Nikita Shcheholevatyi
Nauka Holenderskiego przez Literaturę: Analiza i Tłumaczenie 'Max Havelaar' z Klasyki Niderlandzkiej
De kris was niet zeer schoon, maar er waren zilveren banden om de scheede, en ook op de punt der scheede was een plaatje zilver. (Kris nie był zbyt piękny, ale miał srebrne opaski na pochwie, a także na końcu pochwy był srebrny plakiet; De kris was niet zeer schoon – Kris nie był zbyt piękny, maar er waren zilveren banden om de scheede – ale miał srebrne opaski na pochwie, en ook op de punt der scheede was een plaatje zilver – a także na końcu pochwy był srebrny plakiet)
Hy verkocht deze kris aan een Chinees die op de hoofdplaats woonde, en kwam te-huis met vier-en-twintig gulden, voor welk geld hy een anderen buffel kocht. (Sprzedał tego krisa Chińczykowi, który mieszkał w głównym mieście, i wrócił do domu z dwudziestoma czterema guldenami, za które kupił innego bawoła; Hy verkocht deze kris – Sprzedał tego krisa, aan een Chinees die op de hoofdplaats woonde – Chińczykowi, który mieszkał w głównym mieście, en kwam te-huis met vier-en-twintig gulden – i wrócił do domu z dwudziestoma czterema guldenami, voor welk geld hy een anderen buffel kocht – za które kupił innego bawoła)
Saïdjah, die toen omstreeks zeven jaar oud was, had met den nieuwen buffel spoedig vriendschap gesloten. (Saïdjah, który miał wtedy około siedmiu lat, szybko zaprzyjaźnił się z nowym bawołem; Saïdjah, die toen omstreeks zeven jaar oud was – Saïdjah, który miał wtedy około siedmiu lat, had met den nieuwen buffel spoedig vriendschap gesloten – szybko zaprzyjaźnił się z nowym bawołem)
Ik zeg niet zonder doel: vriendschap, want het is inderdaad treffend te zien hoe de javasche kerbo zich hecht aan den kleinen jongen die hem bewaakt en verzorgt. (Mówię nie bez powodu: przyjaźń, ponieważ rzeczywiście wzruszające jest, jak jawajski bawół przywiązuje się do małego chłopca, który go pilnuje i opiekuje się nim; Ik zeg niet zonder doel: vriendschap – Mówię nie bez powodu: przyjaźń, want het is inderdaad treffend te zien – ponieważ rzeczywiście wzruszające jest, hoe de javasche kerbo zich hecht aan den kleinen jongen – jak jawajski bawół przywiązuje się do małego chłopca, die hem bewaakt en verzorgt – który go pilnuje i opiekuje się nim)
Het sterke dier buigt gewillig den zwaren kop rechts of links of omlaag naar den vingerdruk van 't kind, dat hy kent, dat hy verstaat, waarmede hy is opgegroeid. (Silne zwierzę chętnie pochyla ciężką głowę w prawo, w lewo lub w dół na dotyk palca dziecka, które zna, które rozumie, z którym dorastało; Het sterke dier buigt gewillig den zwaren kop – Silne zwierzę chętnie pochyla ciężką głowę, rechts of links of omlaag naar den vingerdruk van 't kind – w prawo, w lewo lub w dół na dotyk palca dziecka, dat hy kent, dat hy verstaat – które zna, które rozumie, waarmede hy is opgegroeid – z którym dorastało)
Zulke vriendschap dan had ook de kleine Saïdjah spoedig weten inteboezemen aan den nieuwen gast, en Saïdjah's aanmoedigende kinderstem scheen meer kracht nog te geven aan de krachtvolle schoften van 't sterke dier, als het den zwaren kleigrond opscheurde en zyn weg teekende in diepe scherpe voren. (Taka przyjaźń była także szybko wzbudzona przez małego Saïdjah w nowym gościu, a zachęcający dziecięcy głos Saïdjah zdawał się jeszcze bardziej wzmacniać silne plecy potężnego zwierzęcia, gdy rozrywało ciężką gliniastą ziemię i zaznaczało swoją drogę w głębokich, ostrych bruzdach; Zulke vriendschap dan had ook de kleine Saïdjah – Taka przyjaźń była także szybko wzbudzona przez małego Saïdjah, spoedig weten inteboezemen aan den nieuwen gast – w nowym gościu, en Saïdjah's aanmoedigende kinderstem scheen meer kracht nog te geven aan de krachtvolle schoften van 't sterke dier – a zachęcający dziecięcy głos Saïdjah zdawał się jeszcze bardziej wzmacniać silne plecy potężnego zwierzęcia, als het den zwaren kleigrond opscheurde en zyn weg teekende in diepe scherpe voren – gdy rozrywało ciężką gliniastą ziemię i zaznaczało swoją drogę w głębokich, ostrych bruzdach)
De buffel keerde gewillig om als hy aan 't eind was van den akker, en verloor geen duimbreed gronds by het terugploegen van de nieuwe voor, die altyd naast de oude lag als ware de sawah een tuingrond geweest, geharkt door een reus. (Bawół chętnie zawracał na końcu pola i nie tracił ani cala ziemi podczas orki nowego rowu, który zawsze leżał obok starego, jakby pole było ogrodem, grabionym przez olbrzyma; De buffel keerde gewillig om – Bawół chętnie zawracał, als hy aan 't eind was van den akker – na końcu pola, en verloor geen duimbreed gronds – i nie tracił ani cala ziemi, by het terugploegen van de nieuwe voor – podczas orki nowego rowu, die altyd naast de oude lag – który zawsze leżał obok starego, als ware de sawah een tuingrond geweest – jakby pole było ogrodem, geharkt door een reus – grabionym przez olbrzyma)
Daarnaast lagen de sawahs van Adinda's vader, den vader van 't kind dat met Saïdjah huwen zou. (Obok leżały pola ojca Adindy, ojca dziecka, które miało poślubić Saïdjah; Daarnaast lagen de sawahs van Adinda's vader – Obok leżały pola ojca Adindy, den vader van 't kind dat met Saïdjah huwen zou – ojca dziecka, które miało poślubić Saïdjah)
En als Adinda's broertjes aankwamen aan de tusschenliggende grens, juist als ook Saïdjah dáár was met zyn ploeg, dan riepen zy elkander vroolyk toe, en roemden om-stryd de kracht en de gehoorzaamheid hunner buffels. (A gdy bracia Adindy przychodzili na granicę, właśnie gdy Saïdjah też tam był ze swoim pługiem, wołali do siebie radośnie i wychwalali siłę oraz posłuszeństwo swoich bawołów; En als Adinda's broertjes aankwamen aan de tusschenliggende grens – A gdy bracia Adindy przychodzili na granicę, juist als ook Saïdjah dáár was met zyn ploeg – właśnie gdy Saïdjah też tam był ze swoim pługiem, dan riepen zy elkander vroolyk toe – wołali do siebie radośnie, en roemden om-stryd de kracht en de gehoorzaamheid hunner buffels – i wychwalali siłę oraz posłuszeństwo swoich bawołów)
Maar ik geloof dat die van Saïdjah de beste was, misschien wel omdat deze hem beter dan de anderen wist toetespreken. (Ale wierzę, że bawół Saïdjah był najlepszy, być może dlatego, że ten umiał lepiej niż inni go motywować; Maar ik geloof – Ale wierzę, dat die van Saïdjah de beste was – że bawół Saïdjah był najlepszy, misschien wel omdat deze hem beter dan de anderen wist toetespreken – być może dlatego, że ten umiał lepiej niż inni go motywować)
Want buffels zyn zeer gevoelig voor goede toespraak. (Bo bawoły są bardzo wrażliwe na dobre słowo; Want buffels zyn zeer gevoelig – Bo bawoły są bardzo wrażliwe, voor goede toespraak – na dobre słowo)
Saïdjah was negen jaar oud geworden, en Adinda reeds zes jaren, voor deze buffel aan Saïdjah's vader werd afgenomen door het distriktshoofd van Parang-Koedjang. (Saïdjah miał dziewięć lat, a Adinda już sześć lat, gdy ten bawół został odebrany ojcu Saïdjah przez naczelnika dystryktu Parang-Koedjang; Saïdjah was negen jaar oud geworden – Saïdjah miał dziewięć lat, en Adinda reeds zes jaren – a Adinda już sześć lat, voor deze buffel aan Saïdjah's vader werd afgenomen – gdy ten bawół został odebrany ojcu Saïdjah, door het distriktshoofd van Parang-Koedjang – przez naczelnika dystryktu Parang-Koedjang)
Saïdjah's vader, die zeer arm was, verkocht nu aan een Chinees twee zilveren klamboe-haken, poesaka van de ouders zyner vrouw, voor achttien gulden. (Ojciec Saïdjah, który był bardzo biedny, sprzedał teraz Chińczykowi dwa srebrne haczyki do moskitiery, pamiątki po rodzicach jego żony, za osiemnaście guldenów; Saïdjah's vader, die zeer arm was – Ojciec Saïdjah, który był bardzo biedny, verkocht nu aan een Chinees – sprzedał teraz Chińczykowi, twee zilveren klamboe-haken – dwa srebrne haczyki do moskitiery, poesaka van de ouders zyner vrouw – pamiątki po rodzicach jego żony, voor achttien gulden – za osiemnaście guldenów)
En voor dat geld kocht hy een nieuwen buffel. (I za te pieniądze kupił nowego bawoła; En voor dat geld – I za te pieniądze, kocht hy een nieuwen buffel – kupił nowego bawoła)
Maar Saïdjah was bedroefd. (Ale Saïdjah był zasmucony; Maar Saïdjah was bedroefd – Ale Saïdjah był zasmucony)
Want hy wist van Adinda's broertjes, dat de vorige buffel was heengedreven naar de hoofdplaats, en hy had zyn vader gevraagd of deze dat dier niet gezien had toen hy dáár was om de klamboe-haken te verkoopen? (Bo wiedział od braci Adindy, że poprzedni bawół został odprowadzony do głównego miasta, i zapytał ojca, czy nie widział tego zwierzęcia, gdy tam był, aby sprzedać haczyki do moskitiery; Want hy wist van Adinda's broertjes – Bo wiedział od braci Adindy, dat de vorige buffel was heengedreven naar de hoofdplaats – że poprzedni bawół został odprowadzony do głównego miasta, en hy had zyn vader gevraagd – i zapytał ojca, of deze dat dier niet gezien had – czy nie widział tego zwierzęcia, toen hy dáár was om de klamboe-haken te verkoopen – gdy tam był, aby sprzedać haczyki do moskitiery)
Op welke vraag Saïdjah's vader niet had willen antwoorden. (Na które pytanie ojciec Saïdjah nie chciał odpowiedzieć; Op welke vraag – Na które pytanie, Saïdjah's vader niet had willen antwoorden – ojciec Saïdjah nie chciał odpowiedzieć)
Daarom vreesde hy dat zyn buffel geslacht was, zooals de andere buffels die het distriktshoofd afnam aan de bevolking. (Dlatego obawiał się, że jego bawół został zabity, podobnie jak inne bawoły, które naczelnik dystryktu odbierał ludności; Daarom vreesde hy – Dlatego obawiał się, dat zyn buffel geslacht was – że jego bawół został zabity, zooals de andere buffels – podobnie jak inne bawoły, die het distriktshoofd afnam aan de bevolking – które naczelnik dystryktu odbierał ludności)
En Saïdjah schreide veel als hy dacht aan den armen buffel waarmede hy twee jaren zoo innig had omgegaan. (I Saïdjah dużo płakał, gdy myślał o biednym bawole, z którym spędził dwa lata; En Saïdjah schreide veel – I Saïdjah dużo płakał, als hy dacht aan den armen buffel – gdy myślał o biednym bawole, waarmede hy twee jaren zoo innig had omgegaan – z którym spędził dwa lata)
En hy kon niet eten, langen tyd, want zyn keel was te nauw als hy slikte. (I przez długi czas nie mógł jeść, bo jego gardło było zbyt wąskie, gdy przełykał; En hy kon niet eten, langen tyd – I przez długi czas nie mógł jeść, want zyn keel was te nauw als hy slikte – bo jego gardło było zbyt wąskie, gdy przełykał)
Men bedenke dat Saïdjah een kind was. (Trzeba pamiętać, że Saïdjah był dzieckiem; Men bedenke dat – Trzeba pamiętać, że Saïdjah een kind was – Saïdjah był dzieckiem)
De nieuwe buffel leerde Saïdjah kennen, en nam in de genegenheid van 't kind zeer spoedig de plaats in van zyn voorganger… (Nowy bawół poznał Saïdjah i szybko zajął miejsce w sercu dziecka po swoim poprzedniku; De nieuwe buffel leerde Saïdjah kennen – Nowy bawół poznał Saïdjah, en nam in de genegenheid van 't kind – i szybko zajął miejsce w sercu dziecka, zeer spoedig de plaats in van zyn voorganger – po swoim poprzedniku)
… al te spoedig eigenlyk. Want, helaas, de was-indrukken van ons hart worden zoo licht gladgestreken, om plaats te maken voor later schrift. (… zbyt szybko właściwie. Bo, niestety, woskowe odciski naszych serc są tak łatwo wygładzane, by zrobić miejsce dla późniejszego pisma; … al te spoedig eigenlyk – … zbyt szybko właściwie, Want, helaas, de was-indrukken van ons hart worden zoo licht gladgestreken – Bo, niestety, woskowe odciski naszych serc są tak łatwo wygładzane, om plaats te maken voor later schrift – by zrobić miejsce dla późniejszego pisma)
Hoe dit zy, de nieuwe buffel was wel niet zoo sterk als de vorige… wel was 't oude juk te ruim voor zyn schoft… (Tak czy inaczej, nowy bawół nie był tak silny jak poprzedni… stare jarzmo było za luźne na jego kłębie; Hoe dit zy – Tak czy inaczej, de nieuwe buffel was wel niet zoo sterk als de vorige – nowy bawół nie był tak silny jak poprzedni, wel was 't oude juk te ruim voor zyn schoft – stare jarzmo było za luźne na jego kłębie)
… maar 't arme dier was gewillig als zyn voorganger die geslacht was, en al kon dan Saïdjah niet meer roemen op de kracht van zyn buffel by 't ontmoeten van Adinda's broertjes aan de grens, hy beweerde toch dat geen ander den zynen overtrof in goeden wil. (… ale biedne zwierzę było chętne jak jego poprzednik, który został zabity, i choć Saïdjah nie mógł już chwalić się siłą swojego bawołu przy spotkaniach z braćmi Adindy na granicy, twierdził, że żaden inny nie przewyższał jego w dobrej woli; … maar 't arme dier was gewillig als zyn voorganger die geslacht was – … ale biedne zwierzę było chętne jak jego poprzednik, który został zabity, en al kon dan Saïdjah niet meer roemen op de kracht van zyn buffel – i choć Saïdjah nie mógł już chwalić się siłą swojego bawołu, by 't ontmoeten van Adinda's broertjes aan de grens – przy spotkaniach z braćmi Adindy na granicy, hy beweerde toch dat geen ander den zynen overtrof in goeden wil – twierdził, że żaden inny nie przewyższał jego w dobrej woli)
En wanneer de vore niet zoo rechtlynig liep als voorheen, of als er aardklonten ondoorgesneden waren omgegaan, werkte hy dat gaarne by met zyn patjol, zooveel hy kon. (A gdy bruzda nie była tak prosta jak wcześniej, lub gdy grudki ziemi były nierozcięte, chętnie poprawiał to swoim patjolem, na ile mógł; En wanneer de vore niet zoo rechtlynig liep als voorheen – A gdy bruzda nie była tak prosta jak wcześniej, of als er aardklonten ondoorgesneden waren omgegaan – lub gdy grudki ziemi były nierozcięte, werkte hy dat gaarne by met zyn patjol – chętnie poprawiał to swoim patjolem, zooveel hy kon – na ile mógł)
Bovendien, geen buffel had een oeser-oeseran als de zyne. De penghoeloe zelf had gezegd dat er ontong was in den loop van die haarwervels op de achterschoften. (Ponadto żaden bawół nie miał takiego wicherka jak jego. Sam penghoeloe powiedział, że w biegu tych wicherów na grzbiecie była ontong; Bovendien, geen buffel had een oeser-oeseran als de zyne – Ponadto żaden bawół nie miał takiego wicherka jak jego, De penghoeloe zelf had gezegd dat er ontong was – Sam penghoeloe powiedział, że była ontong, in den loop van die haarwervels op de achterschoften – w biegu tych wicherów na grzbiecie)
Eens, in 't veld, riep Saïdjah te-vergeefs zyn buffel toe, wat spoed te maken. (Pewnego razu, na polu, Saïdjah na próżno wołał swojego bawołu, by się pośpieszył; Eens, in 't veld – Pewnego razu, na polu, riep Saïdjah te-vergeefs zyn buffel toe – Saïdjah na próżno wołał swojego bawołu, wat spoed te maken – by się pośpieszył)
Het dier stond pal. (Zwierzę stało nieruchomo; Het dier stond pal – Zwierzę stało nieruchomo)
Saïdjah, verstoord over zoo groote en vooral zoo ongewone weerspannigheid, kon zich niet weerhouden een beleediging te uiten. (Saïdjah, zirytowany tak dużą i zwłaszcza tak niezwykłą opornością, nie mógł powstrzymać się od wyrażenia obelgi; Saïdjah, verstoord over zoo groote en vooral zoo ongewone weerspannigheid – Saïdjah, zirytowany tak dużą i zwłaszcza tak niezwykłą opornością, kon zich niet weerhouden een beleediging te uiten – nie mógł powstrzymać się od wyrażenia obelgi)
Hy riep: a.s. Ieder die in Indie geweest is, zal my verstaan. En wie me niet verstaat, wint er by dat ik hem de uitlegging spaar van een grove uitdrukking. (Zawołał: a.s. Każdy, kto był w Indiach, mnie zrozumie. A kto mnie nie rozumie, zyska na tym, że oszczędzę mu wyjaśnienia tego grubiańskiego wyrażenia; Hy riep: a.s. – Zawołał: a.s., Ieder die in Indie geweest is, zal my verstaan – Każdy, kto był w Indiach, mnie zrozumie, En wie me niet verstaat – A kto mnie nie rozumie, wint er by dat ik hem de uitlegging spaar van een grove uitdrukking – zyska na tym, że oszczędzę mu wyjaśnienia tego grubiańskiego wyrażenia)
Saïdjah bedoelde evenwel niets kwaads daarmede. (Saïdjah nie miał na myśli nic złego; Saïdjah bedoelde evenwel niets kwaads daarmede – Saïdjah nie miał na myśli nic złego)
Hy zei 't maar omdat hy 't zoo dikwyls had hooren zeggen door anderen, als ze ontevreden waren over hun buffels. (Powiedział to tylko dlatego, że tak często słyszał to od innych, gdy byli niezadowoleni ze swoich bawołów; Hy zei 't maar omdat hy 't zoo dikwyls had hooren zeggen door anderen – Powiedział to tylko dlatego, że tak często słyszał to od innych, als ze ontevreden waren over hun buffels – gdy byli niezadowoleni ze swoich bawołów)
Maar hy had het niet behoeven te zeggen, want het baatte niets: zyn buffel deed geen stap verder. (Ale nie musiał tego mówić, bo to nic nie dało: jego bawół nie zrobił ani kroku dalej; Maar hy had het niet behoeven te zeggen – Ale nie musiał tego mówić, want het baatte niets – bo to nic nie dało, zyn buffel deed geen stap verder – jego bawół nie zrobił ani kroku dalej)
Hy schudde den kop als om 't juk aftewerpen… men zag den adem uit zyn neusgaten… hy blaasde, sidderde, rilde… er was angst in zyn blauw oog, en de bovenlip was opgetrokken zoodat het tandvleesch bloot lag… (Pokręcił głową, jakby chciał zrzucić jarzmo… widać było oddech z jego nozdrzy… wydychał, drżał, trząsł się… w jego niebieskim oku było widać strach, a górna warga była uniesiona, ukazując dziąsła; Hy schudde den kop als om 't juk aftewerpen – Pokręcił głową, jakby chciał zrzucić jarzmo, men zag den adem uit zyn neusgaten – widać było oddech z jego nozdrzy, hy blaasde, sidderde, rilde – wydychał, drżał, trząsł się, er was angst in zyn blauw oog – w jego niebieskim oku było widać strach, en de bovenlip was opgetrokken zoodat het tandvleesch bloot lag – a górna warga była uniesiona, ukazując dziąsła)
‘Vlucht, vlucht, riepen op-eenmaal Adinda's broertjes, Saïdjah, vlucht! Daar is een tyger!’ (‘Uciekaj, uciekaj’, krzyknęli nagle bracia Adindy, ‘Saïdjah, uciekaj! Tam jest tygrys!’; ‘Vlucht, vlucht, riepen op-eenmaal Adinda's broertjes – ‘Uciekaj, uciekaj’, krzyknęli nagle bracia Adindy, Saïdjah, vlucht! – ‘Saïdjah, uciekaj!’, Daar is een tyger! – Tam jest tygrys!)
En allen ontdeden hun buffels van de ploegjukken, en slingerden zich op de breede ruggen, en galoppeerden weg door sawahs, over galangans, door modder, door kreupelhout en bosch en allang-allang, langs velden en wegen. (I wszyscy uwolnili swoje bawoły z jarzm, rzucili się na szerokie grzbiety i galopem uciekali przez pola ryżowe, przez galangany, przez błoto, przez zarośla i lasy, przez pola i drogi; En allen ontdeden hun buffels van de ploegjukken – I wszyscy uwolnili swoje bawoły z jarzm, en slingerden zich op de breede ruggen – rzucili się na szerokie grzbiety, en galoppeerden weg door sawahs, over galangans – i galopem uciekali przez pola ryżowe, przez galangany, door modder, door kreupelhout en bosch en allang-allang – przez błoto, przez zarośla i lasy, langs velden en wegen – przez pola i drogi)
En toen ze hygend en zweetend binnenrenden in het dorp Badoer, was Saïdjah niet by hen. (A gdy wbiegli zadyszani i spoceni do wsi Badoer, Saïdjah nie było z nimi; En toen ze hygend en zweetend binnenrenden in het dorp Badoer – A gdy wbiegli zadyszani i spoceni do wsi Badoer, was Saïdjah niet by hen – Saïdjah nie było z nimi)
Want toen deze zyn buffel, bevryd van het juk, had bestegen als de anderen om te vluchten als zy, had een onverwachte sprong van het dier hem 't evenwicht benomen en ter-aarde geworpen. (Bo gdy wsiadł na swojego bawoła, uwolnionego z jarzma, aby uciec jak inni, niespodziewany skok zwierzęcia pozbawił go równowagi i rzucił na ziemię; Want toen deze zyn buffel, bevryd van het juk, had bestegen als de anderen om te vluchten als zy – Bo gdy wsiadł na swojego bawoła, uwolnionego z jarzma, aby uciec jak inni, had een onverwachte sprong van het dier hem 't evenwicht benomen en ter-aarde geworpen – niespodziewany skok zwierzęcia pozbawił go równowagi i rzucił na ziemię)
De tyger was zeer na… (Tygrys był bardzo blisko…; De tyger was zeer na – Tygrys był bardzo blisko)
Saïdjah's buffel, voortgedreven door eigen vaart, schoot eenige sprongen voorby de plek waar zyn kleine meester den dood wachtte. (Bawół Saïdjah, napędzany własnym pędem, wykonał kilka skoków obok miejsca, gdzie jego mały pan czekał na śmierć; Saïdjah's buffel, voortgedreven door eigen vaart – Bawół Saïdjah, napędzany własnym pędem, schoot eenige sprongen voorby de plek waar zyn kleine meester den dood wachtte – wykonał kilka skoków obok miejsca, gdzie jego mały pan czekał na śmierć)
Maar door eigen vaart alleen, en niet door eigen wil, was het dier verder gegaan dan Saïdjah. (Ale tylko przez własny pęd, a nie przez własną wolę, zwierzę poszło dalej niż Saïdjah; Maar door eigen vaart alleen, en niet door eigen wil – Ale tylko przez własny pęd, a nie przez własną wolę, was het dier verder gegaan dan Saïdjah – zwierzę poszło dalej niż Saïdjah)
Want nauw had het de stuwing overwonnen die alle stof beheerscht, ook na 't ophouden van de oorzaak die haar voortstuwde, of 't keerde terug, zette zyn lomp lyf op zyn lompe pooten als een dak over het kind, en keerde zyn gehoornden kop naar den tyger. (Bo ledwo przezwyciężyło pęd, który rządzi całą materią, nawet po ustaniu przyczyny, która go napędzała, zawróciło, postawiło swoje masywne ciało na swoich masywnych nogach jak dach nad dzieckiem i zwróciło swój rogatą głowę w stronę tygrysa; Want nauw had het de stuwing overwonnen die alle stof beheerscht – Bo ledwo przezwyciężyło pęd, który rządzi całą materią, ook na 't ophouden van de oorzaak die haar voortstuwde – nawet po ustaniu przyczyny, która go napędzała, of 't keerde terug – zawróciło, zette zyn lomp lyf op zyn lompe pooten als een dak over het kind – postawiło swoje masywne ciało na swoich masywnych nogach jak dach nad dzieckiem, en keerde zyn gehoornden kop naar den tyger – i zwróciło swój rogatą głowę w stronę tygrysa)
Deze sprong… maar hy sprong voor 't laatst. (Ten skoczył… ale skoczył po raz ostatni; Deze sprong – Ten skoczył, maar hy sprong voor 't laatst – ale skoczył po raz ostatni)
De buffel ving hem op zyn hoornen, en verloor slechts wat vleesch dat de tyger hem uitsloeg aan den hals. (Bawół złapał go na swoje rogi i stracił tylko trochę mięsa, które tygrys wyrwał mu z szyi; De buffel ving hem op zyn hoornen – Bawół złapał go na swoje rogi, en verloor slechts wat vleesch – i stracił tylko trochę mięsa, dat de tyger hem uitsloeg aan den hals – które tygrys wyrwał mu z szyi)
De aanvaller lag daar met opgescheurden buik, en Saïdjah was gered. (Napastnik leżał tam z rozprutym brzuchem, a Saïdjah został uratowany; De aanvaller lag daar met opgescheurden buik – Napastnik leżał tam z rozprutym brzuchem, en Saïdjah was gered – a Saïdjah został uratowany)
Wèl was er ontong geweest in de oeser-oeseran van dien buffel! (W rzeczy samej był ontong w wicherze tego bawołu!; Wèl was er ontong geweest in de oeser-oeseran van dien buffel – W rzeczy samej był ontong w wicherze tego bawołu!)
Toen deze buffel aan Saïdjah's vader was afgenomen, en geslacht… (Gdy ten bawół został odebrany ojcu Saïdjah i zabity…; Toen deze buffel aan Saïdjah's vader was afgenomen – Gdy ten bawół został odebrany ojcu Saïdjah, en geslacht – i zabity)
Ik heb u gezegd, lezer, dat myn verhaal eentonig is. (Mówiłem ci, czytelniku, że moja opowieść jest monotonna; Ik heb u gezegd, lezer – Mówiłem ci, czytelniku, dat myn verhaal eentonig is – że moja opowieść jest monotonna)
…toen deze buffel geslacht was, telde Saïdjah twaalf jaar, en Adinda weefde sarongs, en batikte die met puntige kapala. (… gdy ten bawół został zabity, Saïdjah miał dwanaście lat, a Adinda tkała sarongi i batikowała je ostrą kapelą; …toen deze buffel geslacht was – … gdy ten bawół został zabity, telde Saïdjah twaalf jaar – Saïdjah miał dwanaście lat, en Adinda weefde sarongs – a Adinda tkała sarongi, en batikte die met puntige kapala – i batikowała je ostrą kapelą)
Ze had reeds gedachten te brengen in den loop van haar verfschuitje, en ze teekende droefheid op haar weefsel, want ze had Saïdjah zeer treurig gezien. (Miała już myśli do przeniesienia na bieg swojej farby, i rysowała smutek na swoim płótnie, bo widziała Saïdjah bardzo smutnego; Ze had reeds gedachten te brengen in den loop van haar verfschuitje – Miała już myśli do przeniesienia na bieg swojej farby, en ze teekende droefheid op haar weefsel – i rysowała smutek na swoim płótnie, want ze had Saïdjah zeer treurig gezien – bo widziała Saïdjah bardzo smutnego)
En ook Saïdjah's vader was bedroefd, doch zyn moeder het meest. (I także ojciec Saïdjah był smutny, ale najbardziej matka; En ook Saïdjah's vader was bedroefd – I także ojciec Saïdjah był smutny, doch zyn moeder het meest – ale najbardziej matka)
Deze toch had de wonde genezen aan den hals van het trouwe dier dat haar kind ongedeerd had thuis-gebracht, nadat zy op de mare van Adinda's broertjes gemeend had dat het was weggevoerd door den tyger. (To ona wyleczyła ranę na szyi wiernego zwierzęcia, które bezpiecznie przywiozło jej dziecko do domu, po tym, jak na wieść od braci Adindy myślała, że zostało zabrane przez tygrysa; Deze toch had de wonde genezen aan den hals van het trouwe dier – To ona wyleczyła ranę na szyi wiernego zwierzęcia, dat haar kind ongedeerd had thuis-gebracht – które bezpiecznie przywiozło jej dziecko do domu, nadat zy op de mare van Adinda's broertjes gemeend had – po tym, jak na wieść od braci Adindy myślała, dat het was weggevoerd door den tyger – że zostało zabrane przez tygrysa)
Ze had die wond zoo dikwyls bezien met de gedachte hoe diep de klauw die zóó ver indrong in de ruwe vezelen van den buffel, zou voortgedreven zyn in 't weeke lyf van haar kind, en telkens als ze versche geneeskruiden had gelegd op de wonde, streelde zy den buffel en sprak hem eenige vriendelyke woorden toe, dat het goede trouwe dier toch weten zou hoe dankbaar een moeder is! (Oglądała tę ranę tak często, myśląc, jak głęboko pazur, który tak głęboko wniknął w grube włókna bawołu, wniknąłby w miękkie ciało jej dziecka, i za każdym razem, gdy przykładała świeże zioła na ranę, głaskała bawoła i mówiła do niego kilka miłych słów, aby dobre wierne zwierzę wiedziało, jak wdzięczna jest matka; Ze had die wond zoo dikwyls bezien – Oglądała tę ranę tak często, met de gedachte hoe diep de klauw die zóó ver indrong in de ruwe vezelen van den buffel – myśląc, jak głęboko pazur, który tak głęboko wniknął w grube włókna bawołu, zou voortgedreven zyn in 't weeke lyf van haar kind – wniknąłby w miękkie ciało jej dziecka, en telkens als ze versche geneeskruiden had gelegd op de wonde – i za każdym razem, gdy przykładała świeże zioła na ranę, streelde zy den buffel en sprak hem eenige vriendelyke woorden toe – głaskała bawoła i mówiła do niego kilka miłych słów, dat het goede trouwe dier toch weten zou hoe dankbaar een moeder is – aby dobre wierne zwierzę wiedziało, jak wdzięczna jest matka)
Ze hoopte later dat de buffel haar toch mocht verstaan hebben, want dan had hy ook haar schreien begrepen toen hy werd weggevoerd om geslacht te worden, en hy had geweten dat het niet Saïdjah's moeder was, die hem slachten liet. (Miała nadzieję, że bawół zrozumiałby ją później, bo wtedy rozumiałby również jej płacz, gdy został zabrany na ubój, i wiedziałby, że to nie matka Saïdjah kazała go zabić; Ze hoopte later dat de buffel haar toch mocht verstaan hebben – Miała nadzieję, że bawół zrozumiałby ją później, want dan had hy ook haar schreien begrepen – bo wtedy rozumiałby również jej płacz, toen hy werd weggevoerd om geslacht te worden – gdy został zabrany na ubój, en hy had geweten dat het niet Saïdjah's moeder was, die hem slachten liet – i wiedziałby, że to nie matka Saïdjah kazała go zabić)
Eenigen tyd daarna vluchtte Saïdjah's vader uit het land. (Jakiś czas później ojciec Saïdjah uciekł z kraju; Eenigen tyd daarna – Jakiś czas później, vluchtte Saïdjah's vader uit het land – ojciec Saïdjah uciekł z kraju)
Want hy was zeer bevreesd voor de straf als hy zyn landrenten niet betalen zou, en hy had geen poesaka meer om een nieuwen buffel te koopen, daar zyn ouders altyd in Parang-Koedjang woonden, en hem dus weinig hadden nagelaten. (Bo bardzo bał się kary, gdyby nie zapłacił czynszu za ziemię, a nie miał już żadnych pamiątek, żeby kupić nowego bawoła, ponieważ jego rodzice zawsze mieszkali w Parang-Koedjang i zostawili mu niewiele; Want hy was zeer bevreesd voor de straf als hy zyn landrenten niet betalen zou – Bo bardzo bał się kary, gdyby nie zapłacił czynszu za ziemię, en hy had geen poesaka meer om een nieuwen buffel te koopen – a nie miał już żadnych pamiątek, żeby kupić nowego bawoła, daar zyn ouders altyd in Parang-Koedjang woonden – ponieważ jego rodzice zawsze mieszkali w Parang-Koedjang, en hem dus weinig hadden nagelaten – i zostawili mu niewiele)
Ook de ouders van zyn vrouw woonden altyd in hetzelfde distrikt. (Również rodzice jego żony zawsze mieszkali w tym samym dystrykcie; Ook de ouders van zyn vrouw woonden altyd in hetzelfde distrikt – Również rodzice jego żony zawsze mieszkali w tym samym dystrykcie)
Na 't verlies van den laatsten buffel hield hy zich nog eenige jaren staande door te werken met gehuurde ploegdieren. (Po utracie ostatniego bawoła przez kilka lat utrzymywał się, pracując z wynajętymi zwierzętami pociągowymi; Na 't verlies van den laatsten buffel – Po utracie ostatniego bawoła, hield hy zich nog eenige jaren staande – przez kilka lat utrzymywał się, door te werken met gehuurde ploegdieren – pracując z wynajętymi zwierzętami pociągowymi)
Maar dit is een zeer ondankbare arbeid, en bovenal verdrietig voor iemand die in 't bezit van eigen buffels geweest is. (Ale to bardzo niewdzięczna praca, a przede wszystkim smutna dla kogoś, kto posiadał własne bawoły; Maar dit is een zeer ondankbare arbeid – Ale to bardzo niewdzięczna praca, en bovenal verdrietig voor iemand die in 't bezit van eigen buffels geweest is – a przede wszystkim smutna dla kogoś, kto posiadał własne bawoły)
Saïdjah's moeder stierf van verdriet, en toen maakte zyn vader in een moedeloos oogenblik zich weg uit Lebak en uit Bantam, om werk te zoeken in 't Buitenzorgsche. (Matka Saïdjah zmarła z żalu, a wtedy jego ojciec w chwili rozpaczy opuścił Lebak i Bantam, aby szukać pracy w Buitenzorg; Saïdjah's moeder stierf van verdriet – Matka Saïdjah zmarła z żalu, en toen maakte zyn vader in een moedeloos oogenblik zich weg uit Lebak en uit Bantam – a wtedy jego ojciec w chwili rozpaczy opuścił Lebak i Bantam, om werk te zoeken in 't Buitenzorgsche – aby szukać pracy w Buitenzorg)
