowolona z interesów, bo nigdy nie słyszałem, żeby narzekała).
Integendeel, ze zegt dat haar neef daar op een buiten woont, en dat hy lid is van den kerkeraad, en dat hy haar een pauweveeren sigaarkoker heeft gezonden, dien hy zelf gemaakt had van bamboe. (Wręcz przeciwnie, mówi, że jej siostrzeniec mieszka tam na wsi, jest członkiem rady kościelnej i wysłał jej cygarniczkę z pawich piór, którą sam zrobił z bambusa; integendeel, ze zegt dat haar neef daar op een buiten woont – wręcz przeciwnie, mówi, że jej siostrzeniec mieszka tam na wsi, en dat hy lid is van den kerkeraad – jest członkiem rady kościelnej, en dat hy haar een pauweveeren sigaarkoker heeft gezonden, dien hy zelf gemaakt had van bamboe – i wysłał jej cygarniczkę z pawich piór, którą sam zrobił z bambusa).
Dit alles toont toch duidelyk, hoe ongegrond dat geklaag is over slecht bestuur. (Wszystko to wyraźnie pokazuje, jak bezzasadne są te narzekania na złe rządy; dit alles toont toch duidelyk, hoe ongegrond dat geklaag is over slecht bestuur – wszystko to wyraźnie pokazuje, jak bezzasadne są te narzekania na złe rządy).
Ook ziet men daaruit, dat er voor iemand die wil oppassen, in dat land nog wel wat te verdienen valt, en dat dus die Sjaalman ook dáár al lui, pedant en ziekelyk geweest is, anders zou hy niet zoo arm zyn thuisgekomen, en hier rondloopen zonder winterjas. (Widać też, że dla kogoś, kto chce uważać, w tym kraju można jeszcze coś zarobić, a więc ten Sjaalman był tam również leniwy, pedantyczny i chorowity, w przeciwnym razie nie wróciłby do domu tak biedny i nie chodziłby tu bez zimowego płaszcza; ook ziet men daaruit, dat er voor iemand die wil oppassen, in dat land nog wel wat te verdienen valt – widać też, że dla kogoś, kto chce uważać, w tym kraju można jeszcze coś zarobić, en dat dus die Sjaalman ook dáár al lui, pedant en ziekelyk geweest is – a więc ten Sjaalman był tam również leniwy, pedantyczny i chorowity, anders zou hy niet zoo arm zyn thuisgekomen, en hier rondloopen zonder winterjas – w przeciwnym razie nie wróciłby do domu tak biedny i nie chodziłby tu bez zimowego płaszcza).
En de neef van die juffrouw tegenover ons, is de eenige niet, die in de Oost fortuin heeft gemaakt. (I siostrzeniec tej panny naprzeciwko nas nie jest jedynym, który zrobił fortunę na Wschodzie; en de neef van die juffrouw tegenover ons, is de eenige niet – i siostrzeniec tej panny naprzeciwko nas nie jest jedynym, die in de Oost fortuin heeft gemaakt – który zrobił fortunę na Wschodzie).
In ‘Polen’ zie ik velen die daar geweest zyn, en waarlyk heel knap in de kleeren steken. (W ‘Polen’ widzę wielu, którzy tam byli i naprawdę dobrze ubranych; in ‘Polen’ zie ik velen die daar geweest zyn – w ‘Polen’ widzę wielu, którzy tam byli, en waarlyk heel knap in de kleeren steken – i naprawdę dobrze ubranych).
Maar dit begrypt zich, op de zaken moet men passen, ginder zoo goed als hier. (Ale to rozumie się samo przez się, trzeba dbać o interesy tam tak samo jak tutaj; maar dit begrypt zich, op de zaken moet men passen, ginder zoo goed als hier – ale to rozumie się samo przez się, trzeba dbać o interesy tam tak samo jak tutaj).
Op Java zullen de gebraden duiven niemand in den mond vliegen: er moet gewerkt worden! (Na Jawie pieczone gołębie nie wpadną nikomu do ust: trzeba pracować!; op Java zullen de gebraden duiven niemand in den mond vliegen – na Jawie pieczone gołębie nie wpadną nikomu do ust, er moet gewerkt worden – trzeba pracować!).
En wie dàt niet wil, is arm en blyft arm, dat spreekt vanzelf. (A kto tego nie chce, jest biedny i pozostaje biedny, to oczywiste; en wie dàt niet wil, is arm en blyft arm – a kto tego nie chce, jest biedny i pozostaje biedny, dat spreekt vanzelf – to oczywiste).
Rozdział 17: Sukcesy i niepowodzenia Havelaar
Zeventiende hoofdstuk
Saïdjah's vader had een buffel, waarmede hy zyn veld bewerkte. (Ojciec Saïdjah miał bawoła, którym uprawiał swoje pole; Saïdjah's vader – ojciec Saïdjah, had een buffel – miał bawoła, waarmede hy zyn veld bewerkte – którym uprawiał swoje pole)
Toen deze buffel hem was afgenomen door het distriktshoofd van Parang-Koedjang, was hy zeer bedroefd, en sprak geen woord, vele dagen lang. (Gdy ten bawół został mu odebrany przez naczelnika dystryktu Parang-Koedjang, był bardzo zasmucony i przez wiele dni nie odezwał się ani słowem; Toen deze buffel hem was afgenomen – Gdy ten bawół został mu odebrany, door het distriktshoofd van Parang-Koedjang – przez naczelnika dystryktu Parang-Koedjang, was hy zeer bedroefd – był bardzo zasmucony, en sprak geen woord, vele dagen lang – i przez wiele dni nie odezwał się ani słowem)
Want de tyd van ploegen was naby, en 't was te vreezen, als men de sawah niet tydig bewerkte, dat ook de tyd van zaaien zou voorbygaan, en eindelyk dat er geen padie zou te snyden zyn, om die te bergen in den lombong van het huis. (Bo czas orki się zbliżał, i obawiano się, że jeśli pole nie zostanie na czas zaorane, to czas siewu również przeminie, i w końcu nie będzie ryżu do zebrania i przechowywania w stodole; Want de tyd van ploegen was naby – Bo czas orki się zbliżał, en 't was te vreezen – i obawiano się, als men de sawah niet tydig bewerkte – że jeśli pole nie zostanie na czas zaorane, dat ook de tyd van zaaien zou voorbygaan – to czas siewu również przeminie, en eindelyk dat er geen padie zou te snyden zyn – i w końcu nie będzie ryżu do zebrania, om die te bergen in den lombong van het huis – i przechowywania w stodole)
Ik moet hierby voor lezers, die wel Java doch niet Bantam kennen, de opmerking maken dat in deze residentie persoonlyk grondeigendom bestaat, wat elders niet het geval is. (Muszę tutaj dla czytelników, którzy znają Jawę, ale nie Bantam, zaznaczyć, że w tej rezydencji istnieje osobista własność gruntów, co nie jest powszechne gdzie indziej; Ik moet hierby voor lezers – Muszę tutaj dla czytelników, die wel Java doch niet Bantam kennen – którzy znają Jawę, ale nie Bantam, de opmerking maken – zaznaczyć, dat in deze residentie persoonlyk grondeigendom bestaat – że w tej rezydencji istnieje osobista własność gruntów, wat elders niet het geval is – co nie jest powszechne gdzie indziej)
Saïdjah's vader nu was zeer bekommerd. (Ojciec Saïdjah był teraz bardzo zmartwiony; Saïdjah's vader nu – Ojciec Saïdjah, was zeer bekommerd – był bardzo zmartwiony)
Hy vreesde dat zyn vrouw behoefte zou hebben aan ryst, en ook Saïdjah die nog een kind was, en de broertjes en zusjes van Saïdjah. (Obawiał się, że jego żona będzie potrzebowała ryżu, a także Saïdjah, który był jeszcze dzieckiem, oraz bracia i siostry Saïdjah; Hy vreesde – Obawiał się, dat zyn vrouw behoefte zou hebben aan ryst – że jego żona będzie potrzebowała ryżu, en ook Saïdjah die nog een kind was – a także Saïdjah, który był jeszcze dzieckiem, en de broertjes en zusjes van Saïdjah – oraz bracia i siostry Saïdjah)
Ook zou het distriktshoofd hem aanklagen by den adsistent-resident, als hy achterlyk was in de betaling van zyn landrenten. (Naczelnik dystryktu oskarżyłby go także przed asystentem rezydenta, gdyby zalegał z opłatą czynszu za ziemię; Ook zou het distriktshoofd hem aanklagen – Naczelnik dystryktu oskarżyłby go także, by den adsistent-resident – przed asystentem rezydenta, als hy achterlyk was in de betaling van zyn landrenten – gdyby zalegał z opłatą czynszu za ziemię)
Want daarop staat straf by de wet. (Bo za to grozi kara zgodnie z prawem; Want daarop staat straf – Bo za to grozi kara, by de wet – zgodnie z prawem)
Toen nam Saïdjah's vader een kris die poesaka was van zyn vader. (Wtedy ojciec Saïdjah wziął krisa, który był pamiątką po jego ojcu; Toen nam Saïdjah's vader een kris – Wtedy ojciec Saïdjah wziął krisa, die poesaka was van zyn vader – który był pamiątką po jego ojcu)
