Լևոն Ադյան
ԱՅՆ ՀԵՌԱՎՈՐ ԱՄՌԱՆԸ (Վիպակներ, պատմվածքներ)
–Այո, մեծացել ենք,-ասում է նա, կուժը դնելով գուռի տակ։ Կուժն արագ լցվում է։ Լիլիթը այն թեթև դնում է ուսին։
–Գնո՞ւմ ես արդեն։
–Այո։ Տես արևն արդեն ուր է հասել՝ դաշտ պիտի գնամ։
Ես, չգիտեմ ինչու, չեմ ուզում, որ նա գնա։ Ինձ համար հաճելի է կրկին տեսնել նրան։ Իմ գլխում դարձյալ առկայծում է նույն միտքը. ''Գուցե դու հենց իմ բախտն էիր…''
–Մենք դեռ կհանդիպենք, Մհերիկ։ Դու այստեղ ես, չէ՞, դեռ,– ասում է Լիլիթը տխուր ձայնով.
–Մի երկու օրից հետո կգնամ Երևան, ուզում եմ գյուղինստիտուտ ընդունվել։
–Հաջողություն եմ ցանկանում, Մհերիկ։ Ես համոզված եմ, որ կընդունվես։
Լիլիթը շրջանցում է ինձ և քայլում գյուղ տանող արահետով։
Աղբյուրից սառը, մրսեցնող ջուր եմ խմում և նույնպես քայլում գյուղի կողմը։ Եվ շուտով հայտնվում եմ Անուշ մայրիկի բակում։ Չէի ասի, թե պատահաբար ընկա այստեղ, բայց եկա՝ հակառակ կամքիս, ոտքերս մի տեսակ իրենք իրենց բերեցին ինձ այստեղ։ Ուզում էի աննկատ հեռանալ, բայց երես առ երես անակնկալիորեն հանդիպեցի Անուշ մայրիկին։ Նա, հավանաբար, նոր էր դուրս եկել հարևանի տնից։
–Էս ո՞վ է, որ ճանաչեցի ոչ,– ձեռքը հովանի անելով աչքերին, ասում է նա՝ երկար նայելով ինձ։
–Ես եմ, Անուշ մայրիկ, Մհերիկը։– Ես մոտենում եմ նրան։
–Վա՜յ, քոռանամ ես՝ ոնց որ քոռացել եմ։ Պառավել եմ, աչքս բան չի տեսնում, որդիս։ Ե՞րբ ես եկել։ Արի, արի գնանք տուն։
Բարձրանում ենք տուն։ Նստում եմ պատշգամբում, հնամաշ թախտին։ Այստեղից երևում է ամբողջ գյուղը՝ ցրված ձորահովիտներում ու բլրակների վրա։
–Ինչպե՞ս ես ապրում, Անուշ մայրիկ։
–Ահա, էսպես, որդիս, չորս պատի արանքում ղուղու եմ կանչում,– խոր հառաչում է պառավը։ Նա միրգ է բերում, դնում սեղանին։
–Կեր, մատաղ, կեր,– ասում է նա և մտքերի մեջ երկար տարուբերում է գլուխը։
Ոչինչ չեմ վերցնում։ Բաց դռնից երևում է տան ներսը։ Դիմացի պատից կախված է Ռուզանի մեծադիր նկարը։ Ռուզանը նայում է ինձ ժպտացող հայացքով։ Այդ նկարը մինչև բանակ գնալս նույնպես տեսել եմ։ Ցավից սիրտս այնպես էճմլվում, որ քիչ է մնում ճչամ։
–Իսկ Ռուզա՞նն ինչպես է,-վերջապես հարցնում եմ ես։
–Ռուզա՞նը…-Անուշ մայրիկը որոշ ժամանակ լուռ նայում է ինձ, հետո ասում է.-Քո նամակից հետո խեղճը շատ լաց եղավ…. Մի քանի օր համարյա ոչ մի բան չկերավ, հենց մի գլուխ լաց էր լինում։ Հա… շատ էր վիրավորվել… Թե ինչի էիր էդպես վիրավորել՝ բան չհասկացա… Էհ, ամեն մարդ չի որ կարող է նրա պես բարի սիրտ ունենալ…Դեհ, մի խոսքով… Մի առ ժամանակ էդպես մնաց, իսկ հետո ասում է. ''Մեծ մամա, էսքանից հետո ես էստեղ չեմ մնա''։ Գնաց մոր մոտ, ու ինձ թողեց էս չորս պատի արանքում։
–Ո՞ր նամակից հետո,-հարցնում եմ ես։– Նրան նամակներ ես շատ եմ գրել։
–Չգիտեմ, որդիս, նա միայն մի նամակ է ցույց տվել ինձ, ուրիշ նամակ չի եղել, մենակ էդ է եղել…
Անուշ մայրիկը դողդոջ քայլերով գնում, բացում է դեռևս Նիկոլայի ժամանակներից մնացած երկաթակոփ սնդուկը և ինչ-որ փաթեթ է հանում այնտեղից։ Ես նրան հետևում եմ արդեն ոչ թե հուզմունքով, այլ սարսափով, ինչ-որ վատ բանի կանխազգացումով։ Պառավը չորացած մատներով ետ է տանում փաթեթը և, մի նամակ հանելով, մեկնում է ինձ։ Այո, դա իրոք իմ գրած նամակն է։ Այն նույն նամակը…
–Քեզնից նամակ չէր ստանում… Ձուն կորցրած հավի նման էս ու էն կողմ էր վազում… Եվ շարունակ սպասում էր, ոնց էր սպասում, խեղճ երեխաս… Օրերով տնից դուրս չէր գալիս՝ վախենալով, թե փոստատար Շահնազարը կգա, կհարցնի իրեն ու ինքը տանը չի լինի… Ոնց էր լաց լինում, ոնց էր տանջվում…
Փաթեթում մի նամակ էր ընդամենը և մետաքսե մի կարմիր գլխաշոր, որ ծննդյան օրվա առթիվ գնել էի Ռուզանի համար։ Իսկ ո՞ւր են մյուս նամակները։ Մի՞թե նա չի ստացել իմ նամակները։ Իսկ ինչո՞ւ վերջին նամակը ստացել է։ Դուրս է գալիս, որ ինչ-որ մեկը թաքցրել է իմ նամակները։ Իսկ ո՞վ կարող է դա անել…
Ու հանկարծ սարսափելի մի միտք է առկայծում իմ մեջ՝ «Մարատն է արել…»: Ես ցնցված դուրս եմ նետվում փողոց և վազելով գնում եմ Մարատենց տան կողմը։
Մարատի հայրը՝Քեռի Շահնազարը, բակում թամբում է ձին։
–Բարև ձեզ,-չոր-չոր ասում եմ ես։-Գործ ունեմ ձեզ հետ։
Քեռի Շահնազարը ձևացնում է, թե նոր միայն տեսավ ինձ։
–Վա՜հ, էս ո՞ւմ եմ տեսնում, բարև, շատ բարև։-Բայց ես պարզ տեսնում եմ՝ աչքերը փախցնում է ուրիշ կողմ։-Լսել եմ, որ եկել ես։
Չեմ պատասխանում։ Ասելու շատ բան կա, իսկ ես լռում եմ։ Կարկամի զգացմունքը չի թողնում խոսեմ, շնչեմ։
–Գնանք տուն,-անսպասելի խռպոտված ձայնով արտաբերում է քեռի Շահնազարը։– Տանը ոչ ոք չկա, էնտեղ կխոսենք։
Մենք մտնում ենք տուն։
–Ինչո՞ւ եք թաքցրել իմ նամակները,-հարցնում եմ ես ցածր ձայնով՝ մի կերպ զսպելով կատաղուոթյունս։– Ես ձեզ ի՞նչ վատ բան էի արել…
–Ես գիտեի, որդիս, գիտեի, որ վաղ թե ուշ պիտի գա էս օրը,– ասում է ծերունին գլուխը շարժումով։– Եթե ես միայն ժամանակին իմանայի… Ես որտեղի՞ց իմանայի, որ մեր տղան ամեն անգամ, երբ փոստը Կիչանից ստանում, բերում էի տուն՝ առավոտը բաժանելու համար, պայուսակից թաքուն նամակներ է հանում… Իսկ երբ իմացա, ուշ էր արդեն…Չեմ իմացել, որդիս, մեղավոր եմ քո առաջ
…Ակամաբար նստում եմ պատահած աթոռին։ Քեռի Շահնազարը նստում է իմ դիմաց՝ հոգնած ձեռքերը դնելով ծնկներին։ Նա իմ կողմը չի նայում։ Լուռ նայում է գետնին։ Իսկ հետո ցածր, հազիվ լսելի ձայնով պատմում է այն մասին, որ Ռուզանի քաղաք գնալուց հետո մի առ ժամանակ անց Մարատը ևս գնում է՝ իբր ընդունելության քննություններ հանձնելու։ Քննություններից սակայն կտրվում է, բայց գյուղ չի վերադառնում, դիմում է հանրապետության զինկոմիսարիատ՝ խնդրելով ընդունել իրեն ռազմական ուսումնարան։ Իսկ որոշ ժամանակ անց ամուսնանում են Ռուզանի հետ…
…Հավերժական ոչինչ չկա։ Եվ գուցե դա է լավը։ Գուցե հենց դրանից է, որ կյանքը այսպես քաղցր ու գեղեցիկ է թվում։ Վաղուց անցած այն օրերը ես հիմա հիշում եմ ինչպես տխուր, բայց գեղեցիկ երազ։ Այդ օրերն այնքա՜ն են հեռու մնացել…
Որտե՞ղ է հիմա Ռուզանը, և երջանիկ է նա արդյոք Մարատի հետ՝ չգիտեմ։ Տեսնես հիշո՞ւմ է ինձ։ Երևի երբեմն հիշում է։ Ինչպես ես եմ իրեն հիշում։ Չէ՞ որ այն ժամանակվանից շատ տարիներ են անցել։ Բայց ժամանակ առ ժամանակ ես տեսնում եմ նույն երազը, Աֆրոդիտեն՝ շիկահեր ու գեղեցիկ, ձգվում է իմ կողմը, ուզում է գրկել ինձ, իսկ ձեռքերը չկան… Ես դրանից և ցավ եմ զգում, և սարսափ, սիրտս ճմլվում է խղճահարությունից՝ ոչ այն է նրա հանդեպ, ոչ այն է իմ… Իսկ հետո, երբ արթնանում եմ, չգիտեմ ինչու, ինձ այնպես է թվում, թե մի կարճ ակնթարթ վերադարձել եմ իմ անցյալը։ Եվ այնպես եմ ուզում՝ հեռավոր մի տեղ լինել, հեռու-հեռավոր մի տեղ, խոր անտառի մեջ, մեն-միայնակ…
=================
Մ Ե Ն Ա Վ Ո Ր Կ Ր Ա Կ
Թարթառի ձորում իմ բախտը սկզբում չբերեց։ Գետի վրա կառուցվող ամբարտակի շինարարության պետը, որին ես անպայման պետք է տեսնեի՝ մինչև կսկսեի նյութեր հավաքել հիդրոկոմպլեքսի շինարարների մասին, խորհրդակցության էր մեկնել մինիստրություն և ոչ ոք հաստատ չգիտեր, թե երբ կգա։
Ձորը լցված էր աղմուկով, ինքնաթափ ծանր մեքենաների հռնդյունով ու գետի շառաչով, մերթ ընդ մերթ ստորերկրյա խուլ պայթյուններից ցնցվում էր գետինը։ Ես կանգնել էի շինվարչության գրասենյակի բակում և նայում էի հորդահոս Թարթառին, որ ներկված էր շրջապատի լեռների գույնով, լեռներին էի նայում, որոնց բարձր գագաթները քսվում էին ձորի վրայով սրընթաց անցնող նոսր ամպերին, և ասես ամբողջ մի տարի պիտի մնայի այստեղ՝ անսպասելիորեն տխրեց սիրտս։ Ես նույնիսկ մտովի հայհոյեցի խմբագրին, որ հատկապես ինձ ուղարկեց այս հեռավոր ու անիծյալ ձորը։ ''Դու այնտեղ արդեն մի անգամ եղել ես,-աչքերը չկտրելով ողորկված փայլուն սեղանից, դանդաղ ասաց նա,– ծանոթ ես կառույցին։ Ի միջի այլոց,-նա մի վայրկյան նայեց ինձ,– անցյալ անգամվա ակնարկաշարդ այդ կառույցից՝ հաջողված էր։– Ես գիտեի, որ այս խոսքերից հետո նա թեթևորեն կժպտա։ Դա էր պակաս, որ սխալվեի. ժպտաց և հանդարտորեն, ասես կշռադատելով յուրաքանչյուր բառն ու շարժումը, շարունակեց.– Պետք է ասել, որ քեզ հաջողվում է կյանքի երևույթներից ու փաստերից ընտրել, այսպես ասած, ամենատիպականը, ստեղծել այսպես ասած, լիարժեք կերպարներ՝ բնավորության համոզիչ գծերով։ Գնա և գրիր։ Հուսով եմ, որ այս անգամ ևս կուրախացնենք մեր բազմահազար ընթերցողներին ''։ Մի երկու քաղցր խոսքով ու ժպիտներով սիրաշահեց-ուղարկեց՝ փոխանակ արձակուրդ տալու, և հիմա կանգնել էի կիզիչ արևի տակ ու չգիտեի, թե ինչ անել։
Քիչ այն կողմ, բարձրադիր բլրակի ստորոտում, ուր գետը, ծունկ տալով դեպի աջ՝ կորչում էր կիրճում, միայնակ կանգնել էր բանվորական ցածրիկ ճաշարանը։ Կեսօրվա ընդմիջումը վաղուց վերջացել էր, ճաշարանում մարդ քիչ կար. Տեղամասային միլիցիոներ Գավրուշն էր՝ նիհարավուն ու բարձրահասակ, խուզարկու սև աչքերով ու պոչավոր բեղերով, և մի քանի շինարարներ, որոնք բաց լուսամուտներից նայելով մոտակա լեռներին, գարեջուր էին խմում։
Մի գավաթ գարեջուր վերցնելով, նստեցի ալյումինե սեղաններից մեկի մոտ, լուսամուտի առջև։ Աղ լցնելով գավաթի եզրին, իմ ետևի սեղանին երեք հոգի գարեջուր էին խմում։ ''Երևի հերթափոխությունից են գալիս'',– մտածեցի ես և նայեցի ետ։ Նրանցից մեկը՝ երկարահասակ, մոտ վաթսուն տարեկան մի մարդ՝ չորացած դեմքով ու սուր, ասես աքցանով սեղմած քթով, շփոթվեց իմ հայացքից։ Դեմքը ծանոթ էր, ու ես մտաբերեցի. Միշա Առոստամյանն էր դա, այստեղից ոչ այնքան հեռու Պողոսագոմեր գյուղից՝ ''Սուլունդու'' տարօրինակ մականունով։ Մեզ մոտ, Հնձախութում, գյուղական խորհրդի նախագահ էր, ընտրությունների ժամանակ համագյուղացի Թևոս Շեկյանի ձեռագործ գորգը գողանում, թաքցնում է մեր տան ետևի խոզանոցում։ Շնորհիվ իմ Ջալալ հորեղբոր փեսայի՝ Արշակ Հարությունյանի, որն այն ժամանակ գյուղի կոլտնտեսության նախագահն էր, բացահայտվեց հանցանքը (նա գիշերը տեսել էր այդ Միշային՝ գրասենյակի ետևում թաքնված), թե չէ իմ միամիտ ծնողներին դեռ երկար պիտի չարչարեին՝ շարունակ կանչելով շրջկենտրոն՝ հարցաքննության։ Նա ձեռքի շիշը, որից օղի էր լցնում գարեջրի մեջ՝ միլիցիոներ Գավրուշից ու ճաշարանի աշխատողներից թաքուն, արագ տեղավորեց սեղանի տակ դրված պայուսակում։
Ես դանդաղորեն խմում էի սառը գարեջուրը և նայում դուրս։ Ձորից փչող մեղմ քամուց դրսում բարդիները՝ կատարներին արագիլի բներ, օրորվում էին, նրանց տերևները թրթռում էին, ձգվում քամու ուղղությամբ։ Ներքևում, գետի մյուս ափին, կանգնել էին մի քանի մերկ երեխաներ, երևի կողքի Դրմբոն գյուղից, և երբ քամին տանում էր մեքենաների հռնդյունը, ստորերկրյա պայթունների արձագանքներն ու գետի շառաչը, հունիսյան տոթակեզ լռության մեջ երբեմն ղողանջում էին նրանց ձայները։
Մի գավաթ գարեջուր ևս խմելով, դուրս եկա ճաշարանից և քայլեցի դեպի շինվարչության գրասենյակ՝ իմանալու ոչ մի լուր չկա՞ արդյոք վարչության պետից։
Միրեյ Մատյեի սանրվածքով քարտուղարուհին՝ կլորադեմ, սակայն գեղեցիկ բերանով ու փոքրիկ, կճատ քթով, գրամեքենայի մոտ նստած ներկում էր շուրթերը։ ''Չի՞ եկել դեռ'',– հայացքով ասացի ես։
–Ո՞վ,-իբր առաջին անգամ էր լսում, հարցրեց քարտուղարուհին, կարճ մազերը ճակատից նետելով ետ և ուշադիր նայելով ինձ։
Երևում էր նրան ձանձրացրել էր մենակությունը։
–Ձեր պետը,– ասացի ես,– դուք նրա քարտուղարուհին եք, չէ՞։
–Ինչպես տեսնում եք՝ գրամեքենայի մոտ եմ նստած, ուրեմն ոչ թե մինիստր եմ, այլ քարտուղարուհի՝ ամսական իննսուներկու ռուբլի համեստ աշխատավարձով։ Ուրիշ էլ ի՞նչ է հետաքրքրում ձեզ։
Նա շարունակում էր սևեռուն նայել ինձ, և նրա սևորակ աչքերը անչար ծիծաղում էին։
–Կուզենայի իմանալ ձեր անունը։ Եթե կարելի է, իհարկե։
–Եթե շատ եք ուզում՝ կարելի է։ Ռոզա։
–Ռոզա, ե՞րբ կգա պետը։
–Պետն ո՞վ է։
–Կառույցի պետը։ Ինչ է, չգիտե՞ք նրան։
–Գիտեմ թե ոչ՝ միևնույն է, այստեղ չէ, և չգիտեմ, թե երբ կգա։
–Որևէ տեղ գնալիս չի՞ ասում, թե երբ է գալու։
–Պետը նա է և ոչ թե ես։ Թույլտվություն չի հարցնում։Գալուց կզգուշացնեմ, որ այլևս նման բան չանի։ Բավարարվա՞ծ եք։
–Ձեր լեզուն ձեզ հեռու կտանի,-ժպտացի ես։
– Իսկ ձեզ ինչու՞ է թվում, թե ես ուզում եմ մնալ այստեղ։
–Եվ ու՞ր եք ուզում գնալ։
–Միևնույն է թե ուր, միայն հեռու լինեմ սարսափազդու այս ժայռ ու ձորերից։
–Իսկ ինչու՞ ուրիշները չեն գնում։
–Ո՞վ ասաց, թե չեն գնում,-ծիծաղեց Ռոզան՝ ցուցադրելով գեղեցիկ ատամները։– Մի ընկերուհի ունեի՝ անունը Սիմա, նույնպես կոմերիտական ուղեգրով էր եկել շինարարություն, աշխատանքային գրքույկն անգամ չվերցրեց, թողել, գնացել է։
Անունը ծանոթ թվաց, և ես ասացի.
–Ամբարտակի վրա՞ էր աշխատում։
–Այո,-պատասխանեց Ռոզան, տարակուսանքով նայելով ինձ։-Դուք նրան որտեղի՞ց գիտեք:
–Ես մի անգամ էլ եմ եղել այստեղ: Գուրծուղում էի եկել:
–Դուք հիմա՞ էլ գործուղման մեջ եք։
–Այո, – ասացի ես, հանելով իմ գործուղման թերթիկը։– Արդեն մի շաբաթ է, ինչ այստեղ եմ, վաղը գնում եմ։
Ռոզան երկար զննում էր գործուղման թերթիկը։
–Պետը քիչ առաջ զանգել էր, ասաց, որ այսօր անպայման կգա։ Բայց դա ուշ կլինի , իհարկե։ Ես նրան կասեմ ձեր մասին։ Առավոտյան, մեկնելուց առաջ, կգաք, կխոսեք հետը։ Եղա՞վ։
–Եղավ։ Ամեն ինչի դեմ կարելի է կանգուն մնալ, բայց ոչ բարության դեմ, որովհետև որևէ մեկի կողմից մեր նկատմամբ ցուցաբերած բարությունը մեզ կապում է նրա հետ։ Դուք անչափ բարի սիրտ ունեք, Ռոզա։ Դե, ես գնացի հյուրերի տուն։
–Ձեր լեզուն նույնպես ձեզ հեռուն կտանի,-ծիծաղեց Ռոզան և, հանկարծակի շրջվելով իմ կողմը, ասաց,-սպասեք, մեր վարորդներից մեկը գնում է հյուրերի տուն, կասեմ ձեզ կտանի այնտեղ,-նա արագ ելավ տեղից և կրունկներով տկտկացնելով հատակը, մոտեցավ, բացեց լուսամուտը։ Կիրճում շառաչում, դղրդում էր գետը, իսկ ներսում, ամբարտակի շինարարության պետի ընդարձակ առանձնասենյակում լռություն էր, անդորր։ Լուսամուտը բացվելուց՝ զովասուն օդն ու գետի վշշոցը միանգամից ներխուժեցին սենյակ։
–Մերուժան, – վերևից ձայնեց Ռոզան։ – Գրիգորյան։ Բարձրացիր ինձ մոտ։
Մի երկու րոպե չանցած եկավ Մերուժանը՝ բարձրահասակ, թուխ դեմքով մի տղա՝ գլխարկի շոգոցը քաշած աչքերին։
–Մեր գլխավոր ինժեների՝ Մարատ Աղաբեկովիչի վարորդն է,-բացատրեց Ռոզան, իսկ Մերուժանին ասաց,– Մերուժ, հյուրերի տուն ես գնում, ընկերոջն էլ տար, խմբագրությունից է։
Մերուժանը հնազանդ գլուխ տվեց, իսկ ես շնորհակալություն հայտնեցի Ռոզային, և մենք դուրս եկանք։
Ամեն օրվա պես՝ ճանապարհը լիքն է ինքնաթափ վիթխարի մեքենաներով, որոնք ծանր բեռան տակ հռնդյունով գնում են դեպի ամբարտակ, և նրանց անիվների տակից փոշին ժայթքում, ծածկում է շուրջը ամեն ինչ։ Մերուժանը փոշուց աչքերը կկոցած, քշում է մեքենան՝ մերթ ընդ մերթ դուրս հանելով գլուխն ու նայելով առաջ։ Ճանապարհն անցնում էր անդունդի վրայով, իսկ անդունդը ահավոր խորն է՝ ինչպես շրջված երկինք, արևի լույսն անգամ օրը ցերեկով չի հասնում այնտեղ։ Ներքևում, անդունդի խորքում, երևում է գետը՝ կապույտ ինչպես լեղակ, ասես կապտաժեռ երկնքից էր սկիզբ առել։
Արևը դարձյալ խաշում, կրակ է թափում վերևից։ Իսկ մեր շուրջը՝ ձորեր , ձորեր ու լեռներ, նիրհող անտառ, և այդ ձորերը, այդ լեռներն ու կուսական անտառները երերում, դղրդում են լեռնային գետի որոտից։
–Հրեն Մարատի տունը,-ասաց Մերուժանը, երբ մենք,կամրջի վրայով անցնելով գետը, սկսեցինք բարձրանալ բլրալանջն ի վեր։– Չե՞ք տեսնում՝ բլրի վրա։– Մերուժանն, իհարկե, չգիտեր, որ, նախորդ գործուղման ժամանակ նույնպես ես այդ տանն եմ ապրել։ Ես մեքենայաբար նայեցի հյուրերի փայտաշեն տան կողմը, որի պատշգամբը կախված էր ուղիղ անդունդի վրա։
–Իսկ ո՞վ է այդ Մարատը,-իբր չգիտեի՝ հարցրի ես։
–Մարա՞տը,-բարեհոգի ժպտաց Մերուժանը։-Կառույցի գլխավոր ինժեներն է։ Մեզ հետ բլրի տակ՝ բանավանում էր ապրում։ Առանձին վագոն ուներ։ Հետո փոխադրվեց վերև ու հիմա մենակ ապրում է այնտեղ։ Չհաշված, իհարկե, որ մեկ-մեկ կարևոր հյուրեր լինելիս նմանապես էդ տանն են մնում։ Ոչինչ, լավ տուն է՝ մի երկու սենյակից բաղկացած։ Իսկ հիմականում մենակ է ապրում։ Գիշերները պատշգամբում, մթան մեջ նստած, ծխում է։
–Ինչու՞։
–Ով գիտի։-Մերուժանը փոխեց մեքենայի արագությունը, մեքենան աղմկեց և սկսեց ծանր հաղթահարել վերելքը։-Հոգի տղա է, ընկերական,-կրկին շարունակեց նա,– մեծի հետ մեծ է, փոքրի հետ փոքր։ Բայց դե, են աղջկա համար էդպես մենակ է ապրում, բոլորից անջատ։
–Ի՞նչ աղջիկ,-հենց այնպես հետաքրքրվեցի ես։
–Կար մեկը։ Չեք պատկերացնի, թե ինչ սիրունիկն էր։ Մազերը ուսերին թափած, ոնց որ մի հրաշք՝ աշխարհից կտրված էս խոր ձորերում ։ Անունն էլ Սիմա։ Տարօրինակ անուն է, չէ՞։
–Երևի,-անորոշ ասացի ես։
Հիշում եմ, նախորդ գործուղման ժամանակ էր, նստած էի բուժակ Ներսեսի մոտ, երբ նա ընկերուհու հետ եկավ բուժկետ։ Կարծես մի այլ մոլորակից իջած՝ նա իր քնքուշ տեսքով հմայեց ինձ այն ժամանակ։ Ոտքը մի թեթև վնասվել էր, Ներսեսը զգույշ փաթաթում էր ոտքը, իսկ նա, իբր ցավից՝ հառաչում, կծում էր բոսորաբորբ շուրթերը, միաժամանակ չմոռանալով, իհարկե, աչքով անել ընկերուհուն։ Նա հպանցիկ նայեց և ինձ՝ շուրթերին դեպի իրեն ձգող խաղացկուն ծիծաղ։ ''Հետաքրքիր է, ի՞նչ հզոր ուժ կա կանացի հայացքում, որ ակամա ուզում ես ելնել ու ընդառաջ գնալ նրան''-հիացումով ասացի ես նրա գնալուց հետո։ Ներսեսը ժպտաց իմ խոսքերի վրա և դառը քմծիծաղով ավելացրեց. ''Նա այստեղ որոշ մարդկանց խելքից կհանի… եթե իհարկե չի հանել դեռ''։
Եվս մի քանի ոլորան՝ մեքենան դուրս ելավ հյուրերի տան բակը։ Մարատը դարձյալ տանը չէր։ Նա առավոտյան շուտ ինչ-որ տեղ էր գնացել և մինչև հիմա չկար ոչ տանը, և ոչ էլ ամբարտակի վրա։ Թունելագործների մոտ էր երևի։
Հյուրերի տան փայտե սանդուխքներին նստած բրդե գույնըզգույն գուլպաներ էր գործում Ամալյան, որը միաժամանակ հյուրերի տան և վարիչն էր, և հերթապահը, և հավաքարարուհին։ Մերուժանը ինչ-որ գրքեր ու փաթեթներ հանձնեց նրան և կրկին ետ գնաց։
Ես նստեցի պատշգամբում և սկսեցի լուռ դիտել հեռավոր լեռները, որոնք լուսավորված էին արևի շողերով։ Այնտեղ լեռների վրա թափանցիկ մշուշ էր, այստեղից չէր հասկացվում՝ անձրև՞ էր հեռվում, հորիզոնի վրա, թե՞ մայր մտնող արևի հուրքն էր նստած։
Հետզհետե լեռների վրա մշուշը խստացավ՝ ներկվելով կապտամթավուն գույնով. ինչպես երևում է, այնտեղ իսկապես անձրև էր
տեղում։ Իսկ այստեղ, գետահովտում, խաղաղ էր, օրվա առաջին կեսին հորդ անձրև տեղաց, բայց դա այնքան արագ կտրեց, որ հողը չհասցրեց անգամ կարգին խոնավանալ, փոխարենը օդը դարձավ մաքուր, մեղմ։ Դիմացի սարալանջին, ջրամբարի պատճառով քանդված տնատեղերի առջև թթենիները օրորվում են քամուց և այստեղից, բարձունքի վրայից, կարծես թե երևում էր՝ ինչպես էր ծառերից թափվում հասած թութը։ Ներքևից, անդնդախոր ձորից, լսվում էր գետի խուլ վշշոցը, որը երբեմնակի խլանում էր ավազահանքի կողմից եկող բուլդոզերների ձայներից։
Այս վայրերը մանկուց ծանոթ են ինձ։ Այստեղից մի քանի կիլոմետրի վրա՝ լեռներում է գտնվում իմ հարազատ գյուղը։ Այնտեղ եմ ծնվել ու մեծացել, ավարտել դպրոցն ու մեկնել քաղաք՝ ընդունվելու ինստիտուտ։ Այդ օրվանից շատ ջրեր են հոսել, այնինչ թվում է, թե երեկ էր։ Ես այս օրերին կարող էի, իհարկե, ժամանակ գտնել ու գնալ այնտեղ, տեսնել հարազատներիս, բայց գնալ գյուղ ու այն էլ՝ մի երկու ժամով, չարժեր,– դրանով ես միայն կվիրավորեի մերոնց։ Չէ, այնուամենայնիվ, պատրվակներ են սրանք, պարզապես որևէ տեղ գնալու հարցում շատ եմ ալարկոտ։ Զարմանում եմ նույնիսկ, թե խմբագիրն ինչու՞ հատկապես ինձ ուղարկեց այստեղ, նա հո գիտեր իմ ծուլությունը, քիչ չէր պատահել, որ ձեռ էր առել ինձ այդ առթիվ։ Իսկ ուղարկել է, ամենայն հավանականությամբ, նրա համար, որ ինքս այս կողմերից եմ և, բացի այդ, արդեն մի անգամ եղել եմ կառույցում։
Ամբողջ մի շաբաթ (թեպետ այդպես էլ չէր հաջողվել հանդիպել շինարարության պետին) առավոտ կանուխ վեր կենալով տեղից, իջնում, բանավանի ճաշարանում շտապ մի բաժակ քաղցր թեյ էի խմում և վազում ամբարտակ՝ հանդիպելու ծանոթ տղաներին, աշխղեկներին, ինժեներներին, զրուցելու նրանց հետ ամբարտակի, էլեկտրակայանի ու ապագա ջրամբարի շինարարության մասին՝ ձգտելով պարզել ինձ համար բոլորովին անհայտ տեխնիկական բազում մանրամասնություններ։
Ակնարկներ ես առաջներում նույնպես գրել եմ, սակայն դրանք հիմնականում եղել են գյուղական թեմաներով, ինձ համար, որպես ի ծնե գյուղացու, դա այնքան էլ մեծ դժվարություն չէր ներկայացնում, իսկ ահա շինարարների մասին՝ միայն մի անգամ եմ գրել և այն էլ այս նույն կառույցից։ Ամբողջ օրը մինչև ընդմիջում ու ընդմիջումից հետո, շրջում էի ամբարտակի վրա, նայում, թե ինչպես էին հզոր ինքնաթափերը իրար ետևից հռնդյունով բարձրանում ամբարտակ, ցեմենտացեխ ու խճավազ բեռնաթափում ու նորից ետ գնում, հետևում էի, թե բազմատոննանոց գլանվակները ինչպես են դանդաղ գնում ամբարտակի վրայով՝ տոփանելով խճավազն ու լուսնահողը։ Մագլցելով քարերն ի վեր, բարձրանում, մտնում էի ժայռերի միջով անցնող ջրաթեք թունելները, ուր միանգամից ասես ընկնում էի սառնամանիքի մեջ։ Իսկ ամենից հաճելին ինձ համար այն էր, որ ամբարտակի վրա կանգնում, երկար ժամանակ նայում էի ընդարձակ ձորահովիտին, որը շուտով ծայրից ծայր կլցվի արհեստական լճի ջրերով։
Երեկոյան դեմ հոգնած, բայց և գոհ, վերադառնում էի հյուրերի տուն, որի փայտե սանդուղքներին նստած հերթական գուլպան էր գործում։ Ամալյան (կարծես կառույցի բոլոր շինարարները այդ գուլպաներին էին սպասում՝ ձմռանը հագնելու համար), նստում էի բաց լուսամուտի առջև, հանում բլոկնոտս և սկսում գրի առնել այն ամենը, ինչ հաջողվել էր տեսնել, հիշել։ Այդպես էի անում ամեն երեկո, բացի այս օրվանից. այսօր, չգիտեմ ինչու, ցանկություն չկա որևէ գրառում անելու։ Երևում է, եկել է այն պահը, երբ դու սկսում ես զգալ, որ քո գործն այստեղ ավարտված է, սրանից հետո ինչ էլ որ տեսնես կամ իմանաս, կլինի արդեն քո տեսածի ու լսածի սոսկ կրկնությունը։
Ամալյան ժամանակ առ ժամանակ, առանց գործն ընդհատելու, գլուխը թեքում, ակնոցի շրջանակի վրայից նայում է ինձ։
–Ուրեմն դու է՞լ ես էս տեղերից,-հարցնում է նա։
Այս մի շաբաթվա ընթացքում ես նրան առնվազն մի հինգ անգամ արդեն ասել եմ, որ այս կողմերից եմ, ասել եմ նույնիսկ, թե որ գյուղից եմ։ Բայց այսօր նա այդ մասին հարցնում է,երևի, ոչ նրա համար, որ մոռացել է։ Իմ անգործությունը, երևի, անսովոր է նրան և, բացի այդ, իմ տեսքը նույնպես, հավանորեն, շատ է թթված, և նա ուզում է ոչ այն է ցրել իմ թախիծը, ոչ այն է օգտվել պատեհ հնարավորությունից՝ մի քիչ զրուցելու համար։
Հեռավոր լեռների վրա անսպասելի որոտում է կայծակը և մթամած երկինքը մի վայրկյանաչափ ներկվում է լուսաերաժշտության բոլոր գույներով։
–Այո,– ասում եմ ես, առանց նայելու Ամալյային։– Այստեղ եմ ծնվել, բայց ապրում եմ քաղաքում։
–Իսկ ծնողներդ գյուղու՞մ են ապրում։
–Այո, – պատասխանում եմ։ -Գյուղում են։ Հնձախութում։
–Բոլոր ջահելները գյուղերից փախչում են,– քրթմնջում է Ամալյան, ըստ երևույթին, իմ ձայնի մեջ անբավականության երանգ որսալով։– Թե ինչով կվերջանա այդ ամենը, խելքս բան չի կտրում… Իմ երկու ախպերն էլ քաղաքում են։ Գյուղում գործ չկա, մնան ի՞նչ անեն։
–Ամուսնացա՞ծ են, -հենց այնպես հարցնում եմ ես։
–Բա ինչ են… Ամուսնացած են,-մի տեսակ դժգոհ արձագանքում է Ամալյան։ Մերս էլ նրանց մոտ՝ քաղաքում է մնում։
–Գո՞հ է հարսներից։
–Շա՜տ։ Ասում է՝ երանի մի մեծ օձ մեծ հարսիս կծեր, մի փոքր օձ՝ փոքր հարսիս… Խեղճ մորս կյանքը կերան, շաքարային դարձրին։ Այ ցավդ տանեմ, անունդ էլ չգիտեմ, իր հարսից ով է գոհ եղել, որ իմ մերը գոհ լինի։
Երկնքի մեր մասում մի տեսակ միանգամից հայտնվում են առաջին աստղերը՝ հարավային խոշոր, պայծառ աստղերը։ Աղջամուղջը նկատելի թանձրանում է, վիթխարի ծառերի, ժայռերի ու անբնականորեն իրար վրա կուտակված քարաբեկորների ստվերները աննկատելիորեն չքանում են։ Դա այն ժամն է, երբ օրն արդեն վերջացել է, իսկ երեկոն չի իջել դեռ, մինչև այն լրիվությամբ կիջնի՝ մնում է մի տասնհինգ-քսան րոպե։
–Գոնե կինո-բան գնայիր,-ասում է Ամալյան։– Ջահելությունը հավաքվում է այնտեղ, ինչ ես ճգնավորի նման մենակ նստել։
–Դա էլ է ճիշտ,-գլխով եմ անում ես։– Մի տեսակ տրամադրություն չունեմ։
Արահետը հյուրերի տնից ելնում , մտամոլոր փախչում է լեռան զառիթափ լանջն ի վար։ Արահետի երկու կողմերին մատղաշ կաղնիներ են, մտքերի մեջ խորասույզ՝ ես իջնում եմ դեպի բանավան ու անսպասելի հիշում եմ, որ անցյալ անգամ՝ իմ առաջին գործուղման ժամանակ, այս արահետով իջնելիս աղջկական ծիծաղ լսեցի ծառերի ետևից։ Ակամայից կախ գցեցի ոտքս և աղջկական քնքույշ ձայնն ասաց. ''Դե, պետք չէ, Անդրյուշա, լսու՞մ ես, սիրելիս, պետք չէ''։ Ծիծաղը կրկին ղողանջեց մթան մեջ, անհարմար էր ականջ դնելը, ես արագացրի քայլերս։ Իսկ հաջորդ օրը, ամբարտակի վրա կրկին լսելով ծանոթ ծիծաղը, ես արագ ետ նայեցի։ Դա այն նույն հմայիչ աղջիկն էր՝ Սիման, որին տեսել էի Ներսեսի մոտ՝ բուժկետում։ Մի՞թե այդ նույն Սիմայի մասին էին ասում այսօր Ռոզան ու Մերուժանը։ Իսկ ու՞ր է մեկնել նա՝ հետեքրքիր է։
Ակումբը գտնվում է բանավանի կենտրոնում։ Օդն այստեղ ավելի տաք է, քան հյուրերի տան մոտ, բարձունքում։ Քամու թեթև շնչից շրջվում, թրթռում են երկնաթռիչ բարդիների տերևները։ Ակումբի առջև, բարդիներով եզրապատված փողոցով անշտապ զբոսնում են կառույցի բանվորները՝ մեկ-մեկ, զույգերով կամ խումբ-խումբ։ Անցնելով իմ կողքով, նրանք սիրալիր կերպով բարևում են, չնայած նրանցից շատերին այսօր մի անգամ չէ, որ հանդիպել եմ ամբարտակի վրա։ Ճաշարանի բակում կանգնած են մի խումբ տղաներ՝ մոտ տասնհինգ հոգի, և ծուլորեն խոսակցում են միմյանց հետ։ Հավանորեն մինչև կինոնկարի սկսվելը չգիտեն ինչով զբաղվեն։ Երկու միլիցիոներ, նրանցից քիչ հեռու կանգնած, ծխում են։ Ես ինքնաբերաբար նայում եմ ժամացույցիս՝ ութն անց է արդեն։
Մութն ընկել է, բանավանի նեղլիկ փողոցներում վառվում են աղոտ լապտերները, երկինքն այստեղից, ձորահովիտից թվում է մութ թանաքագույն։
Ես սկսեցի ափսոսալ այն բանի համար, որ լսեցի Ամալյային ու իջա բանավան. կինոնկարն այդ ես վաղուց էի նայել, կարող էի մնալ այնտեղ, իմ սենյակում ու կարգի բերել գրառումներս, կամ էլ , վատթարագույն դեպքում, կգնայի հյուրերի տան հարևանիս՝ Նիկոլայ Պանկրատովի մոտ ու մի երկու պարտիա շախմատ կխաղայինք. Նա արդեն մի քանի անգամ հրավիրել է։ Նիկոլայը մայրաքաղաքից է, մասնագիտությամբ ինժեներ-հիդրոմեխանիկ, նույնպես գործուղման է եկել այստեղ, և իրիկունները թախծում է մենության մեջ։ Ես արդեն ուզում էի վերադառնալ, երբ իմ թիկունքում հատու տկտկացին ինչ-որ մեկի կրունկները, և մի աղջիկ, հասնելով իմ ետևից, անցողիկ մի անտարբեր հայացք ձգեց իմ կողմը և անցավ առաջ՝ պարուրելով ինձ օծանելիքի բուրմունքով։ Ես չհասցրի մթության մեջ տեսնել նրա դեմքը, սակայն աղջկա թեթև քայլվածքում զարմանելիորեն ինչ-որ ծանոթ բան կար։
Անցնելով մի տասը քայլ, աղջիկը հանկարծ դանդաղեցնում է քայլերը, իսկ հետո բոլորովին կանգ է առնում և շրջվում ետ։
–Այս ում եմ տեսնում, -համարյա բացականչում է նա։
Ես անմիջապես ճանաչում եմ նրան։
–Բարև, Վենե՛րա։
–Հարստանալու ես, ես քեզ միանգամից չճանաչեցի, – ասում է նա , բայց նրա տոնը կատակային կոչել անհնարին է. այն չափից դուրս լուրջ է հնչում։
–Տա աստված,-ասում եմ ես ժպտալով։– Երբևէ պետք է, չէ՞, հարստանալ։
–Այս ինչպե՞ս ես ընկել այս կողմերը։
–Գործուղման եմ եկել, Վեներա։
–Եվ վացու՞ց ես այստեղ։
–Արդեն մի շաբաթ է։
–Դու բոլորովին խիղճ չունես։ Եվ նույնիսկ փորձ անգամ չես արել, չէ՞, ինձ տեսնել։
–Բայց իմ մտքով չի էլ անցել, որ դու կարող ես այստեղ լինել։
Վեներային ես գիտեմ վաղուց։ Տասերորդ դասարանում միասին ենք սովորել։ Մինչ այդ նա շրջկենտրոնում՝ Մարտակերտում էր սովորում։ Նրա ավագ քույրը՝ Վարդուշը, մանկավարժական ինստիտուտն ավարտելուց հետո, նշանակում էր ստացել մեր գյուղ, քիմիա էր դասավանդում դպրոցում։ Վեներան եկել էր նրա մոտ, և նրանք երկուսով, վարձելով մեր պառավ հարևանուհու տան սենյակներից մեկը, միասին ապրում էին այնտեղ։
Վեներան գեղեցիկ աղջիկ էր, նա, սովորաբար, հակառակ գյուղական սովորույթներին, կարճ շրջազգեստ էր հագնում՝ ցուցադրելով բրոնզագույն արևայրուքով ծածկված գետաքարի պես ողորկ ծնկները։ Հաճախ էլ վառ ներկում էր շուրթերը՝ կարծես զվարճանալով գյուղական բամբասասեր կանանց՝ բարոյականության այդ ճերմակավարս պահապանների խեթ, պախարակող հայացքներից։ Իր հմայիչ տեսքով շարժելով ընկերուհիների նախանձը, Վեներան շարունակ շրջապատված էր լինում տղաներով, որոնցից յուրաքանչյուրը մինչև ականջները գաղտնածածուկ սիրահարված էր նրան, թեպետ չէր համարձակվում խոստովանել այդ՝ վախենալով ստանալ նրա ծաղրական մերժումը,-այդպիսի դեպքեր արդեն եղել էին։ Աղջիկները Վեներայից վրեժխնդիր էին լինում նրանով, որ անդադար չարախոսում էին նրան տղաների մոտ, բայց սրանք այդ բամբասանքներն ականջների հետևն էին գցում։ Վեներայի գեղեցկությունն ու համընդհանուր սիրահարվածությունը նրան՝ վեր էին դասում նրան ամեն տեսակի մանր բամբասանքներից։
Ես նույնպես գաղտնաբար սիրահարված էի Վեներային, սակայն շատերի նման ես նույնպես չէի համարձակվում խոստովանել դա ՝ վախենալով նրա ծաղրից, և ամեն անգամ, դեմ առ դեմ հանդիպելիս, ես շիկնում ու ցած էի գցում գլուխս։ ''Չէ, ոչինչ չեմ ասի, հիշում եմ, շարունակ կրկնում էի ինքս ինձ,-ոչ մի դեպքում, հետո ամբողջ դպրոցը պիտի ծիծաղի ինձ վրա, ես, ինչ է, հո իմ թշնամի՞ն չեմ''։ Այդ օրերին նրանց մոտ հաճախակի մի տղամարդ էր գալիս՝ մոտ երեսուն տարեկան, մաքուր հագնված, փողկապով ու եզրավոր գլխարկով։ Սեփական ''Վոլգա '' ուներ։ Ո՞վ էր նա և ի՞նչ կապ ուներ քույրերի հետ, -ոչ ոք չգիտեր։ Ոմանք ասում էին, թե իբր Վեներայի ավագ քրոջ՝ այսինքն մեր ուսուցչուհու, նշանածն է, մյուսներն էլ պնդում էին, թե նրանց մոտիկ բարեկամն է, մարզկենտրոնում է ապրում, ծնողների մոտ։ Մի երկու անգամ, դա նույնպես հիշում եմ, ես փորձեցի խոսք բացել, զրուցել նրա հետ, սակայն տեսնելով, որ նա ինձ վերաբերվում է մի տեսակ սառն ու մեծամտորեն, ձեռ քաշեցի իմ մտքից։
Ավարտական քննություններն արդեն վերջացել էին, մեր տնամերձ բոստանում ջրում էինք լոբու ածուները։ Ծառերի սաղարթների ու բակի հյուսածո ցանկապատի արանքով ես շարունակ նայում էի կապույտ ''Վոլգային'', որ դեռևս առավոտվանից կանգնած էր հարևանի տան առջև։ Հետո տնից դուրս եկավ Վեներան՝ ձեռքին ոչ մեծ մի ճամպրուկ։ Նստելով մեքենայում, ղեկի մոտ բազմած տղամարդու կողքին, նրանք մեկնեցին գյուղից։
Այդ օրվանից անցել են շատ տարիներ, ու ես այլևս ոչ մի անգամ չեմ տեսել Վեներային։
Մենք դանդաղ քայլում ենք փողոցով, և ես գաղտնաբար զննում եմ Վեներային։ Այդ տարիների ընթացքում նա սաստիկ փոխվել է, նրա մեջ չկա այլևս ծաղրական այն ինքնավստահությունը, որ իր ժամանակին թպրտացնում էր մեր մատաղ սրտերը։
–Ես շա՞տ եմ փոխվել, -անսպասելի հարցնում է Վեներան՝ ըստ երևույթին, բռնելով իմ հայացքը։
–Մի թեթև,-գլխով եմ անում։
–Դեպի վա՞տը։
–Չգիտեմ։ Ժամանակը տարբեր ձևով է ազդում մարդկանց վրա։ Ասենք դա սովորական ճշմարտություն է։ Ավելի լավ է, պատմիր տեսնեմ ինչպես ես ապրում։
Վեներան անորոշ թոթվում է ուսերը։
–Ապրում եմ ինչպես բոլորը։ Մանկավարժական ինստիտուտ եմ ավարտել։ Հեռակա։ Բայց դա երևի, անհետաքրքիր է քեզ համար։
Փողոցը գնալով նեղանում է, դառնում նեղլիկ մի ճանապարհ։ Քայլում ենք համարյա մթության միջով։
–Իսկ որտե՞ղ ես աշխատում,-հարցնում եմ ես։
–Այստեղ, կադրերի բաժնում։
–Ինչու՞։ Չէ՞ որ մանկավարժի դիպլոմ ունես։
–Չգիտեմ… Սպարտակն այդպես ուզեց։
Ես փորձում եմ հիշել՝ որտե՞ղ եմ լսել այդ անունը։ Կարծեմ կապտավուն ''Վոլգայի'' տիրոջն էին այդպես կոչում։
–Իմ ամուսինն է,– ասում է Վեներան, ասես կռահելով, թե ինչի մասին եմ մտածում։– Հիշու՞մ ես կապույտ ''Վոլգան''։
–Իսկ այն ժամանակ մենք կարծում էինք, թե նա մոտ բարեկամ է ձեզ, կամ էլ քրոջդ նշանածն է…Նա նույնպե՞ս այստեղ է։
–Այո…այսինքն ոչ, նա հիմա գործուղման մեջ է,-ասում է Վեներան, բայց ես նկատում եմ, թե նա մթան մեջ ինչպես է փախցնում հայացքը, իսկ այնուհետև հապճեպորեն ավելացնում է։-Այստեղ բանավանում, ֆիննական տնակ ունենք՝ երկու սենյակից բաղկացած։ Խնդրեմ, կարող ես հյուր գալ…
–Շնորհակալություն… Իսկ վաղու՞ց եք այստեղ ապրում,-ընդհատում եմ ես։ Վեներայի խոսքերում ինչ-որ բան մնում է չասված, և դա անբարեհաճության աղոտ զգացում է առաջացնում իմ հոգում։
–Ոչ, մի երկու տարի է։ Մեկ-մեկ գնում ենք մարզկենտրոն՝ մերոնց մոտ, չէ՞ որ մարզկենտրոնն այնքան էլ հեռու չէ այստեղից… մի յոթանասուն կիլոմետր։
Նրա հանկարծական երկարաբանությունը կրկին զգաստացնում է ինձ. ինչ է, ես չգիտե՞մ, որ մարզկենտրոնը ''այնքան էլ հեռու չէ այստեղից'', բացի այդ, իմ ինչ գործն է, թե նրանք մեկ-մեկ ամուսնու հետ գնում են յուրայինների մոտ։
–Սպարտակը կառույցու՞մ է աշխատում։
–Սպարտա՞կը…ոչ… այսինքն, այո։ Տեխնիկական մատակարարման գծով է մի խոսքով… Իսկ քո գործե՞րն ինչպես են։
Հասկանալի է, որ վերջին հարցը՝ դա սոսկ անճարակ փորձ է՝ իր համար անհաճո խոսակցությունից խուսափելու համար։
Մաշված լուսինը, ասես երկար ճանապարհից հոգնած, ծանր դուրս եկավ սարերի ետևից և, դեմ առնելով ծառերի բարձր կատարներին, մնաց կանգնած։ Անհրաժեշտ էր մի թեթև քամի, որ ծառերից պոկվեր ու կրկին շարունակեր ճանապարհը դեպի երկնքի խավար մասը։ Իսկ գուցե չէր էլ ուզում գնալ, գուցե նրա համար լա՞վ էր այդպես՝ հեռավոր ափերից տուն դարձած արագիլի պես նստել բարդու կատարին ու ննջել մինչև լույս։
–Մեր տղաներից ոչ ոք չկա՞ այստեղ,-հարցնում եմ ես լոկ այն բանի համար, որպեսզի խախտեմ երկարաձիգ լռությունը։
–Ոչ,-ասում է Վեներան և, որոշ հապաղումից հետո, ավելացնում է կամացուկ։ -Միայն Վահեն է… Դու հիշու՞մ ես նրան։ Դու և նա, ինչքան հիշում եմ, մոտ ընկերներ էիք։
–Ինչպե՞ս,– քիչ է մնում գոռամ։-Զաքարյան Վահե՞ն։ Նա որտե՞ղ է աշխատում։ Ես այստեղ դեմքով համարյա բոլորին գիտեմ արդեն, այդ ո՞նց է նրան չեմ հանդիպել։
–Նա բանտարկյալների մեջ է… Այստեղ բանտարկյալներ են աշխատում։ Պահակախմբի հսկողությամբ բերում են շինարարություն, պահակախմբի հսկողությամբ էլ տանում։
–Սպասիր։ Վահեն է՞լ է բանտարկյալ։
Վեներան դրականորեն շարժում է գլուխը.
–Այո։
–Իսկ չգիտե՞ս ինչի համար։
Վեներան ձեռքը տանում է դեմքի վրայով, ասես իրենից հեռու վանելով ինչ-որ հիմար մտքեր։
–Գիտեմ։ Խուլիգանության համար…Մարդ է ծեծել… Դա երկու տարի առաջ էր,– նա հապճեպորեն փոխում է խոսակցության նյութը։-Դու որևէ տե՞ղ ես շտապում։
–Ոչ։ Ուզում էի կինո գնալ։ Իսկ ի՞նչ է։
–Կինո՞։ Ինչ լավ է։ Դու դեմ չե՞ս, որ ես էլ գամ քեզ հետ։ Վաղուց կինո չեմ գնացել։
