Լևոն Ադյան
ԱՅՆ ՀԵՌԱՎՈՐ ԱՄՌԱՆԸ (Վիպակներ, պատմվածքներ)
Ես այդ երեկո խոտհարքից էի վերադառնում, արդեն տուն էի հասել, մտնում էի բակ, երբ ակումբի կողմից, հենց բլրակի վրայից մեր դասարանցի Ալվարդը ոչ այնքան բարձր, բայց ինձ համար լսելի, ձայնեց. «Կինո չե՞ս գալիս, Վահրամ, այսօր հնդկական լավ կինո կա»£ Ալվարդը մենակ չէր, նրա կողքին մի աղջիկ կար կանգնած, ես նրան առաջին անգամ էի տեսնում£ Վանդականախշ վերնաշապիկս կոճկելով ես քայլեցի աղջիկների կողմը՝ չհամարձակվելով նայել Ալվարդի նոր ընկերուհուն£
–Ի՞նչ կինո է,– հենց այնպես ասացի ես, մոտենալով նրանց£
–Հոյակապ նկար է, Մարինեն տեսել է,– ասաց Ալվարդը՝ ժպտադեմ նայելով մեկ ինձ, մեկ ՝ ընկերուհուն£
–Արժե նայել,– հանկարծական շիկնանքով ասաց Մարինեն՝ թռուցիկ մի հայացք նետելով ինձ վրա£ – Ձեզ դուր կգա,– և ավելացրեց մտերմիկ անմիջականությաբ£– Կգա՞ք£
–Այո,– արագ ասացի ես՝ անկարող հայացքս կտրել սպիտակ դեմքի վրա ճառագայթող նրա լուսաջինջ աչքերից ու կարմրավառ շուրթերից£
–Մարինեն Սումգայիթում է ապրում, հյուր է եկել մեզ,– ավելացրեց Ալվարդը՝ մի տեսակ հարազատորեն հպվելով Մարինեին£– Մոտ մի ամիս կմնա մեզ մոտ£
Իսկ Մարինեն ասաց.
–Ձեզնից սարերի բույր է գալիս£– Նա գլխի թեթև շարժումով սևասև փարթամ մազերը ետ նետեց, որոնք շաղ եկան կիսամերկ ուսերին£– Դուք սարերո՞ւմ եք եղել£
–Այո,– ասացի ես ու ցույց տվեցի մեր սարերը£– Հրե¯ն, այնտեղ£ Մենք այնտեղ խոտ ենք հարում£
Մարինեն նայեց սարերի կողմը, ուր արև չկար արդեն, և սարալանջերին փռված հանդերը հետզհետե ընկղմվում էին մթության մեջ£ Մարինեն աչքերը կկոցած երկար նայում էր, իսկ ես մտածում էի այն մասին, որ այսօրվանից, ահա այս պահից, նրա պատկերը միշտ աչքիս առջև կլինի, իսկ ձայնը մեղեդու պես շարունակ կհնչի իմ հոգում…
–Դե, մենք գնացինք,– ասաց Ալվարդը, թեթևակի նայելով ինձ՝ իբր ի՞նչ ես աչքերդ չռել, գեղեցիկ աղջիկ տեսած չկա՞ս, ինչ է£ Նա ակնհայտորեն հպարտանում էր իր հյուրով, իսկ ես շնորհակալ էի Ալվարդին, որ կանչեց ինձ, և ես ծանոթացա Մարինեին£
–Չմոռանաք, կգաք, լավ նկար է,– ետ շրջվելով, ժպտուն ասաց Մարինեն, և ես ակամա մի քայլ առաջ գնացի և, ասես ուրիշ, բոլորովին օտար մարդու ձայնով, ասացի.
–Անպայման կգամ, շնորհակալություն:
Տղաների հետ նստել էինք ակումբի վերջին շարքերում և ուր որ է պիտի սկսվեր կինոնկարը, երբ եկան Մարինեն ու Ալվարդը£ Մարինեն կարմրաթույր շրջազգեստով էր, և այն շատ էր սազում նրան£ Ասես ակումբը լցվեց լույսով, երբ նա մտավ դահլիճ£ Նրանք անցան մեր կողքով, նստեցին մեզնից մի երկու նստարան առաջ, հետո Ալվարդն ինչ-որ բան ասաց Մարինեի ականջին, Մարինեն շրջվեց, պայծառաժպիտ ողջունեց ինձ£ Տղաներն արմունկներով թաքուն բոթեցին՝ իբր մի տես ո¯վ է բարևում քեզ£ Իսկ հետո սկսվեց կինոնկարը£ Սիրո մասին էր այն. մի տղայի ու մի աղջկա սիրո մասին£ Նրանք՝ այդ տղան ու աղջիկը, սիրում էին իրար, շարունակ երդվում էին, որ խորունկ սիրով են սիրում, սակայն ես չէի հավատում դրան, որովհետև երդումներով չեն սիրում, մտածում էի, սիրում են առանց երդումների, առանց խոստովանության, ինչպես որ ես էի հիմա սիրում Մարինեին£
Գեղեցիկ էր կինոնկարի աղջիկը՝ ինչպես Մարինեն, և Մարինեի մասին էր ասես նկարը, ես ուզում էի աննկատ մոտենալ Մարինեին, շոյել կիսախավարի մեջ փայլող նրա արձակ մազերը, որ այնպես անփութորեն թափված էին նրա ուսերին, ուզում էի մոտենալ, նստել նրա մոտ, նայել նրան ու ոչինչ-ոչինչ չասել, թող ինքը զգա, թող հասկանա, որ այսօրվանից աշխարհը միանգամից փոխվել է իմ աչքին, և ինքս էլ չգիտեմ, թե ինչ է կատարվում ինձ հետ£ Իրավ, Մարինեի նման էր կինոնկարի աղջիկը, բայց անսիրտ ու դաժան էր նա, որովհետև վերջում լքեց սիրած տղային, և նա՝ այդ տղան, աղջկա կողմից լքված, վշտահար, երգում էր այն մասին, որ այժմ ինքը քայլում է այն բոլոր վայրերով, ուր իրենք եղել էին միասին, երդումներ էին տվել սիրո, և հիմա դատարկվել է իր հոգին ու փշրված է արդեն սիրտը և այլևս ոչինչ-ոչինչ չի սփոփի իրեն՝ ամեն ինչ կորած է անդարձ£ Ես չէի ուզում, որ այդպիսին լիներ Մարինեն, ուզում էի, որ նա սիրեր ինձ ու չլքեր երբեք, նա այդպիսին լինել չի կարող, մտածում էի ես այն ժամանակ, չէ՞ որ այնքան վճիտ էին նրա աչքերը®
Կինոյից հետո տղաներով դուրս եկանք ակումբի բակ և սպասեցինք՝ մինչև դուրս կգային Մարինեն ու Ալվարդը£ «Ես սիրում եմ նրան, ես խենթորեն սիրում եմ նրան ,– ինքս ինձ շշնջում էի ես՝ անասելի հաճույք զգալով այդ խոսքերից£– Բայց մի՞թե այդպես են սիրում, հենց առաջին հայացքից, մի՞թե այդպես սիրում են®»£ Մարինեն ու Ալվարդը նույնպես դուրս եկան ակումբից£ «Ինչ լա¯վիկն է»,– ասաց ինչ-որ մեկը£ «Ձայնդ»,– կոպտորեն նետեցի ես, բայց տղաներին թվաց, թե կատակում եմ, ծիծաղեցին£ Մարինեն ու Ալվարդը գնում էին առջևից£ Տղաներից մեկը՝ չիմացա, թե ով, թեթև հրեց ինձ՝ «Գնա»£ Ես արագացրի քայլերս, հասա նրանց£
–Ձեզ դուր եկա՞վ նկարը,– ասացի ես՝ շփոթմունքս զսպելով£
–Ես այն տեսել էի,– Մարինեն ակնդետ նայեց ինձ:– Լավ նկար է£ Իսկ ձե՞զ, ձեզ դո՞ւր եկավ£
–Այո,– պատասխանեցի ես£– Միայն դուր չեկավ այն, որ նրանք հավատարիմ չմնացին իրենց երդումներին£– Իմ հոգում դեռ արձագանքում էին տղայի վշտագին բառերն իր սիրո և անցած աշնան մեռած տերևների մասին ու նաև այն մասին, որ դատարկվել է նրա հոգին ու փշրված է արդեն սիրտը և այլևս ոչինչ-ոչինչ չի մխիթարի նրան՝ ամեն ինչ կորած է անդարձ£
–Ինչո՞ւ,– հարցրեց Մարինեն՝ թեք նայելով ինձ. նրա աչքերը խորախորհուրդ ժպտում էին£
–Եթե նրանք, իրոք, սիրում էին իրար®– սկսեցի ես , բայց Ալվարդը ընդհատեց ինձ.
–Հետո՞ ինչ՝ սիրում էին,– ասաց նա, և ես զգացի, որ նա հենց այնպես, մի բան ասած լինելու համար արտասանեց այդ խոսքերը£
–Երդումներով չեն սիրում,– ասացի ես£– Ես կարծում եմ, որ երդվում են այն ժամանակ, երբ չեն սիրում£ Համոզելու, հավատացնելու համար են երդվում£ Մի՞թե ճիշտ չէ£
–Չգիտեմ,– Մարինեն կրկին նայեց ինձ: Այս անգամ աչքերը երազկոտ արտահայտություն ունեին£– Գուցե®
Լռեցինք£ Լուռ էին և ձորերը, լեռները, գյուղամերձ տաք անտառները, սարերը, ուր ամբողջ օրը գերանդիներն առած խոտ էինք հարում տղաներով£ Միայն երբեմն-երբեմն ներքևում, ձորում, կանչում էր գիշերահավը£ Գյուղը, ամառային երկար օրվա աշխատանքներից հոգնաբեկ, քնել էր խոր քնով£
–Իսկ դուք սարերում ի՞նչ եք անում,– լռությունը խախտեց Մարինեն£
–Խոտ ենք հարում,– կրկին ասացի ես, նայելով Մարինեին£– Անասնակեր ենք կուտակում կոլտնտեսության համար£
–Վահրամը դպրոցի շրջանավարտներից արտադրական բրիգադ է կազմել,– ասաց Ալվարդը, գոհունակ ժպիտով նայելով իմ կողմը£– Բրիգադավար է£
–Ճի՞շտ,– իբր շատ զարմացած՝ հարցրեց ինձ Մարինեն£
–Այո,– իմ փոխարեն պատասխանեց Ալվարդը£– Եվ ոչ միայն բրիգադավար է£ Նաև գյուղթղթակից է£ Թերթերում նյութեր է գրում, փող են տալիս£
–Ալվարդ,– կշտամբանքով ասացի ես, իբր ի՞նչ ասելու բան է դա£ Բայց ներքուստ ուրախ էի՝ թող Մարինեն իմանա£ Մարինեն դարձյալ ձևացրեց, թե դա իրեն շատ զարմացրեց£ Գիրգ շուրթերը կիսաբաց՝ նա հիացմունքով նայեց աչքերիս և ժպտալով ասաց.
–Դուք լրագրող կդառնաք® Թերթերում հոդվածներ կգրեք ու ես սիրով կկարդամ:
Ես լուռ էի£ Հիմա ինձ չէր հետաքրքրում՝ թե ինչ կդառնամ£ Լուսնալույսի տակ սպիտակին էր տալիս ճանապարհը, բայց ես համարյա ճանապարհին չէի նայում, ես շուտ-շուտ կողքանց գաղտնածածուկ նայում էի Մարինեին, լուսնի աղոտ լույսի մեջ գծագրված նրա ուռուցիկ շուրթերին, և հուզմունքից կտրվում էր շունչս£
–Դուք ինչի՞ մասին եք մտածում,– զուսպ ծիծաղ նշմարվեց Մարինեի՝ ասես լույս արձակող գեղեցիկ աչքերի մեջ£
–Կինոնկարի,– իսկույն ասացի ես, թեև միանգամայն այլ բանի մասին էի մտածում£
–Սքանչելի աղջիկ էր, չէ՞,– հարցրեց Մարինեն, ուղիղ նայելով իմ աչքերին£
Մթան մեջ հեշտ էր խոսելը, և ես արագ ասացի.
–Այո, գեղեցիկ էր® Նա շատ էր նման ձեզ£
–Մի՞թե:– Մարինեն աչքերը փախցրեց ինձնից, նայեց հեռավոր սարերի կողմը, և ինձ թվաց, թե նա ուզում է տեսնել մեր խոտհարքերը, բայց դա հնարավոր չէր, որովհետև խավարի մեջ այլևս չէին երևում հանդերը. հանդերը նույնպես, երևի, քնել էին խոր քնով£
Առջևում, մթան մեջ, երգում էր դեպի գյուղի բանջարանոցները վազող առուն£ Առվի վրայով անցնելիս Մարինեն հանկարծ գայթեց, ես ակամա բռնեցի նրա ձեռքը՝ մի կարճ պահ ափիս մեջ պահելով նրա սառը, բարակ մատները£
–Ձեր ոչ մի տեղը չցավե՞ց,– հուզմունքից շնչահեղձվելով՝ սրտի անդիմադրելի մղումով ասացի ես և զգացի, թե ինչպես հանկարծակի վառվեց դեմքս£
–Ո¯չ,– հեգնեց Ալվարդը, բայց Մարինեն ուշադրություն չդարձրեց դրան, նա սիրալիր նայեց ինձ£
–Շնորհակալություն,– շշնջաց նա, մի պահ կանգ առնելով£ Լուսնալույսի տակ Մարինեն գունատ էր£ Գունատ էր, բայց գեղեցիկ£ Նա ինչ-որ բան էր ուզում ասել ինձ, սակայն առջևում, բլրի վրա անսպասելի տեսնելով Ալվարդի հորը՝ մերված մթավուն հորիզոնին, փոխեց մտադրությունը£
–Բարի գիշեր,– արագ ասաց Ալվարդը£– Մարինե, գնացինք®
–Բարի գիշեր ձեզ,– մարող շշուկով արտասանեց Մարինեն՝ մեղսահայացք նայելով ու ասես ափսոսալով նաև, որ բաժանվում ենք£ Ինձ այդպես թվաց:
–Բարի գիշեր,– կամացուկ արձագանքեցի ես ու կանգ առա. ես չէի ուզում, որ Ալվարդի հայրը տեսներ ինձ£
Մարինեն մի անգամ էլ նայեց ինձ, և նրանք արագ ու թեթև գնացին բլրի կողմը. այնտեղ, իր տան առջև կանգնած, նրանց էր սպասում Ալվարդի հայրը՝ գյուղական փոստատան վարիչ Ապրեսը, որ գյուղում հայտնի էր ամեն ինչից քիչումիչ իմացությամբ£
Ես կանգնել էի մթան մեջ և հայացքով ուղեկցում էի Մարինեին ու Ալվարդին£ Ես մտովի Մարինեին պատմում էի հանկարծակի ծնված իմ խորունկ սիրո մասին, և ասում էի նաև, որ իմ ողջ հոգին նրանով է համակված, և որ այսուհետև մի օր անգամ չեմ կարող ապրել առանց նրա մասին մտածելու£ Եվ կինոնկարի երաժշտությունը շարունակ հնչում էր իմ հոգում, և մեկը երգում էր վշտաբեկ.
Կբացվի նոր գարուն, նոր սեր,
Կծաղկեն ծաղիկները ալ,
Չեն բացվի տերևները այն,
Որ անցած աշնանը մեռան®
Այս երգն ու երաժշտությունը հնչում էր դեռ իմ հոգում, երբ մտամոլոր շրջում էի մեր տնամերձ այգում (տուն չէի ուզում մտնել,)£ Ես ցանկանում էի պառկել կանաչ մարգերի մեջ, սեղմվել գետնին, գրկել խնձորենիների սառը բները, որոնց մետաքսանման կեղևը կենդանի մարմին էր հիշեցնում®
®Այո, ես ուզում եմ այսօր նորից վերհիշել այն հեռավոր ամառը, իմ առաջին հանդիպումը Մարինեին£ Ավելի ճիշտ՝ իմ առաջին հանդիպման վերջին օրն եմ ուզում հիշել. այդ օրը Մարինեն գնում էր մեր գյուղից£
Իմ հիշողության հեռավոր մշուշի մեջ ես հիմա էլ տեսնում եմ Մարինեին՝ բարակիրան ու բարձր, լուսաժպիտ, սքանչելի£ Այդ հեռու– հեռվում, կապույտ մշուշների ու ծիրանագույն արևի մեջ, հնձած արտերի վրա կախված տատրակներ կան, կապտաթև տատրակները թրթռալով կախվում են օդում, քարանում, հետո հանկարծ սահուն փոխում են տեղները, նորից կախվում, մնում են այդպես քարացած®
Տարիների հեռվում օգոստոս ամիսն է, կեսօրն անց, ոսկեգույն ծղոտներով հնձած արտեր, արտերի միջով ձգվող կածանով ես վազեվազ գնում եմ գյուղից դեպի սարեր տանող ճանապարհը, այնտեղ, ուր ճանապարհը հանկարծակի կեռվում, մտնում է անտառ, ծառերի ստվերում ինձ սպասում է Մարինեն£ Մարինեն® Մի՞թե հնարավոր է երբևէ մոռանալ նրան՝ սլացիկ ու խրոխտ, մոռանալ նրա վճիտ աչքերը, երբ նա նայում է քեզ և այդ կապտակապույտ շողարձակող աչքերում այնպիսի¯ դյուրահավատություն է փայլում, որ սիրտդ ակամա սկսում է արագ խփել, և, վերջապես, մոռանալ նրա վարդակարմիր շուրթերը, ձյունանման ատամները, երբ նա, կողքանց նայելով քեզ, գլուխը ետ ծիծաղում է®
Հնձած արտերի միջով ես գնում էի Մարինեի մոտ£ Ուշացել էի, շտապ-շտապ գնում էի, և քրտինքը ծորում էր իմ դեմքով, և սիրտս արագ խփում էր, գնում էի վերջին անգամ. այդ օրը Մարինեն գնում էր մեր գյուղից£ Ալվարդի հայրն արդեն պայմանավորվել էր վարորդ Բալաբեկի հետ£ Գնում էի Մարինեի մոտ, և հազիվ էի զսպում ինձ, որ չլամ, որովհետև այլևս չէի տեսնելու Մարինեին, նրա հետ չէի քայլելու կիսամութ անտառներում, լուսնյակ իրիկուններն իրար մոտ չէինք նստելու ձմեռվանից մնացած կոճղերի վրա և մեր շուրջը՝ ծղրիդների միալար երգը՝ գյուղական խուլ ու համատարած լռության մեջ® Այլևս չէի տեսնելու Մարինեին. շուրջ մի ամիս էր համարյա՝ կեսօրին մոտ աշխատանքը թողնում, Մարինեի մոտ էի գալիս, և կոլտնտեսության վարչության նախագահ Գաբրիել Բալայանն ասում էր, որ ինստիտուտ ընդունվելու համար ինձ երաշխավորագիր չի տալու, իսկ այն ժամանակ իմ աչքին ոչինչ չէր երևում. միայն Մարինեի մոտ գնայի, միասին թափառեինք մեր հանդերում ու անտառներում£ Այդ օրը, այո, վերջին անգամ էի գնում Մարինեի մոտ, որովհետև Մարինեն ինչ-որ տեխնիկում էր ընդունվել, ուզում էր շուտ գնալ, իսկ ես, թեկուզ ավարտել էի միջնակարգը, բայց երկու տարի կոլտնտեսությունում պիտի աշխատեի դեռ, աշխատանքային երկու տարվա ստաժ պիտի ձեռք բերեի ու նոր գնայի սովորելու, որովհետև այդ տարիներին առանց արտադրական ստաժի ու երաշխավորագրի ինստիտուտ չէին ընդունում£
Հնձած արտերը վերջացան£ Մոտիկ ինչ-որ տեղ անհոգ դայլայլում էին հավքերն, ու տրտում կանչում էր կկուն£ Ես արագ անցա գյուղագլխի բլրակը և քիչ անց Մարինեի մոտ էի արդեն£Նա նստած էր հաճարկենու տակ, մի բաձրիկ տեղ և ձեռքերով ծնկները գրկած սպասում էր ինձ£
–Ուշացել եմ, չէ՞,– ասացի ես և ընկա Մարինեի կողքին, կանաչ խոտերին՝ հայացքս վերև, տերևների արանքից կապույտին տվող երկնքին. երկնքով, բա¯րձր, շատ բարձր, երկնքի կապույտին քսվելով, ամպի մալանչներ էին սահում£
–Չես ուշացել, ես էլ նոր եկա,– ժպտալով ասաց Մարինեն£– Նորի՞ց փախար,– Մարինեի ձյունասպիտակ ատամները կուրացուցիչ էին£
–Այո£ Վերջին անգամ,– ասացի ես, ինքս էլ չհավատալով, որ իրոք վերջին անգամն է դա, և Մարինեն այսօր երեկոյան գնում է մեր գյուղից£
Մարինեն ժպտաց, քիչ հետո ելավ տեղից, ասաց.
– Գնացինք£
–Ո՞ւր,– շրջվելով նրա կողմը, հարցրի ես, հետո ասացի£– Գնանք կորչենք անտառներում, սարերում, մեր հանդ ու ձորերում,– իմ ձայնը անսպասելի դողաց: -Միայն թե մի գնա այստեղից®
Մարինեն ակնդետ երկար նայում էր ինձ. ինչպես այն ժամանակ, երբ առաջին անգամ կինոյից տուն էի ճանապարհում նրան ու Ալվարդին£ Ոչինչ չէր ասում, չէր ժպտում, նայում էր, իսկ հետո ասաց.
–Գնանք£ Ուզում եմ հրաժեշտ տալ այն բոլոր տեղերին, ուր եղել ենք՝ անտառներին, դաշտերին, լեռներին® Ով գիտե, երբևէ նորից կլինե՞մ այստեղ®£– Նա քիչ լռեց, ասաց.– Ինչ-որ թախիծ է պատում հոգուդ, երբ բաժանվում ես մի տեսակ արդեն հարազատ դարձած վայրերից և մտածում, որ այլևս երբեք չես վերադառնալու այնտեղ£
Մենք դուրս եկանք ծառերի թանձր ստվերից, գնացինք սարեր տանող ճանապարհով£
Մարինեն ակումբի հրակարմիր նույն զգեստով էր, զգեստի երկու կոճակն արձակված էր և ամեն անգամ, երբ նա խոնարհվում էր՝ ճամփեզրից ծաղիկ քաղելու, կամ հետո Ջհանգիրի խմհատում, երբ բարձրացնում էր ձեռքը՝ մոշ պոկելու, ես ակամա տեսնում էի գետնամորու մեծության պտուկներով նրա ցորնաթուխ լեցուն կրծքերն ու արմունկի տակից՝ թևատակի մութ աղվամազը, և դա մոգական ուժով ազդում էր ինձ վրա, գլուխս ասես պտտվում էր, սիրտս՝ տրոփում, ներսս լցվում էր ինչ-որ անծանոթ, անըմբռնելի ու քաղցր ջերմությամբ®
Արար աշխարհ գիտեր, որ ես վերջին անգամ էի Մարինեի հետ այդքան մոտ քայլում, շնչում նրա աղջկական խելացնոր բույրը. ծառերը հանդարտ ու տխուր օրորում էին գլուխները, տերևները մանրիկ դողում էին, սվսվում էին, դեղձանիկները թախծածոր երգում էին, հետո լռում, ականջ էին դնում ու նորից երգում էին® Արար աշխարհ գիտեր, որ ես սիրում եմ Մարինեին և միայն ինքը՝ Մարինեն էր, որ չգիտեր այդ մասին, որովհետև ես նրան ոչինչ չէի ասել, նրա հետ թափառել էինք մենք ձորերում, ճիշտ է, միասին հանդերն էինք գնացել, ես նրան ցույց էի տվել մեր գյուղի գեղեցիկ վայրերը, Սառնատան բարձունքից նայել էինք ձյունագագաթ Մռավա սարին, լուսնյակ երեկոներին Մարինեի հետ նստել էինք ձորամերձ խնձորենու այգու խորքում, հազար ու մի բան էինք խոսել, բայց Մարինեն չգիտեր, որ այն օրվանից, ինչ տեսա նրան ակումբի դռանը, իսկ այնուհետև կինոյից հետո նրան ուղեկցեցի մինչև Ալվարդենց տուն, ահա այդ օրվանից անքուն գիշերներ եմ անցկացրել, շարունակ նրա մասին եմ մտածել, նրա անունն եմ տվել, նրան երազել® «Հաճախ երազում ինձ մոտ ես գալիս,– կողքանց նայելով նրան, մտովի ասում էի ես,– դարձած մի չքնաղ, լուսե անրջանք, քանզի ամեն օր, քնելուց առաջ, միտքս գծում է քո պատկերը թանկ®»,– և, ինքս էլ չգիտեմ, թե ինչպես, հանկարծ անսպասելի ասացի.
–Դու կհիշե՞ս ինձ, Մարինե® Այնտեղ, Սումգայիթում®
Մարինեն թախծանուշ ժպիտով նայում էր, հետո ասաց.
–Իսկ դու կհիշե՞ս® Չե՞ս մոռանա ինձ®
–Երբեք չեմ մոռանա, հավիտյան կհիշեմ,– արագ ասացի ես£– Կհիշեմ, կքայլեմ այն տեղերով, ուր միասին եղել ենք, ու կհիշեմ քեզ®
–Ես էլ կհիշեմ,– ուշացումով ասաց Մարինեն ու լռեց£
Առջևում երևում էր Ղըրմա աղբյուրը£ Ջրի ձայնը լսվում էր արդեն£
–Ես էլ կհիշեմ,– նորից խոսեց Մարինեն£– Ընկերուհիներիս կպատմեմ քո մասին® Նրանք չեն հավատա, որ այստեղ, այս հեռու լեռներում, ինչ-որ մեկի հետ մտերիմ եմ եղել® Անտառների մեջ, սարերում® Չեն հավատա®
–Ինչո՞ւ,– հարցրի ես£-Ինչո՞ւ չեն հավատա£
–Չգիտեմ,– ուսերը թոթվեց Մարինեն£– Որովհետև® ես ոչ մի տղայի հետ ընկերություն չեմ անում,– կապտացոլք աչքերով ու վառ շուրթերով խորամանկորեն ժպտալով ավելացրեց Մարինեն£
–Ո՞չ մի,– ասացի ես և անչափ ուրախ էի դրա համար£
–Ինչ է, հարցաքննո՞ւմ ես,– աչքերը մանրացնելով ու նորից իր վառ շուրթերով ժպտալով ասաց Մարինեն£
–Ասենք թե,– ժպտացի ես£
–Չեմ ասի,– մազերը ճակատից ետ տանելով ասաց Մարինեն£– Ամեն ինչ չէ, որ կարելի է պատմել£ Ավելի ճիշտ՝ ամեն ինչ չէ, որ հնարավոր է պատմել£
Հասել էինք Ղըրմա աղբյուրին, նստեցինք մամռապատ քարերին£ Մարինեն երկար նայում էր գուռից նով թափվող ջրերին, ջրերի վրա ճախրող գույնզգույն թիթեռներին, հետո ցածրաձայն ու թախծոտ ասաց.
–Մնաս բարով, հարազատ աղբյուր® Քո մոտով ինչքա¯ն մարդ է եկել ու անցել®Նրանց մեջ դու կհիշե՞ս ինձ®– Նա լռեց մի քիչ, հետո նույն թախծոտ ձայնով ասաց.– Կա թիթեռնիկի մի տեսակ, որ մի օր է ապրում® Ոսկե թևիկներով մի թիթեռնիկ ապրեց մի ամբողջ օր, և այդ օրն ամպոտ էր, շարունակ անձրև էր տեղում® Արև չկար, չկար դեղձանիկի երգը® Անցավ օրը, և ոսկե թևիկներով թիթեռնիկը ոչինչ չտեսավ ու չիմացավ, որ օրերը լինում են նաև արևոտ, աշխարհը լցված է լինում ցնծուն ձայներով® Իր կարճատև կյանքն այդպես ապրեց ոսկե թևիկներով փոքրիկ թիթեռնիկը£– Մարինեն նայեց ինձ, ժպտաց£ Եվ նրա ժպիտը նույնպես թախծոտ էր£
Հետո մենք դարձյալ քայլում էինք սարեր տանող ճանապարհով£ Ճանապարհը երբեմն դուրս էր գալիս բացատները ու նորից անտառ էր մտնում£ Բացատներից մենք ետ էինք նայում. հեռվում, անտառներից այն կողմ, դաշտերում ասես թախծում էին մենավոր դեզերը, երևում էր գյուղը£ Իսկ մենք գնում էինք Ջհանգիրի խմհատը. ամենալավ մոշը այնտեղ է լինում, գնում էինք վերջին անգամ մոշ ուտելու և այնտեղից նայելու հեռվում, ամառային մղեղի մեջ կորած մեր Հնձախութ գյուղին£
Մարինեն իմ հետևից էր գալիս, ես շրջվեցի նրա կողմը, կանգ առա.
–Չե՞ս հոգնել,– ասացի ես£
–Հոգնել եմ,– սեթևեթանքով ասաց Մարինեն՝ ուռցնելով գեղեցիկ շուրթերը£– Դեռ շա՞տ կա£
–Մի ձորակ է մնացել£ Դա էլ անցնենք, հասնում ենք,– պատասխանեցի ես£– Ուզո՞ւմ ես հետ դառնանք£
–Չէ, չեմ ուզում, տուր ձեռքդ£
Մարինեի ձեռքը բռնած գնում էինք զովասուն անտառի միջով£
–Եկող տարի որ գաս, հազիվ թե հոգնես,– ասացի ես£– Այս տարի առաջին անգամ է, անսովոր ես, դրա համար ես հոգնում£
–Եկող տարի չեմ գա,– անտառային խոր լռության մեջ զրնգուն ձայնով ասաց Մարինեն£– Ի՞նչ կա այստեղ£
–Քեզ դո՞ւր չի գալիս մեր գյուղը,– մի թեթև վիրավորված ասացի ես£
–Չգիտեմ£– Մարինեն լուռ էր, հետո, երբ կրկին մտնում էինք անտառ, ասաց.– Դուր է գալիս£ Սկզբում դուր չէր գալիս, հետո սկսեց դուր գալ® Քեզ հանդիպելուց հետո£
Վերջին բառերը նա ընդգծված ասաց£ Շեշտակիորեն նայեցի աչքերին. աչքերը խորամանակ ժպտում էին£ Մատներս, անկախ ինձնից, սեղմեցին Մարինեի նուրբ, թափանցիկության աստիճան ճերմակ ձեռքը£
–Իսկ Ապրեսը ձեր ի՞նչն է,– քիչ անց հարցրի ես£
–Ապրեսն ո՞վ է£
–Ապրեսին չգիտե՞ս,– ժպտացի ես£– Փոստի Ապրեսին ամբողջ մարզն է ճանաչում£ Ալվարդի հայրը® Սուտասանների մրցույթ է եղել շրջկենտրոնում, առաջին տեղն է բռնել£
–Ա¯®– գլխի ընկավ Մարինեն, ինքն էլ ժպտաց,– թռչունների գեղգեղանքից ու անտառի խոնավ բուրմունքից խելքս կորցրել եմ®– Նրա տղան մեզ մոտ, Սումգայիթում է ապրում®
–Իմ քույրն էլ այնտեղ է ապրում® Կաուչիկի գործարանում է աշխատում£
–Իրո՞ք®£– Մարինեն կողքանց նայեց ինձ, շարունակեց.– Մենք ինչ– որ հեռու բարեկամ ենք£ Բացի այդ, նրա տղան հիվանդանոց էր ընկել, վիրահատել էին® Մայրս հիվանդանոցում է, չէ՞, աշխատում, բուժքույր է, նրան շատ է օգնել® Երբ ապաքինվեց, մեր տուն հաճախակի էր գալիս-գնում ® Հայրը, քեռի Ապրեսն այսինքն, եկել էր Սումգայիթ, գյուղ գալիս, մայրս ինձ էլ հետն ուղարկեց£ Քեռի Ապրեսն ինքն առաջարկեց, ես էլ, իհարկե, դեմ չէի® Չէ-որ առիթ էր պետք՝ քեզ տեսնելու համար®
Նա ծաղրում էր իհարկե£
–Իսկ հա՞յր,– զգույշ հարցրի ես£– Հայր չունե՞ս £
–Ոչ,– քիչ լռելուց հետո մտախոհ ասաց Մարինեն, հետո ավեացրեց.– Բաժանվել է մեզնից£ Ուրիշ քաղաքում է ապրում£ Միջին Ասիայում£ Ամուսնացել է, նոր կնոջից մի աղջիկ ունի®£– Նորից քիչ լռեց, հետո ասաց.– Ես եմ, մայրս, եղբայրս® Եղբայրս այս տարի առաջին դասարան է գնալու®
Լուռ քայլում էինք£ Ճանապարհը ծկլթոցով կտրում-անցնում էին նախշուն չարդերը£
–Բայց այլևս չեմ գա այստեղ,– հանկարծ ասաց Մարինեն£
–Ախր ինչո՞ւ,– արագ հարցրի ես,– չէ՞ որ ասում ես, թե դուր է գալիս մեր գյուղը£
–Միևնույն է® չեմ գա,– գլուխն օրորեց Մարինեն£– Նախ, որ մոտիկ ոչ ոք չունեմ այստեղ® Հետո էլ, այդ Ապրեսը զզվացնում է արդեն՝ սրա հետ մի խոսիր, նրա հետ մի խոսիր, ես քեզ համար պատասխանատու եմ, էսպես մի հագվիր, էնպես մի հագվիր, և այլն® Նրա կինը քեզ չի հավանում,– ժպտալով ավելացրեց Մարինեն£
–Ի՞նձ,– զարմացա ես£– Ինչո՞ւ£
–Ասում է նրա մեջ ի՞նչ ես գտել£
–Իսկ դո՞ւ£
–Իսկ ես ծիծաղում եմ£ Գյուղում բոլորը, ասում է, քո մասին են խոսում, նրա հետ ինչո՞ւ ես անտառները գնում®£– Մարինեն ժպտուն, մշուշոտ աչքերով նայեց ինձ£
Ես Մարինեին չասացի, որ հայրս նույնպես հանդիմանել է ինձ, չասացի, որ նա առավոտյան կռվել է ինձ հետ£ Իսկ նա, իրոք, կռվել էր. «Ի՞նչ ես էն աղջկա հետևից ընկել,– առավոտյան ասաց հայրս,– քո ընկերներն օրական երկու աշխօր են անում, իսկ դու աննպատակ թրև ես գալիս ծմակներում»£ Այդ մասին էի մտածում, բայց ուրիշ բան ասացի Մարինեին£
–Եկող տարի մեզ մոտ արի, – ասացի ես նրան£– Մեր տանը կմնաս£
Մարինեն շեղակի նայեց, օրորեց գլուխը.
–Չեմ գա,– ասաց նա գլխի թեթև շարժումով£ Իսկ հետո ավելացրեց.– Հայրդ սայլապա՞ն է£
–Այո,– ասացի ես, ակամա կարմրելով£– Իսկ ի՞նչ է£
–Ոչինչ, հենց այնպես ասացի® Ես այսօր տեսա նրան®
Ես վայրկյանապես հիշեցի հորս մազակալած դեմքը, ռեզինե փոկահան տրեխները, մինչև ճտքերը իջնող վանդակավոր հնամաշ վերնաշապիկը հիշեցի և տաբատը՝ վրան հազար կարկատան, վայրկյանապես հիշեցի և քրտնելով ու կարմրելով հարցրի.
–Որտե՞ղ£
–Մինչ քո գալը£ Ծառերի տակ նստած էի, խոտ բեռնած սայլով եկավ անցավ£ Չտեսավ ինձ®
Հետո լուռ էինք£ Ես դարձյալ գնում էի առջևից, ճանապարհը հալվել, մի կածան էր միայն, և մեր շուրջը նորից դեղձանիկների դայլայլ էր, կուկուն տրտում ու սրտաբեկ կանչում էր անտառի խորքում, քիչ լռում ու նորից սկսում էր կանչել, անտառը վերջացավ, դուրս եկանք Ջհանգիրի խմհատը£ Անցած շաբաթ էինք եղել այնտեղ, և հիմա մոշն ավելի էր սևացել ու լիքն էր£ Երկարուկ ու քաղցր մոշ այստեղ է միայն լինում, մոշ կերանք, նստեցինք կանաչ խոտերին, անսահման հաճելի էր հեռվից երկար նայել մեր Հնձախութին՝ կորած կաթնամշուշ մղեղի մեջ, հետո նորից մոշ կերանք, աղբրի սառնասառն ջրով, որից քիչ էր մնում սառչեին մատներս, ես մաքրեցի Մարինեի՝ սև մոշից կապտած ձեռքերը, և Մարինեն շարունակ ծիծաղում էր, որովհետև ջուրը շատ էր սառը, իսկ ես նրա ձեռքը բաց չէի թողնում, և իմ ձեռքը դողում էր, երբ ջրի մեջ թաթախում էի մատներս ու քսում Մարինեի շուրթերին, և Մարինեի շունչը տաք էր, նա շրթունքները փակ ծիծաղում էր, իբր փորձ էր անում փախչել ու նորից հնազանդ կանգնում էր, և ես ուզում էի, որ այդ պահը երկարեր, և սիրտս նվաղում, նվաղում էր® Հետո Մարինեն ծիծաղելով փախավ, և նրա շքեղ մազերը շաղ եկան ուսերին, արևն արդեն հասել էր թավախիտ անտառներով պատած Կղնախաչ սարին, մտել սարի վրա նստած ամպերի մեջ£
–Արևն արդեն մայր է մտնում,– քիչ հեռվից ասաց Մարինեն,– տուն գնանք£
–Արևը մեզ է սպասում,– ասացի ես£– Մեր գյուղի արևը խելացի արև է£
Ետադարձի ճանապարհը ձորերի միջով էր, Բարակ ջրի կողքով, ես վայրի ծաղիկներ էի փնջել, ամրացրել Մարինեի մազերի մեջ և աղջկական զմայլելի բուրմունքի հետ ծաղկունքի բույր էր գալիս նրանից, և հանկարծ անտառը մթնեց, ծառերի կատարները քամուց սկսեցին ուժեղ օրորվել® Դեղձանիկներն այլևս չէին երգում, իրար ետևից թրատելով օդը, անտառների վրա պայթում էին կայծակները£ Անձրև էր գալու£ Գյուղը հեռու էր դեռ, բայց պետք էր անցնել գետը, որովհետև ես ետ նայեցի և տեսա, որ Կղնախաչ բարձր սարի վրա երկինքը սևակնել է. այնտեղ արդեն անձրև էր£ Անձրևը սարերի ու ձորերի վրայով դեպի գյուղ էր գալիս£ «Շուտով կվարարի գետը»,– մտածեցի ես£ Ես ու Մարինեն իրար ձեռք բռնած վազեցինք օրորվող ու մթնած անտառի միջով և հենց նոր էինք անցել գետը, հորդ անձրևը բռնեց մեզ£ Մտանք պատահած մի ծառի տակ. այստեղ ապահով էր, ես վերև նայեցի ու Մարինեի ձեռքը բռնած դուրս վազեցի ծառի տակից, որովհետև դա մի բարձրաբերձ կաղնի ծառ էր, իսկ մեզ մոտ, դա բոլորին է հայտնի, կայծակը հենց կաղնի ծառերին է խփում£ Մարինեի հետ վազեցինք գյուղ իջնող նեղ ճանապարհով, թրջվելով վազեցինք, ես հայացքով հաճարկենի կամ բոխի ծառ էի որոնում, գտա վերջապես£ Բայց թրջվել էինք արդեն, ես ուզում էի հանել վերնաշապիկս, գցել Մարինեի ուսերին, սակայն Մարինեն չթողեց. «Չեմ մրսում»,– ասաց նա£ Բայց նա մրսում էր, կպել էր ծառի բնին, ես ձախ ձեռքով գրկել էի Մարինեին, նա սեղմվել էր ինձ, ջրվեժի պես ցած իջնող փարթամ մազերը քսվում էին դեմքիս, մազերը անուշ բույր էին արձակում, իսկ նրա թրջված մարմինը փխրուն ու տաք էր, ես ուզում էի նրան ասել իմ սիրո մասին, ուզում էի ասել, որ ինչ էլ լինի՝ ես նրան սիրելու եմ միշտ, բայց չէի համարձակվում, շուրթերս զգույշ ու քնքշորեն քսվում էին նրա մազերին, իսկ անձրևը նորից խշշում էր, կածանով անձրևաջուրը տերևներ էր քշում, կայծակը դղրդում էր՝ մի կարճ ակնթարթ լուսավորելով մթամած անտառը, Մարինենի թրջված մարմինը տաքություն էր բուրում, և գետը ոռնում էր խոր ձորում£
–Իսկ եթե հանկարծ մնա՞նք այստեղ,– վախվորած ասաց Մարինեն£
–Չենք մնա,– ժպտացի ես,– հորդ անձրևը շուտ է դադարում, հիմա կկտրի£
Հետո ես վերցրի Մարինեի ձեռքը, ասացի՝ արի գուշակեմ£ «Գուշակիր»,– ասաց Մարինեն£ Ես բացեցի Մարինեի ափը, երկար նայում էի, իբր մտածում էի, իբր դժվար էր գուշակելը£ «Երջանիկ կյանք է առջևում. այսպես է ցույց տալիս£ Ամուսինդ սիրելու է քեզ,– ասացի,– ամուսինդ անչափ սիրելու է քեզ, շարունակ սիրելու է,– աչքերս փակ մրմնջում էի ես,– գիշեր-ցերեկ սիրելու է ու շատ-շատ խանդելու է, որովհետև այնտեղ, ուր կա մեծ սեր, կա նաև մեծ խանդ, խելացնոր սիրելու է®»£ «Միայն մի հոգո՞ւ եմ սիրելու»,– նայելով ինձ և խորամանկ ժպիտն աչքերում հարցրեց Մարինեն£ «Ինչպե՞ս»– չհասկացա ես£ «Միայն մեկի՞ն,– նույն խորամանկ ժպիտը կրակացայտ աչքերում, ասաց Մարինեն.– Միայն մեկի՞ն եմ սիրելու և ուրիշ ոչ ոքի՞»£ «Իհարկե,– վերջապես գլխի ընկնելով ասացի ես,– միայն մեկին, և®»£ «Իսկ ի՞նձ,– ընդհատեց Մարինեն,– ի՞նձ քանի հոգի են են սիրելու»£ «Մի հոգի միայն,– ոչ հաստատ համոզմամբ ասացի ես, նայելով Մարինեի ճերմակ ձեռքին,– ահա, նայիր»£ «Ճիշտ չես գուշակում,– Մարինեն խճողեց մազերս, դուրս փախավ ծառի տակից, կանգնեց մարդկանց ու անասունների ոտնահետքերից տոփանված կածանի մեջ, բոխու՝ թաթի պես մեկնված ճղան տակ,– ճիշտ չես ասում,– կրկնեց նա, – երկուսին ես արդեն գիտեմ®»£ «Ինչպե՞ս»,– սրտատրոփ վախով արտաբերեցի ես£ «Չեմ ասի»– ծիծաղելով ասաց Մարինեն, հետո տեսավ, թե ինչպես հանկարծ ընկավ իմ տրամադրությունը, եկավ, կանգնեց ինձ մոտ£ Ոչինչ չէր ասում, չէր ժպտում նույնիսկ£ Սուս նայում էր, հետո ասաց.
–Մի նեղացիր£
Մարինեն նստեց ոտքերիս մոտ, զմրուխտե մամռոտ քարին, ողորկ ծնկները գրկած մի քանի րոպե նստեց և առանց ինձ նայելու, կամացուկ ասաց.
–Կա մեկը® Ստեփան է անունը® Այս տարի է ավարտել ինստիտուտը® Մինչև նոր բնակարան ստանալը՝ մեր բակում էին ապրում® Եվ ես չգիտեմ նույնիսկ՝ ավելի շատ ատում եմ նրան, թե սիրում®Դու մի նեղացիր®
–Չեմ նեղանում,– հենց այնպես ասացի ես, ուժով զսպելով հուզմունքս£– Ինչո՞ւ պիտի նեղանամ®
Հետո անձրևը կտրեց, արևի վերջին շողերից թաց տերևները փայլկտում էին, ձորերից ծխի պես ամպաքուլաներ էին ելնում, իսկ երկինքն այնպես պայծառ էր® Գյուղագլխին, այնտեղ, ուր անտառը վերջանում էր, ավելի ճիշտ մի երկու քայլից հետո պիտի վերջանար, Մարինեն թեքվեց ճանապարհից, քայլեց անձրևի կաթիլներով ցողված արահետով£ Լուռ գնացի նրա ետևից£ Քիչ անց, նա ետ շրջվեց դեպի ինձ. նրա դեմքը վառվում էր£ Չորս բոլորքը լռություն էր, ծառերից այն կողմ՝ կապտաժեռ հեռավոր երկինքն էր երևում, ու մեր գյուղը՝ շուրջը դյութական հանդ ու սարեր, որ բարձրանում, հասնում էին մինչև երկինք£
–Երջանկությունը վաղվա օր չունի,– ասաց Մարինեն,– այն երեկվա օր նույնպես չունի, այն ամենևին չի ուզում հիշել անցյալը, չի մտածում վաղվա մասին, այն ունի միայն ներկան, այն էլ ոչ թե օր, այլ ժամ, ակնաթարթ® Արի հրաժեշտ տանք իրար,– փոխված ձայնով ու շիկնահար ավելացրեց Մարինեն, մատներով ետ տանելով մազերը£
Ես նայում էի նրա խոշոր ու գեղեցիկ աչքերի մեջ, որոնք լույս էին արձակում, նրա շուրթերին, որ կրակի շեղջի պես հուրհրատում էին ասես, հայացքս չէի կարողանում կտրել նրանից®
–Ի՞նչ ես այդպես անջատված նայում,– նորից խոսեց Մարինեն, մատները հանգիստ ու քնքշորեն քսելով դեմքիս£– Դու սիրում ես ինձ£ Ես դա տեսնում եմ® Ես նույնպես քեզ չեմ մոռանա, որովհետև® Դու անաղարտ հոգի ունես£ Ես չգիտեմ նույնիսկ, թե այդպիսի սրտով դու ինչպես ես ապրելու այս աշխարհում£
Ես դեռ նայում էի նրա կապտացոլ աչքերին, շառագույն զեղուն շուրթերին, կրծքերին, որ քնած աղունիկներ էին թվում այդ պահին, հայացքս, այո, ոչ մի կերպ չէի կարողանում կտրել նրանից, մեր շուրջը մթնող անտառն էր և խշշուն լռությունը, Մարինեն շաղված նայվածքով մի պահ զննեց ինձ, սովոր շարժումով ետ նետեց մազերը, որոնք կրկին շաղ եկան ուսերին, խուլ ու տաք ծիծաղեց, ասաց.
–Աղջկան գիտե՞ս, թե ինչպես պետք է սիրել£
Ես զմայլված նայում էի նրան, առանց որևէ բառ արտասանելու£
–Դու չգիտե՞ս, թե աղջկան ինչպես պետք է սիրել, – կրկին հարցրեց նա, միանգամայն ու անսպասելի՝ դանդաղորեն արձակելով վանդականախշ վերնաշապիկիս կոճակները£– Աղջկան այնպես պետք է սիրել, որ նրա մտքովն անգամ չանցնի, թե ինչ-որ մեկը կարող է ավելի ուժգին սիրել£
Աջ ձեռքի երկարուկ մատները սահեցնելով իմ կրծքի վրայով, որից քիչ մնաց կտրվեր շունչս, Մարինեն նույն շիկնահար տեսքով ժպտաց ինչ-որ քմահաճ ժպիտով և ընդոստ մի շարժումով փաթաթվեց ինձ՝ պրկված ցցուն ստինքերով սեղմվելով կրծքիս£ Ես այդ հոգեցունց քաղցր մերձեցումից գլխապտույտ զգացի, հուզմունքից ասես կանգ առավ շնչառությունս, գրգռանքի, արյան խելառ եռքի ու երանության մեջ անկանոն թպրտում էր սիրտս՝ պատրաստ թռչելու իմ կրծքավանդակից£ «Եթե ինձ հիշես երբևէ,– քնքշանվաղուն ձայնով շշնջաց Մարինեն,– այս պահը նույնպես հիշիր»£ Հետո ծնկներս զգացին Մարինեի ծնկները, ձեռքերս՝ նրա դյուրաբեկ բարակ մեջքը, իսկ շուրթերս® իմ շուրթերը կսկծացին Մարինեի շուրթերի հուզագրգիռ հպումից£ Նրա ձեռքերը վերնաշապիկիս տակից մեղմորեն գրկել էին ինձ, նրբենի մատներն անընդհատ շոյում էին ուսերս£ Թվում էր ևս մի պահ, ու ես կկորցնեմ ինձ, ուժ չեմ ունենա դիմանալ զկացմունքներիս հորձանքին£ Հետո Մարինեի շուրթերը դանդաղ ետ գնացին, ոնց որ երազում՝ նրա ընդհատուն թառաչանքի ու տաքուկ շնչառության հետ համաժամանակ՝ ես զգացի նրա կոշտավուն լեզվի կրքոտ ջերմությունը®
Խելացնոր այդ համբույրը երկար տևեց, հետո Մարինեն միանգամից հետ քաշվեց, կիսաշրջվեց ինձնից՝ դողացող մատներով կոճկելով բլուզը£
–Մարինե,– հանգչող շշուկով արտաբերեցի ես£
–Ոչինչ մի ասա,– գլուխն օրորեց Մարինեն£– Դու այդ էիր ուզում£– Կողքանց նայելով ինձ, նա այլայլված ժպտաց, ասաց.– Իսկ գուցե ո՞չ միայն այդ®
Անտառի վրայով սրընթաց անցավ քամին, անտառը խշշաց, տարուբերվեց, ինչ-որ տեղ մի չոր ճյուղ ընկավ ծառից£
–Մարինե®
–Խնդրում եմ,– Մարինեն ծաղկաբույր մատները դրեց իմ շուրթերին£– Խնդրում եմ, ոչինչ այլևս պետք չէ ասել® Իսկ հիմա գնանք®
Տեղի ունեցածից շփոթահար՝ ես բոլորովին կորցրել էի ինձ, ոտքերս ինձ չէին ենթարկվում ասես£
Ոչ այնքան հեռու ինչ– որ տեղ երգի անցած՝ ախորժալուր ու քաղցրաձայն գեղգեղում էր դեղձանիկը, ծիածանը հալվում էր հեռու բացատների վրա, իսկ արևն արդեն մայր էր մտնում£ Բախչուտի աղբյուրին փոքրիկ աղջիկներ կային՝ գլխներին ծաղկապսակներ, նրանք իրար վրա ջուր էին ցայտում, բարձր ծիծաղում, մեզ տեսնելուն պես՝ լռեցին. կամաց ինչ-որ բան էին ասում ու նայում մեր կողմը£
–Մեր մասին էին խոսում,– երբ աղբյուրն անցել էինք, ասաց Մարինեն£
–Թող խոսեն ,– անհոգ ասացի ես£
Մարինեն շեղակի նայեց ինձ, ժպտաց՝ երկարատև համբույրից թեթևակի ուռած իր շուրթերով£
–Միևնույն է, ես գնում եմ,– ասաց նա£– Դու վախեցիր. այսուհետև ոչ մի աղջիկ չի ուզենա հանդիպել քեզ հետ£
–Ինձ ոչ ոք պետք չէ,– ասացի ես սրտի նվաղումով, կրկին հիշելով ու վերապրալով այն ամենը, ինչ տեղի ունեցավ այնտեղ, ճամփեզրի կիսամութ անտառակում®
Բեռնատար մեքենայով էր գնում Մարինեն£ Բեռնատարով՝ մինչև Ստեփանակերտ, իսկ այնտեղից՝ ավտոբուսով ուղիղ Սումգայիթ£ Մեքենան կիսով չափ փայտով բեռնված էր, փայտի վրա ծղոտ էր փռված, ծղոտի վրա նստել էին Մարինեն ու մեր դպրոցի ուսմասվարը. ուսմասվարի կինը վատառողջ էր, ուսմասվարը նրան տանում էր մարզկենտրոնի հիվանդանոց£ Գյուղում նրա մասին ասում էին, որ, իբր, օր չկա, որ չծեծի կնոջը£ Մարինեն բարձրից, թափքի վրայից նայում էր ինձ ու մտերմիկ ժպտում էր£
–Գնո՞ւմ ես,– կամացուկ, տխրալիր ասացի ես£
–Այո,– կամացուկ, սիրալիր ասաց Մարինեն£– Գնում եմ£
Մութն ընկել էր արդեն, մթան մեջ թախծոտ փայլում էին Մարինեի աչքերը£
