Nikita Shcheholevatyi
Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
By deze opgave wordt dat vervoer in twee deelen gesplitst, naarmate het zich bepaalt tot Java zelf of zich verder uitstrekt. (W tym zgłoszeniu transport dzielony jest na dwie części, w zależności od tego, czy dotyczy tylko samej Jawy, czy też wykracza poza nią; By deze opgave wordt dat vervoer in twee deelen gesplitst – w tym zgłoszeniu transport dzielony jest na dwie części, naarmate het zich bepaalt tot Java zelf of zich verder uitstrekt – w zależności od tego, czy dotyczy tylko samej Jawy, czy też wykracza poza nią).
Wanneer men nu let op de hoeveelheid ryst welke volgens die opgaven is overgevoerd uit residentien op Java naar residentien op Java, zal men bevinden dat deze hoeveelheid vele duizende pikols meer bedraagt dan de ryst die, volgens dezelfde opgaven, in residentien op Java uit residentien op Java is ingevoerd. (Kiedy zwraca się uwagę na ilość ryżu, który według tych zgłoszeń został przewieziony z jednych rezydencji na Jawie do innych, okaże się, że ta ilość jest o wiele tysięcy pikoli większa niż ilość ryżu, która według tych samych zgłoszeń, została wprowadzona do rezydencji na Jawie z innych rezydencji na Jawie; Wanneer men nu let op de hoeveelheid ryst welke volgens die opgaven is overgevoerd uit residentien op Java naar residentien op Java – kiedy zwraca się uwagę na ilość ryżu, który według tych zgłoszeń został przewieziony z jednych rezydencji na Jawie do innych, zal men bevinden dat deze hoeveelheid vele duizende pikols meer bedraagt dan de ryst die, volgens dezelfde opgaven, in residentien op Java uit residentien op Java is ingevoerd – okaże się, że ta ilość jest o wiele tysięcy pikoli większa niż ilość ryżu, która według tych samych zgłoszeń, została wprowadzona do rezydencji na Jawie z innych rezydencji na Jawie).
Ik ga nu met stilzwygen voorby, wat men te denken hebbe van het doorzicht der Regeering die zulke opgaven aanneemt en publiceert, en wil den lezer alleen opmerkzaam maken op de strekking van deze valsheid. (Przemilczę teraz, co można myśleć o przenikliwości rządu, który przyjmuje i publikuje takie zgłoszenia, i chcę tylko zwrócić uwagę czytelnika na znaczenie tego fałszu; Ik ga nu met stilzwygen voorby – przemilczę teraz, wat men te denken hebbe van het doorzicht der Regeering die zulke opgaven aanneemt en publiceert – co można myśleć o przenikliwości rządu, który przyjmuje i publikuje takie zgłoszenia, en wil den lezer alleen opmerkzaam maken op de strekking van deze valsheid – i chcę tylko zwrócić uwagę czytelnika na znaczenie tego fałszu).
De procentsgewyze belooning aan europesche en inlandsche beambten voor produkten die in Europa moeten verkocht worden, had den rystbouw zoodanig op den achtergrond gesteld, dat er in sommige streken een hongersnood geheerscht heeft, die niet voor de oogen der natie weggegoocheld worden kòn. (Procentowe wynagrodzenie dla europejskich i miejscowych urzędników za produkty, które muszą być sprzedawane w Europie, tak bardzo przesunęło uprawę ryżu na dalszy plan, że w niektórych regionach panował głód, którego nie można było ukryć przed oczami narodu; De procentsgewyze belooning aan europesche en inlandsche beambten voor produkten die in Europa moeten verkocht worden – procentowe wynagrodzenie dla europejskich i miejscowych urzędników za produkty, które muszą być sprzedawane w Europie, had den rystbouw zoodanig op den achtergrond gesteld – tak bardzo przesunęło uprawę ryżu na dalszy plan, dat er in sommige streken een hongersnood geheerscht heeft, die niet voor de oogen der natie weggegoocheld worden kòn – że w niektórych regionach panował głód, którego nie można było ukryć przed oczami narodu).
Ik heb reeds gezegd dat er toen voorschriften zyn gegeven, de zaken niet weder te laten komen tot zóó ver. (Już powiedziałem, że wtedy wydano przepisy, aby nie dopuścić do ponownego dojścia spraw do takiego stanu; Ik heb reeds gezegd – już powiedziałem, dat er toen voorschriften zyn gegeven – że wtedy wydano przepisy, de zaken niet weder te laten komen tot zóó ver – aby nie dopuścić do ponownego dojścia spraw do takiego stanu).
Tot de vele uitvloeisels van deze voorschriften behoorden ook de door my genoemde opgaven van uit- en ingevoerde ryst, opdat de Regeering voortdurend het oog houden kon op de ebbe en den vloed van dat levensmiddel. (Do wielu wyników tych przepisów należały także zgłoszenia wywozu i przywozu ryżu, o których wspomniałem, aby rząd mógł stale monitorować przypływy i odpływy tego środka do życia; Tot de vele uitvloeisels van deze voorschriften – do wielu wyników tych przepisów, behoorden ook de door my genoemde opgaven van uit- en ingevoerde ryst – należały także zgłoszenia wywozu i przywozu ryżu, o których wspomniałem, opdat de Regeering voortdurend het oog houden kon op de ebbe en den vloed van dat levensmiddel – aby rząd mógł stale monitorować przypływy i odpływy tego środka do życia).
Uitvoer uit een residentie stelt welvaart voor, Invoer: betrekkelyk gebrek. (Wywóz z rezydencji oznacza dobrobyt, przywóz: względny niedobór; Uitvoer uit een residentie stelt welvaart voor – wywóz z rezydencji oznacza dobrobyt, Invoer: betrekkelyk gebrek – przywóz: względny niedobór).
Wanneer men nu die opgaven onderzoekt en vergelykt, blykt daaruit dat de ryst overal zóó overvloedig is, dat alle residentien tezamen meer ryst uitvoeren dan er in alle residentien tezamen wordt ingevoerd. (Kiedy teraz bada się i porównuje te zgłoszenia, okazuje się, że ryż jest wszędzie tak obfity, że wszystkie rezydencje razem wywożą więcej ryżu niż wszystkie rezydencje razem go wprowadzają; Wanneer men nu die opgaven onderzoekt en vergelykt – kiedy teraz bada się i porównuje te zgłoszenia, blykt daaruit dat de ryst overal zóó overvloedig is – okazuje się, że ryż jest wszędzie tak obfity, dat alle residentien tezamen meer ryst uitvoeren dan er in alle residentien tezamen wordt ingevoerd – że wszystkie rezydencje razem wywożą więcej ryżu niż wszystkie rezydencje razem go wprowadzają).
Ik herhaal dat hier geen spraak is van uitvoer over zee, waarvan de opgaaf afzonderlyk plaats heeft. (Powtarzam, że nie mówimy tutaj o eksporcie morskim, który jest zgłaszany oddzielnie; Ik herhaal dat hier geen spraak is van uitvoer over zee – powtarzam, że nie mówimy tutaj o eksporcie morskim, waarvan de opgaaf afzonderlyk plaats heeft – który jest zgłaszany oddzielnie).
De slotsom hiervan is dus de ongerymde stelling: dat er op Java meer ryst is dan er ryst is. Dàt is toch welvaart! (Wniosek z tego jest więc absurdalny: że na Jawie jest więcej ryżu niż jest ryżu. To jest przecież dobrobyt!; De slotsom hiervan is dus de ongerymde stelling – wniosek z tego jest więc absurdalny, dat er op Java meer ryst is dan er ryst is – że na Jawie jest więcej ryżu niż jest ryżu, Dàt is toch welvaart! – to jest przecież dobrobyt!).
Ik zeide reeds dat de zucht om nooit andere dan goede berichten aan de Regeering meetedeelen, zou overgaan in 't belachelyke, als niet de gevolgen van dit alles zoo treurig waren. (Już powiedziałem, że pragnienie, by nigdy nie przekazywać rządowi innych niż dobre raporty, stałoby się śmieszne, gdyby nie to, że skutki tego wszystkiego były tak smutne; Ik zeide reeds dat de zucht om nooit andere dan goede berichten aan de Regeering meetedeelen – już powiedziałem, że pragnienie, by nigdy nie przekazywać rządowi innych niż dobre raporty, zou overgaan in 't belachelyke, als niet de gevolgen van dit alles zoo treurig waren – stałoby się śmieszne, gdyby nie to, że skutki tego wszystkiego były tak smutne).
Welke verbetering immers is er te hopen van veel verkeerds, als er een vooraf bepaald voornemen bestaat, in de berichten aan 't bestuur alles omtebuigen en te verdraaien? (Jakiej poprawy można się spodziewać z wielu błędów, jeśli istnieje wstępne założenie, by w raportach do zarządu wszystko przekręcać i przeinaczać?; Welke verbetering immers is er te hopen van veel verkeerds – jakiej poprawy można się spodziewać z wielu błędów, als er een vooraf bepaald voornemen bestaat – jeśli istnieje wstępne założenie, in de berichten aan 't bestuur alles omtebuigen en te verdraaien – by w raportach do zarządu wszystko przekręcać i przeinaczać?).
Wat is er by-voorbeeld te verwachten van een bevolking die, uit den aard zacht en gedwee, sedert jaren, jaren klaagt over onderdrukking, als zy den eenen resident vóór, den anderen nà ziet aftreden met verlof of met pensioen, of wegroepen tot een ander ambt, zonder dat er iets geschied is tot herstel der grieven waaronder ze gebukt gaat! (Czego można się spodziewać po ludności, która z natury jest łagodna i uległa, od lat skarży się na ucisk, gdy widzi, że jeden rezydent po drugim ustępuje na urlop lub emeryturę, lub zostaje powołany na inne stanowisko, bez żadnych działań naprawiających krzywdy, pod którymi cierpi!; Wat is er by-voorbeeld te verwachten van een bevolking die, uit den aard zacht en gedwee – czego można się spodziewać po ludności, która z natury jest łagodna i uległa, sedert jaren, jaren klaagt over onderdrukking – od lat skarży się na ucisk, als zy den eenen resident vóór, den anderen nà ziet aftreden met verlof of met pensioen, of wegroepen tot een ander ambt – gdy widzi, że jeden rezydent po drugim ustępuje na urlop lub emeryturę, lub zostaje powołany na inne stanowisko, zonder dat er iets geschied is tot herstel der grieven waaronder ze gebukt gaat – bez żadnych działań naprawiających krzywdy, pod którymi cierpi!).
Moet niet de gebogen veer eindelyk terugspringen? (Czy sprężyna nie powinna w końcu odskoczyć?; Moet niet de gebogen veer eindelyk terugspringen? – czy sprężyna nie powinna w końcu odskoczyć?).
Moet niet de zoolang onderdrukte ontevredenheid – onderdrukt, opdat men zou kunnen voortgaan ze te loochenen! – eindelyk overslaan in woede, in wanhoop, in razerny? (Czyż długo tłumiona niezadowolenie – tłumione, aby móc nadal je zaprzeczać! – nie powinno w końcu przekształcić się w gniew, rozpacz, wściekłość?; Moet niet de zoolang onderdrukte ontevredenheid – czyż długo tłumione niezadowolenie, onderdrukt, opdat men zou kunnen voortgaan ze te loochenen! – tłumione, aby móc nadal je zaprzeczać!, eindelyk overslaan in woede, in wanhoop, in razerny – nie powinno w końcu przekształcić się w gniew, rozpacz, wściekłość?).
Ligt er niet een Jacquerie op 't eind van dezen weg? (Czy na końcu tej drogi nie czeka bunt chłopski?; Ligt er niet een Jacquerie op 't eind van dezen weg – czy na końcu tej drogi nie czeka bunt chłopski?).
En waar zullen dan de beambten zyn, die sedert jaren elkander opvolgden, zonder ooit op 't denkbeeld te zyn gekomen dat er iets hoogers bestaat dan de ‘gunst der Regeering’? (A gdzie będą wtedy urzędnicy, którzy od lat następowali jeden po drugim, nigdy nie wpadając na pomysł, że istnieje coś wyższego niż "łaska rządu"?; En waar zullen dan de beambten zyn – a gdzie będą wtedy urzędnicy, die sedert jaren elkander opvolgden, zonder ooit op 't denkbeeld te zyn gekomen dat er iets hoogers bestaat dan de ‘gunst der Regeering’? – którzy od lat następowali jeden po drugim, nigdy nie wpadając na pomysł, że istnieje coś wyższego niż "łaska rządu"?).
Iets hoogers dan de ‘tevredenheid van den Gouverneur-generaal’? (Coś wyższego niż "zadowolenie gubernatora generalnego"?; Iets hoogers dan de ‘tevredenheid van den Gouverneur-generaal’? – coś wyższego niż "zadowolenie gubernatora generalnego"?).
Waar zullen zy dan wezen, de flauwe-berichtenschryvers die de oogen van 't Bestuur door hun onwaarheden verblindden? (Gdzie będą wtedy, słabi autorzy raportów, którzy zaślepiali oczy zarządu swoimi kłamstwami?; Waar zullen zy dan wezen, de flauwe-berichtenschryvers – gdzie będą wtedy, słabi autorzy raportów, die de oogen van 't Bestuur door hun onwaarheden verblindden – którzy zaślepiali oczy zarządu swoimi kłamstwami?).
Zullen dan zy die vroeger den moed misten om een kordaat woord op 't papier te stellen, te-wapen vliegen en de nederlandsche bezittingen behouden voor Nederland? (Czy ci, którzy wcześniej nie mieli odwagi napisać stanowczego słowa na papierze, chwycą za broń i utrzymają holenderskie posiadłości dla Holandii?; Zullen dan zy die vroeger den moed misten om een kordaat woord op 't papier te stellen – czy ci, którzy wcześniej nie mieli odwagi napisać stanowczego słowa na papierze, te-wapen vliegen en de nederlandsche bezittingen behouden voor Nederland – chwycą za broń i utrzymają holenderskie posiadłości dla Holandii?).
Zullen zy aan Nederland de schatten weergeven die er zullen noodig wezen tot demping van oproer, tot het voorkomen van omwenteling? (Czy oddadzą Holandii skarby, które będą potrzebne do stłumienia buntu, do zapobieżenia rewolucji?; Zullen zy aan Nederland de schatten weergeven – czy oddadzą Holandii skarby, die er zullen noodig wezen tot demping van oproer, tot het voorkomen van omwenteling – które będą potrzebne do stłumienia buntu, do zapobieżenia rewolucji?).
Zullen zy 't leven weergeven aan de duizenden die er vielen door hùn schuld? (Czy oddadzą życie tysiącom, które zginęły z ich winy?; Zullen zy 't leven weergeven aan de duizenden – czy oddadzą życie tysiącom, die er vielen door hùn schuld – które zginęły z ich winy?).
En die ambtenaren, die kontroleurs en residenten, zyn niet de meest schuldigen. (A ci urzędnicy, kontrolerzy i rezydenci, nie są najbardziej winni; En die ambtenaren, die kontroleurs en residenten – a ci urzędnicy, kontrolerzy i rezydenci, zyn niet de meest schuldigen – nie są najbardziej winni).
Het is de Regeering zelf die, als geslagen met onbegrypelyke blindheid, het indienen van gunstige berichten aanmoedigt, uitlokt en beloont. (To sam rząd, jakby dotknięty niezrozumiałą ślepotą, zachęca, prowokuje i nagradza składanie korzystnych raportów; Het is de Regeering zelf die, als geslagen met onbegrypelyke blindheid – to sam rząd, jakby dotknięty niezrozumiałą ślepotą, het indienen van gunstige berichten aanmoedigt, uitlokt en beloont – zachęca, prowokuje i nagradza składanie korzystnych raportów).
Vooral is dit het geval, waar spraak is van onderdrukking der bevolking door inlandsche Hoofden. (Szczególnie dotyczy to przypadków, gdy mowa o ucisku ludności przez miejscowych przywódców; Vooral is dit het geval – szczególnie dotyczy to przypadków, waar spraak is van onderdrukking der bevolking door inlandsche Hoofden – gdy mowa o ucisku ludności przez miejscowych przywódców).
Door velen wordt dit beschermen van de Hoofden toegeschreven aan de onedele berekening dat zy, pracht en praal moetende ten-toon spreiden om op de bevolking den invloed uitteoefenen dien de Regeering noodig heeft om háár gezag staande te houden, daartoe een veel hooger bezoldiging zouden moeten genieten dan thans 't geval is, wanneer men hun niet de vryheid liet het ontbrekende aantevullen door onwettige beschikking over de bezittingen en den arbeid van 't volk. (Wielu przypisuje tę ochronę przywódców nieszlachetnym kalkulacjom, że muszą oni wykazywać się przepychem i splendorem, aby wywierać wpływ na ludność, który rząd potrzebuje do utrzymania swojej władzy, a do tego musieliby otrzymywać znacznie wyższe wynagrodzenie niż obecnie, gdyby nie pozwolono im uzupełniać braków poprzez nielegalne dysponowanie majątkiem i pracą ludu; Door velen wordt dit beschermen van de Hoofden toegeschreven aan de onedele berekening – wielu przypisuje tę ochronę przywódców nieszlachetnym kalkulacjom, dat zy, pracht en praal moetende ten-toon spreiden om op de bevolking den invloed uitteoefenen dien de Regeering noodig heeft om háár gezag staande te houden – że muszą oni wykazywać się przepychem i splendorem, aby wywierać wpływ na ludność, który rząd potrzebuje do utrzymania swojej władzy, daartoe een veel hooger bezoldiging zouden moeten genieten dan thans 't geval is – a do tego musieliby otrzymywać znacznie wyższe wynagrodzenie niż obecnie, wanneer men hun niet de vryheid liet het ontbrekende aantevullen door onwettige beschikking over de bezittingen en den arbeid van 't volk – gdyby nie pozwolono im uzupełniać braków poprzez nielegalne dysponowanie majątkiem i pracą ludu).
Hoe dit zy, de Regeering gaat niet dan noode over tot het toepassen der bepalingen die den Javaan tegen afpersing en roof heeten te beschermen. (Tak czy inaczej, rząd niechętnie przystępuje do stosowania przepisów, które mają chronić Jawajczyków przed wymuszeniami i rabunkami; Hoe dit zy – tak czy inaczej, de Regeering gaat niet dan noode over tot het toepassen der bepalingen die den Javaan tegen afpersing en roof heeten te beschermen – rząd niechętnie przystępuje do stosowania przepisów, które mają chronić Jawajczyków przed wymuszeniami i rabunkami).
Meestal weet men in onbeoordeelbare en vaak uit de lucht gegrepen redenen van staatkunde, een oorzaak te vinden om dien Regent of dat Hoofd te sparen, en 't is dan ook in Indie een tot spreekwoord geykte meening dat het Gouvernement liever tien residenten zou ontslaan dan één Regent. (Zwykle potrafią znaleźć powód w niezrozumiałych i często wyssanych z palca racjach stanu, aby oszczędzić tego regenta lub przywódcę, i dlatego w Indiach utarło się powiedzenie, że rząd wolałby zwolnić dziesięciu rezydentów niż jednego regenta; Meestal weet men in onbeoordeelbare en vaak uit de lucht gegrepen redenen van staatkunde – zwykle potrafią znaleźć powód w niezrozumiałych i często wyssanych z palca racjach stanu, een oorzaak te vinden om dien Regent of dat Hoofd te sparen – aby oszczędzić tego regenta lub przywódcę, en 't is dan ook in Indie een tot spreekwoord geykte meening dat het Gouvernement liever tien residenten zou ontslaan dan één Regent – i dlatego w Indiach utarło się powiedzenie, że rząd wolałby zwolnić dziesięciu rezydentów niż jednego regenta).
Ook die voorgewende politieke redenen – als ze op iets gevestigd zyn – steunen gewoonlyk op valsche opgaven, daar ieder resident belang heeft by 't verheffen van den invloed zyner Regenten op de bevolking, om daarachter zich te verschuilen als er later eenmaal aanmerking mocht vallen op te groote inschikkelykheid omtrent die hoofden. (Te pozorne polityczne powody – jeśli są na czymkolwiek oparte – zazwyczaj opierają się na fałszywych raportach, ponieważ każdy rezydent ma interes w zwiększaniu wpływu swoich regentów na ludność, aby mógł się za nimi schować, jeśli później zostanie zauważona zbyt duża pobłażliwość wobec tych przywódców; Ook die voorgewende politieke redenen – te pozorne polityczne powody, als ze op iets gevestigd zyn – jeśli są na czymkolwiek oparte, steunen gewoonlyk op valsche opgaven – zazwyczaj opierają się na fałszywych raportach, daar ieder resident belang heeft by 't verheffen van den invloed zyner Regenten op de bevolking – ponieważ każdy rezydent ma interes w zwiększaniu wpływu swoich regentów na ludność, om daarachter zich te verschuilen als er later eenmaal aanmerking mocht vallen op te groote inschikkelykheid omtrent die hoofden – aby mógł się za nimi schować, jeśli później zostanie zauważona zbyt duża pobłażliwość wobec tych przywódców).
Ik ga nu de afschuwelyke huichelary voorby van de menschlievend-luidende bepalingen – en van de eeden! – die den Javaan tegen willekeur beschermen… op 't papier, en verzoek den lezer zich te herinneren hoe Havelaar by 't naspreken van die eeden iets te kennen gaf dat denken deed aan minachting. (Przemilczę teraz ohydną hipokryzję przepisów brzmiących humanitarnie – i przysięgi! – które mają chronić Jawajczyków przed arbitralnością… na papierze, i proszę czytelnika, aby pamiętał, jak Havelaar podczas recytowania tych przysięg dał do zrozumienia coś, co przypominało pogardę; Ik ga nu de afschuwelyke huichelary voorby van de menschlievend-luidende bepalingen – en van de eeden! – przemilczę teraz ohydną hipokryzję przepisów brzmiących humanitarnie – i przysięgi!, die den Javaan tegen willekeur beschermen… op 't papier – które mają chronić Jawajczyków przed arbitralnością… na papierze, en verzoek den lezer zich te herinneren hoe Havelaar by 't naspreken van die eeden iets te kennen gaf dat denken deed aan minachting – i proszę czytelnika, aby pamiętał, jak Havelaar podczas recytowania tych przysięg dał do zrozumienia coś, co przypominało pogardę).
Voor 't oogenblik wil ik alleen wyzen op het moeielyke van den toestand des mans die, geheel ànders dan uit kracht eener uitgesproken formule, zich gebonden achtte aan zyn plicht. (Na razie chcę tylko zwrócić uwagę na trudność sytuacji mężczyzny, który, całkowicie inaczej niż z mocy wypowiedzianej formuły, uważał się za zobowiązanego do swojego obowiązku; Voor 't oogenblik wil ik alleen wyzen op het moeielyke van den toestand des mans – na razie chcę tylko zwrócić uwagę na trudność sytuacji mężczyzny, die, geheel ànders dan uit kracht eener uitgesproken formule, zich gebonden achtte aan zyn plicht – który, całkowicie inaczej niż z mocy wypowiedzianej formuły, uważał się za zobowiązanego do swojego obowiązku).
En voor hem was deze moeielykheid grooter nog dan ze voor sommige anderen zou geweest zyn, omdat zyn gemoed zacht was, geheel in tegenspraak met zyn doorzicht dat de lezer nu wel als vry scherp zal hebben leeren kennen. (A dla niego ta trudność była jeszcze większa niż dla niektórych innych, ponieważ jego umysł był łagodny, całkowicie sprzeczny z jego przenikliwością, którą czytelnik poznał jako dość ostrą; En voor hem was deze moeielykheid grooter nog dan ze voor sommige anderen zou geweest zyn – a dla niego ta trudność była jeszcze większa niż dla niektórych innych, omdat zyn gemoed zacht was – ponieważ jego umysł był łagodny, geheel in tegenspraak met zyn doorzicht dat de lezer nu wel als vry scherp zal hebben leeren kennen – całkowicie sprzeczny z jego przenikliwością, którą czytelnik poznał jako dość ostrą).
Hy had dus niet alleen te stryden met vrees voor menschen of met de zorg voor loopbaan en bevordering, noch ook alleen met de plichten die hy als echtgenoot en huisvader te vervullen had: hy moest een vyand overwinnen in zyn eigen hart. (Miał więc do walki nie tylko ze strachem przed ludźmi lub troską o karierę i awans, ani też tylko z obowiązkami, które miał jako mąż i ojciec: musiał pokonać wroga w swoim własnym sercu; Hy had dus niet alleen te stryden met vrees voor menschen of met de zorg voor loopbaan en bevordering – miał więc do walki nie tylko ze strachem przed ludźmi lub troską o karierę i awans, noch ook alleen met de plichten die hy als echtgenoot en huisvader te vervullen had – ani też tylko z obowiązkami, które miał jako mąż i ojciec, hy moest een vyand overwinnen in zyn eigen hart – musiał pokonać wroga w swoim własnym sercu).
Hy kon niet zonder lyden leed zien, en 't zou my te ver leiden als ik de voorbeelden wilde aanvoeren hoe hy immer, ook waar hy gekrenkt en beleedigd was, de party van een tegenstander beschermde tegen zichzelf. (Nie mógł patrzeć na cierpienie bez cierpienia i zbyt daleko by mnie to zaprowadziło, gdybym chciał podać przykłady, jak zawsze, nawet tam, gdzie był urażony i obrażony, chronił przeciwnika przed sobą samym; Hy kon niet zonder lyden leed zien – nie mógł patrzeć na cierpienie bez cierpienia, en 't zou my te ver leiden als ik de voorbeelden wilde aanvoeren – i zbyt daleko by mnie to zaprowadziło, gdybym chciał podać przykłady, hoe hy immer, ook waar hy gekrenkt en beleedigd was, de party van een tegenstander beschermde tegen zichzelf – jak zawsze, nawet tam, gdzie był urażony i obrażony, chronił przeciwnika przed sobą samym).
Hy verhaalde aan Duclari en Verbrugge hoe hy in zyn jeugd iets aantrekkelyks had gevonden in het duel met den sabel, 'tgeen de waarheid was… doch hy zeide er niet by hoe hy na 't wonden van zyn tegenparty gewoonlyk schreide, en zyn gewezen vyand als een liefdezuster verpleegde tot de genezing toe. (Opowiadał Duclariemu i Verbrugge'owi, jak w młodości znalazł coś pociągającego w pojedynku na szable, co było prawdą… ale nie powiedział, jak zwykle płakał po zranieniu swojego przeciwnika i pielęgnował swojego byłego wroga jak kochająca siostra aż do wyleczenia; Hy verhaalde aan Duclari en Verbrugge hoe hy in zyn jeugd iets aantrekkelyks had gevonden in het duel met den sabel – opowiadał Duclariemu i Verbrugge'owi, jak w młodości znalazł coś pociągającego w pojedynku na szable, 'tgeen de waarheid was – co było prawdą, doch hy zeide er niet by hoe hy na 't wonden van zyn tegenparty gewoonlyk schreide – ale nie powiedział, jak zwykle płakał po zranieniu swojego przeciwnika, en zyn gewezen vyand als een liefdezuster verpleegde tot de genezing toe – i pielęgnował swojego byłego wroga jak kochająca siostra aż do wyleczenia).
Ik zou kunnen verhalen hoe hy te Natal den kettingganger die op hem geschoten had, by zich nam, den man vriendelyk toesprak, hem voeden liet en vryheid gaf boven alle anderen, omdat hy meende te ontdekken dat de verbittering van dien veroordeelde 't gevolg was van een, elders geslagen, te streng vonnis. (Mógłbym opowiedzieć, jak w Natal wziął do siebie skazańca, który do niego strzelał, uprzejmie go przemówił, kazał go nakarmić i dał mu więcej wolności niż innym, ponieważ uważał, że rozgoryczenie tego skazańca było wynikiem zbyt surowego wyroku wydanego gdzie indziej; Ik zou kunnen verhalen hoe hy te Natal den kettingganger die op hem geschoten had, by zich nam – mógłbym opowiedzieć, jak w Natal wziął do siebie skazańca, który do niego strzelał, den man vriendelyk toesprak, hem voeden liet en vryheid gaf boven alle anderen – uprzejmie go przemówił, kazał go nakarmić i dał mu więcej wolności niż innym, omdat hy meende te ontdekken dat de verbittering van dien veroordeelde 't gevolg was van een, elders geslagen, te streng vonnis – ponieważ uważał, że rozgoryczenie tego skazańca było wynikiem zbyt surowego wyroku wydanego gdzie indziej).
Gewoonlyk werd de zachtheid van zyn gemoed òf ontkend, òf belachelyk gevonden. (Zwykle łagodność jego umysłu była albo zaprzeczana, albo uważana za śmieszną; Gewoonlyk werd de zachtheid van zyn gemoed – zwykle łagodność jego umysłu òf ontkend, òf belachelyk gevonden – była albo zaprzeczana, albo uważana za śmieszną).
Ontkend door wie zyn hart verwarde met zyn geest. (Zaprzeczane przez tych, którzy mylili jego serce z jego umysłem; Ontkend door wie zyn hart verwarde met zyn geest – zaprzeczane przez tych, którzy mylili jego serce z jego umysłem).
Belachelyk gevonden door wie niet begrypen kon hoe een verstandig mensch zich moeite gaf om een vlieg te redden, die vastgeraakt was in het web eener spin. (Uważana za śmieszną przez tych, którzy nie mogli zrozumieć, jak rozsądny człowiek mógłby się trudzić, by uratować muchę, która utknęła w sieci pająka; Belachelyk gevonden door wie niet begrypen kon hoe een verstandig mensch zich moeite gaf om een vlieg te redden – uważana za śmieszną przez tych, którzy nie mogli zrozumieć, jak rozsądny człowiek mógłby się trudzić, die vastgeraakt was in het web eener spin – by uratować muchę, która utknęła w sieci pająka).
Ontkend weder door ieder – buiten Tine – die hem daarna hoorde schimpen op die ‘domme dieren’ en op de ‘domme natuur’ die zulke dieren schiep. (Ponownie zaprzeczane przez każdego – poza Tine – kto później słyszał, jak wyśmiewał te "głupie zwierzęta" i "głupią naturę", która stworzyła takie zwierzęta; Ontkend weder door ieder – buiten Tine – die hem daarna hoorde schimpen op die ‘domme dieren’ en op de ‘domme natuur’ – ponownie zaprzeczane przez każdego – poza Tine – kto później słyszał, jak wyśmiewał te "głupie zwierzęta", die zulke dieren schiep – i "głupią naturę", która stworzyła takie zwierzęta).
Maar nog een andere wyze bestond er om hem neertehalen van 't voetstuk waarop zyn omgeving – men mocht hem beminnen of niet – wel gedwongen was hem te plaatsen. (Istniał jeszcze inny sposób, by zrzucić go z piedestału, na który jego otoczenie – niezależnie od tego, czy go kochano, czy nie – musiało go postawić; Maar nog een andere wyze bestond er om hem neertehalen van 't voetstuk waarop zyn omgeving – istniał jeszcze inny sposób, by zrzucić go z piedestału, men mocht hem beminnen of niet – wel gedwongen was hem te plaatsen – na który jego otoczenie – niezależnie od tego, czy go kochano, czy nie – musiało go postawić).
‘Ja, hy is geestig, maar… er is vluchtigheid in zyn geest.’ (Tak, jest dowcipny, ale… jest w jego umyśle lekkość; ‘Ja, hy is geestig, maar… er is vluchtigheid in zyn geest – tak, jest dowcipny, ale… jest w jego umyśle lekkość).
Of: ‘hy is verstandig, maar… hy gebruikt zyn verstand niet goed.’ (Albo: jest rozsądny, ale… nie używa swojego rozumu dobrze; Of: ‘hy is verstandig, maar… hy gebruikt zyn verstand niet goed – albo: jest rozsądny, ale… nie używa swojego rozumu dobrze).
Of: ‘ja, hy is goedhartig, maar… hy koketteert er mee!’ (Albo: tak, jest dobroduszny, ale… kokietuje tym!; Of: ‘ja, hy is goedhartig, maar… hy koketteert er mee – albo: tak, jest dobroduszny, ale… kokietuje tym).
Voor zyn geest, voor zyn verstand, trek ik geen party. (Nie biorę strony za jego umysł, za jego rozum; Voor zyn geest, voor zyn verstand, trek ik geen party – nie biorę strony za jego umysł, za jego rozum).
Maar zyn hart? (Ale jego serce?; Maar zyn hart – ale jego serce?).
Arme spartelende vliegjes die hy redde als hy geheel alleen was, wilt gy dat hart verdedigen tegen de beschuldiging van koketterie? (Biedne szamoczące się muszki, które ratował, gdy był całkiem sam, czy chcecie bronić tego serca przed zarzutem kokieterii?; Arme spartelende vliegjes die hy redde als hy geheel alleen was – biedne szamoczące się muszki, które ratował, gdy był całkiem sam, wilt gy dat hart verdedigen tegen de beschuldiging van koketterie – czy chcecie bronić tego serca przed zarzutem kokieterii?).
Maar ge zyt weggevlogen, en hebt u niet bekommerd om Havelaar, gy die niet weten kondet dat hy eenmaal behoefte hebben zou aan uw getuigenis! (Ale odleciałyście i nie martwiłyście się o Havelaara, wy, które nie mogłyście wiedzieć, że kiedyś będzie potrzebował waszego świadectwa!; Maar ge zyt weggevlogen, en hebt u niet bekommerd om Havelaar – ale odleciałyście i nie martwiłyście się o Havelaara, gy die niet weten kondet dat hy eenmaal behoefte hebben zou aan uw getuigenis – wy, które nie mogłyście wiedzieć, że kiedyś będzie potrzebował waszego świadectwa!).
