Լևոն Ադյան
ԱՅՆ ՀԵՌԱՎՈՐ ԱՄՌԱՆԸ (Վիպակներ, պատմվածքներ)
Այնտեղ, ուր այժմ կառուցվում էր ջրամբարը, ավազակների որջ էր։ Նրանք՝ այդ ավազակները, ահաբեկում էին կոլխոզ մտնող գյուղացիությանը, գազանաբար սպանում սովետական հիմնարկությունների աշխատողներին, կուսակցական ակտիվիստներին։
Պետն այն ժամանակ քսանյոթ տարեկան էր, բանդիտների դեմ մղվող պայքարի ակտիվ մասնակիցներից։ Նոր էր ամուսնացել Ասպրեի հետ, որին վաղուց էր պաշտում։ Մտածում էին՝ շուտով կվերջանա ամեն ինչ, խաղաղ կյանք կսկսեն, սակայն ավազակներից մեկը՝ Բախշին, օգտվելով նրա բացակայությունից, հարևանուհու մատնությամբ Ասպրեին փախցրեց ձորը և այնտեղ պատվազրկեց նրան։ Ասպրեն, չդիմանալով խայտառակությանը, իրեն քարափից նետեց ցած։ Հետո ոչնչացվեցին Բախշին էլ, ամբողջ ավազակախումբն էլ, բայց ուշ էր արդեն։ Այդպես էլ այլևս չամուսնացավ պետը և ճակատագրի բերումով հիմա կրկին եկել էր այնտեղ, ուր ընդմիշտ կորցրել էր Ասպրեին։
Առջևում, մթության մեջ, առկայծեցին բանավանի աղոտ լույսերը, լսվեց գետի խեղդված վշշոցը։ Մարատն ակամա նայեց աջ, դեպի կիրճերի ժայռեղեն, ասես մինչև երկինք հասնող գորշավուն պատերը, և սարսափով պատկերացրեց, թե ինչպես է այնտեղից գահավիժել դեռատի Ասպրեն։
–Երբեմն, սեփական աչքում արդարացվելու համար, մենք հավատացնում ենք մեզ, որ ի վիճակի չենք հասնելու մեր նպատակին,-երկարատև լռությունից հետո խոսեց պետը։– Բայց իմացիր, որ մարդն իսկական, երջանիկ կյանքով կարող է ապրել միայն սեփական օջախում։ Այնպես որ, ամուսնացիր, հետո ուշ կլինի։
Մարատն այս անգամ նույնիսկ չփորձեց առարկել. հո չի ասելու, թե ժամանակ չունի սիրելու և , պարզ է առանց իսկական սիրո ամուսնանալ չի կարող։ Առանց այդ էլ ամեն ինչ հասկանալի է՝ սկզբում դպրոց, հետո ծառայություն՝ բանակում, հետո ինստիտուտ, հետո մի կառույցից մյուսը, թեկնածուական դիսերտացիան, որ անպայման հարկավոր է ավարտել… Բայց , դե, փաստը մնում է փաստ , որ նրանք երկուսն էլ՝ և մայրը, և շինարարության պետը, իրավացի են։ ''Ապրում եմ այնպես, ասես առջում հարյուր տարվա կյանք կա դեռ, -մտածեց Մարատը։-Այնինչ թռչում են տարիները, և մազերիս մեջ գնալով ավելանում է ճերմակը…''։
Սիման ընկերուհիների հետ ինչ-որ չափումներով էր զբաղված ամբարտակի վրա, երբ Մարատը վերադարձավ թունելագործների մոտից։ Նա հեռվից հեռու գողունի նայում էր աղջկա կողմը՝ թեպետ աշխատում էր չնայել։ Սակայն չնայել նրան՝ անհնարին էր, աչքերն իրենք իրենց շրջվում էին աղջկա կողմը, և Մարատին ամենից շատ դա էր բարկացնում՝ անհարմար էր։
Ընդամենը մի երկու օր առաջ էին նրան նշանակել կառույցի գլխավոր ինժեներ։ Եվ այդ օրը, որպես գլխավոր ինժեներ՝ նա առաջին անգամ էր բարձրացել ամբարտակ՝ ստուգելու տոփանման աշխատանքների որակը։ Նա գիտեր, որ տոփանորդները, եթե նրանց վրա հսկողություն չկա, կարող են անբարեխղճորեն կատարել հանձնարարված գործը։
Բազմատոննանոց ինքնաթափերը ծանր հռնդյունով ու ասես լարված, մագլցելով բարձրանում, ամբարտակի վրա դղրդյունով թափում էին մանրախիճն ու ավազը։ Եվ բուլդոզերները շտապ, գործնականորեն ետ ու առաջ էին շարժվում՝ ամբարտակով մեկ փռելով այդ մանրախիճն ու ավազը, գլանվակները տոփանում էին դա, այս ու այնտեղ, ինչպես նավթահանման պոմպերը, վարուվեր էին անում մետաղյա սալաքարերը։
Մարատը ուշադիր հետևում էր այն բանին, թե ինչպես էր չորս տոննանոց սալաքարը, հասնելով երկհարկանի շենքի բարձրության, վերևից ծանր թափով ընկնում ցած՝ դղրդալով ու ցնցելով ամբողջ ամբարտակը։ Անբավականությամբ օրորելով գլուխը, Մարատը ձեռքով մոտ կանչեց աղջիկներից մեկին՝ Ալվինա Օսիպովային։ Սա արագ, համարյա վազելով մոտեցավ նրան։
–Դուք ինձ կանչե՞լ եք, Մարատ Աղաբեկովիչ։
–Տվեք, խնդրեմ, վերջին չափումները։
–Այս րոպեին,– նա բաց արեց ձեռքի մեծ բլոկնոտը, աչք ածեց մատիտով արված գրառունմերը՝ որոնելով այն, ինչ պահանջում էր գլխավոր ինժեները և չգտնելով, շրջվեց աղջիկների կողմը։ -Սիմա,-կանչեց Ալվինան, նկատելի շփոթմունքով։ -Քեզ մո՞տ են վերջին չափումները։ Մի բեր այստեղ, շուտ։
«Ուրեմն նրա անունը Սիմա է… Թեկուզև հնացած, բայց գեղեցիկ անուն է։ Եվ մի տեսակ սազում էլ է նրան…»
Աղջիկը նույնպես աշխատում էր չնայել Մարատին։ Ամեն անգամ, երբ նրանց հայացքները մի տեսակ պատահաբար հանդիպում էին, աղջիկը հեռացնում էր աչքերը։ «Իսկ գուցե ամուսնացա՞ծ է, -անորոշ թախիծով մտածում էր Մարատը։-Չէ, չի կարող պատահել։ Իսկ գուցե որևէ սիրա՞ծ ունի…»։ Նա հանկարծակի խոժոռվեց սեփական մտքերից։ «Ես այս ինչե՞ր եմ մտածում։ Ես նրան հայր եմ սազում»։
–Ո՞ւր են չափումները,– հարցրեց անհանգիստ։ Նրա ձայնը հնչեց ավելի կտրուկ, քան ինքը կցանկանար։ «Այնուամենայնիվ, քեզ համար հաճելի չէ մտածել այն մասին, որ նա կարող է սիրած ունենալ… Խանդու՞մ ես»– հարցրեց նա՝ ինչպես նրա հետ սովորաբար լինում էր հոգեկան լարվածության րոպեներին՝ ինքն իրեն դիմելով երկրորդ դեմքով։
Սիման նրան մեկնեց վերջին չափումները։
–Ցուցանիշները ցածր են,-ասաց Ալվինան,– նույնպես նայելով գրառումներին։– Տոփանման ամրապնդությունը չի հասցվում նախագծայինին։ Քանի անգամ եմ նրանց ասել, որ այսպես աշխատել չի կարելի։
–Իսկ նրա՞նք ինչ են ասում,-հարցրեց Մարատը, առանց հայացքը թղթից կտրելու։
–Ի՞նչ պիտի ասեն։ Լռում են։ Իսկ մի քանի քայլ այն կողմ ես գնում թե չէ՝ դարձյալ իրենցն են անում։
–Սա ու՞մ ցուցանիշն է,-Մարատը մատիտով ցույց տվեց գրառումներից մեկը։
Ալվինան մի պահ նայեց թղթին, ասաց.
–Մարությանի։
–Իմ անունից հաղորդեք նրան… Ասենք, պետք չէ, ես ինքս կանեմ դա։-Մարատը նայեց ժամացույցին։-Շտապ բոլորին, ովքեր զբաղված են տոփանման գործով, կանչեք ինձ մոտ։
–Գուցե ավելի լավ է ճաշի ընդմիջմա՞նը,-զգույշ նկատեց Ալվինան։-Քիչ է մնացել։
–Ոչ, հիմա։
Երբ Ալվինան գնաց տոփանորդների ետևից, Մարատը ձևացրեց, թե իբր մտասուզված ուսումնասիրում է չափման արդյունքները, չնայած առանց այն էլ ամեն ինչ պարզ երևում էր թղթի վրա։ Սիման դեռևս կանգնած էր Մարատի մոտ՝ հավանորեն սպասելով նրա կարգադրությանը։ Սակայն նա աղջկան ասելու ոչինչ չուներ, և իր մոտից բաց թողնել նույնպես չէր ուզում։ «Գոնե մի բան ասեի… Իսկ ի՞նչ… Ի՞նչ ասել…''
–Սիմա, դուք վաղու՞ց եք մեզ մոտ աշխատում։
–Ոչ։-Աղջկա նրբագեղ այտերը շիկնել էին, և ամբողջ դեմքը մի տեսակ ասես այրվում էր անտեսանելի ինչ-որ կրակից։
–Ահա թե ինչու ձեզ առաջներում չեմ տեսել։ Իսկ մինչ այդ որտե՞ղ էիք աշխատում։
–Մայրաքաղաքում:«Հիդրոնախագիծ» ինստիտուտի լաբորատորիայում։
–Օհո, իսկ քանի՞ տարեկան եք, եթե գաղտնիք չէ։
Սիման նկատելով գլխավոր ինժեների շփոթմունքը, ժպտաց շուրթերով։
–Քսան,-ժպիտը դեռևս թրթռում էր նրա շուրթերին։
–Դուք , երևի, տեխնիկում եք ավարտել։
–Այո։
«Ինչի՞ համար եմ տալիս այս հարցերը։ Ինձ, ինչ է, պե՞տք են նրա հարցաթերթիկային տվյալները։ Հետաքրքիր է իմանալ՝ ինչպե՞ս է ընդունում նա իմ հարցուփորձ անելը. հավանաբար, հոգու խորքում ծիծաղում է՝ համարելով ինձ ծառայակատար ու չարասիրտ մարդ։ Դե ինչ, երևի այդպիսին էլ կամ… Դառն է խոստովանել, բայց դե,ուշ է երևի, որևէ բան անել՝ անհնարին է''։
Ամբարտակի վրայով նրանց էին մոտենում մի խումբ բանվորներ, առջևից գալիս էր Ալվինա Օսիպովան։
–Մարատ Աղաբեկովիչ, ես կարո՞ղ եմ գնալ,-կամաց հարցրեց Սիման։
–Ոչ, այս խոսակցությունը ձեզ էլ է վերաբերում։
Տոփանորդները վեց հոգի էին, նրանք լուռ կանգնել , մի ոտքից մյուսն էին փոխվում՝ սպասելով գլխավորի շշպռանքին. պարզ է, գլխավոր ինժեները աշխատանքները կանգնեցնել չի տվել, որպեսզի սրտագին զրույց բացի իրենց հետ։
–Ահա թե ինչ կասեմ ձեզ,-սկսեց Մարատը առանց կոնկրետ որևէ մեկին դիմելու։-Երկար-բարակ խոսակցությունների ժամանակ չկա։ Ես կուզենայի միայն նախազգուշացնել, որ տոփանման աշխատանքները մեզ մոտ շատ վատ են գնում։ Մարության, սա հատկապես քեզ է վերաբերում։
Հավաքվածներից մեկը՝ թուխ դեմքով մի տղա, առաջ եկավ։
–Ի՞նձ։ Ախր Մարատ Աղաբեկովիչ…
–Քո ցուցանիշները բոլորից ցածր են։
–Մարատ Աղաբեկովիչ, ես անում եմ ըստ հրահանգի՝ մի քառակուսի մետրի վրա սլաքարի տասնչորս հարված։
–Կարելի է հարվածների թիվը հասցնել և հարյուրի, եթե սլաքարը բարձրացնենք կես մետրից ոչ ավել, դա այնքան էլ դժվար գործ չէ։ Իսկ թե դրանից ինչ կստացվի՝ այստեղ պարզ երևում է,-նա ցույց տվեց ձեռքի մատյանը։
Տոփանորդները գաղտնածածուկ նայեցին իրար, և նրանց դեմքերին պարզ կարդացվում էր՝ «չէ, սրան խաբելը այնքան էլ հեշտ բան չի»։
Մարատը շարունակեց խոսքը, և նրա ձայնը հնչեց ծանրակշիռ ու հանգիստ.
–Մի փոքրիկ տեղեկանք նրանց համար, ովքեր դա չգիտեն, կամ մոռացել են արդեն։ Երբ այս ամբողջ հովիտը կծածկվի ջրով, ամբարտակի յուրաքանչյուր քառակուսի սանտիմետրի վրա ջրի ճնշումը կկազմի շուրջ տասը տոննա։ Հետևությունը պարզ է, ուստի, այսօրվանից չափումները կկատարվեն յուրաքանչյուր կես ժամը մեկ։ Անորակ եղավ՝ չեմ ընդունելու, վարձատրում նույնպես չի լինելու։ Մարությանն այս ամիս զրկվում է պարգևատրումից։ Եվ վերջինը՝ եթե ձեզնից որևէ մեկին դուր չեն գալիս նախազգուշական այս միջոցառումները, ես կհեռացնեմ նրան աշխատանքից, և այն էլ ոչ թե համաձայն իր ցանկության, այլ ըստ իմ։
–Իսկ դա ի՞նչ է նշանակում՝ ըստ ձեր ցանկության,-մռայլ կերպով հարցրեց տոփանորդներից մեկը։
–Դա նշանակում է, որ նրա աշխատանքային գրքույկում կնշվի հեռացման պատճառը՝ անբարեխիղճ վերաբերմունք աշխատանքի նկատմամբ։ Է՞լ ինչ հարցեր կան։
–Իսկ շատ չե՞ք խիստ վարվում, Մարատ Աղաբեկովիչ։ Այդպիսի բաների համար վերևում կարող են չխրախուսել ձեզ։
–Ոչինչ, պատասխանատվությունը վերցնում եմ ինձ վրա։ Վերջացրի, կարող եք գնալ։
Տղաները գլուխները կախ գցած քայլեցին դեպի իրենց մեքենաները։
Մարատը շրջվեց Օսիպովայի կողմը.
–Ալվինա, հաղորդեցեք ձեր աղջիկներին, որպեսզի չափումները կատարեն յուրաքանչյուր կես ժամը մեկ։ Տվյալները շտապ ներկայացնում եք ինձ։
–Լավ , Մարատ Աղաբեկովիչ։ Մենք կարո՞ղ ենք գնալ։
Մարատը ժպտաց մի աչքով, նրան մի տեսակ զվարճություն պատճառեց Ալվինայի ամենօրյա այդ պատրաստակամությունը՝ ծառայություն մատուցել իրեն։ Խոսում էին նույնիսկ, որ , իբր, նա մի քիչ սիրահարված է Մարատին։
–Այո, գնացեք։ Եթե հարկավոր եղա՝ բետոնագործների մոտ եմ։ Ուղարկեք որևէ մեկին, կամ ինքներդ եկեք։-Նա մի անգամ էլ նայեց ժամացույցին, և, երբ բարձրացրեց աչքերը, ապա բախվեց Սիմայի հայացքին։ Սա Մարատին նայում էր ոչ այն է վախով, ոչ այն է՝ անթաքույց զմայլանքով, և նրա կրակացայտ շուրթերին կրկին թրթռում էր հազիվ նկատելի քիչ առաջվա ժպիտը։ Մարատը հանկարծակի մթնդեց և լեռան լանջն ի վեր քայլեց դեպի վեր, ուշացումով ըմբռնելով, որ մի քանի րոպե առաջ, զրուցելով տոփանորդների հետ, նա, հավանական է, մի քիչ կոտրատվում էր իր հանդարտ տիրողականությամբ, և դա անում էր ոչ առանց գաղտնի հույսի՝ տպավորություն թողնել Սիմայի վրա։
«Շատ չէ՞ր մակերեսային, Մարատ Աղաբեկովիչ,-ինքն իրեն ասաց Մարատը։-Քեզ այդ ի՞նչ է եղել։ Առաջ դու կարծես թե այդպիսին չէիր։ Թե լրիվ թռցրե՞լ ես խելքդ»։
Մարատն ապրում էր բանավանի ծայրին, ուղղակի անտառի եզրին։ Մութ, անաստղ գիշերները անտառից լսվում էին շնագայլերի թախծաբեր ոռնոցներն ու բուերի աղիողորմ կանչերը։ Շինարարության առաջին ամիսներին, երբ բանավանում դեռևս էլեկտրականություն չկար, Մարատն արթնանում էր շնագայլերի ոռնոցներից ու այլևս չէր կարողանում քնել։ Նա ելնում էր անկողնուց և երկար ժամանակ հետաքրքրասիրությամբ նայում դուրսը, հետևելով, թե ինչպես են անթափանց խավարի մեջ ֆոսֆորային չարագուշակ լույսով փայլկտում շնագայլերի աչքերը՝ կրակոտ ու քաղցած։
Շինարարներն այն ժամանակ ապրում էին փայտաշեն վագոններում, որոնց վրա տղաներից ինչ-որ մեկը կավիճով գրություններ էր արել՝ ''Ուֆա-Մոսկվա'', ''Ռիբինսկ-Տաշքենդ'', ''Երևան-Բաքու'', ''Գորկի-Կիրով'' և նույնիսկ ''Ուգլիչ-Օրենբուրգ''։ Այսինքն մենք՝ շինարարներս, եկել ենք երկրի տարբեր վայրերից և այստեղ, աշխարհից կտրված այս ձորերում, ամբարտակ ենք կառուցում, որ լույս ու ջուր տա մարդկանց։ Եվ իրոք, այդ փայտաշեն տնակները գնացքի վագոններ էին հիշեցնում, բլրի վրայից նայելիս՝ թվում էր ոչ թե բանավան է, այլ հանգուցային կայարան։
Միայնակ ձանձրալի էր դատարկ վագոնում։ Ամբարտակի կառուցումը նոր էր սկսվել, կազմակերպական խառնաշփոթության պատճառով գործերն առաջ չէին գնում։ Բոլորը չէ, որ իրար գիտեին։ Բանվորները, հատկապես երիտասարդները, մի քանի օր աշխատելուց հետո, փախչում էին ամբարտակի շինարարությունից՝ չդիմանալով առաջին ամիսների դժվարություններին։
Այդ օրերին կառույցում երիտասարդ մի ինժեներ հայտնվեց՝ մասնագիտությամբ հիդրոտեխնիկ, գործունյա մի տղա։ Մի շաբաթ էլ չէր անցել, բայց շինարարությունում բոլորն արդեն նրան գիտեին։ Նա, ինչպես ասում են, հոգի տղա էր՝ կենսուրախ, զրուցասեր ու սրամիտ կատակների սիրահար։ Երեկոները, աշխատանքից հետո, տղաներին ու աղջիկներին հավաքած գլխին, նստում էր մոտակա բլրակին, որտեղից ինչպես ափի մեջ, երևում էր ամբողջ ձորը, ու մինչև ուշ գիշեր կիթառ էր նվագում և միաժամանակ կամացուկ երգում։ Մի խոսքով, նա պատկանում էր այն մարդկանց թվին, որոնց մասին սովորաբար ասում են. ''ադպիսիների հետ կյանքն ուրախ է անցնում''։ Այլ կերպ նույնիսկ անհնարին էր պատկերացնել, երիտասարդ նորեկ ինժեներն ասես մի տեսակ լրացնում էր կառույցի կազմակերպման քաոսի մթնոլորտն ու դրա հետ կապված դժվարություններն ու համընդհանուր վհատությունը։
Հաճախ գիշերները, իր վագոնում նստած աշխատելիս, Մարատը լսում էր նրա ձայնը. Տղան իրոք վատ չէր երգում։ Այդ օրերին էլ նրանք մոտիկից ծանոթացան։
–Անդրեյ,-ներկայացավ նա,-կարող եք պարզապես կոչել Անդրյուշա։ Դե, իսկ դուք Մարատ Աղաբեկովիչն եք, ձեր մասին ես արդեն լսել եմ։ Դուք էստեղ տեղամասի պետ եք աշխատում, ճի՞շտ է։
–Ճիշտ է, -ժպտաց Մարատը և հարցրեց իր հերթին։-Անդրեյ, իսկ դու որտե՞ղ ես ապրում։
–Չհասկացանք։ Ներկա էտապու՞մ։
–Ո՞ր վագոնում,-ուղղեց Մարատը ծիծաղելով։-Թե մենակ ես, կարող ես տեղափոխվել ինձ մոտ, կողքի սենյակն ազատ է, երկուսով ուրախ կանցնեն օրերը։
Հաղորդասեր բնավորությամբ՝ այդ տղան իսկույն դուր եկավ Մարատին։
Երեկոյան եկավ Անդրեյը՝ կիթառն ու ճամպրուկը ձեռքին։
–Դե որ ասում ես՝ ասում ես, -սկսեց նա, կիթառը կախելով պատից։– Եկա և այն էլ ընդմիշտ, -ավելացրեց նա և լեզվով չպացրեց։-Ահա այն ամենը, ինչ մնացել է կնոջիցս։ Եթե դատարանով բաժանվեի, երևի սա էլ չհասներ։ Քանի տարի աշխատում եմ, բայց դե , ոնց որ ասում են՝ կամ տունս, կամ կտուրս, ոչինչ չունեմ։ Ես այսպես եմ մտածում. մարդուն, բարեբախտաբար և դժբախտաբար՝ դա աստծուն է հայտնի, մի կյանք է տրված ընդհամենը, և այս կյանք ասածն էլ շատ կարճ է, ուրեմն պիտի ապրես էնպես, ինչպես սիրտդ ուզում է, այսինք՝ սրտիդ քեֆին չպիտի կփչես։ Կարճ՝ էնպես պիտի ապրես էդ կյանքդ, որ քեզ պատահած ամեն մի մանչուկ ասի. ''Պապա ջան, բարև''։– Անդրեյը ծիծաղեց, ավելացրեց.-Հը, ի՞նչ կարծիքի ես… Մարդիկ ինչ ասես, որ չեն առնում ու լցնում տները։ Մի հարցնող լինի՝ ու՞մ է պետք. Ալեքսանդր Մակեդոնացին աշխարհի տերն էր, բայց ձեռքերը տարածած մեռավ, ասելով՝տեսեք,ոչինչ չեմ տանում հետս: Ապրիր, քանի կաս, քանի չեն սպառվել քո էդ կարճատև կյանքիդ ամենապայծառ օրերը։
–Կյանքը կարճատև է, դա ճիշտ է,-ասաց Մարատը առանց Անդրեյին նայելու,-և պետք է այնպես անել, որ հետագայում չփոշմանես, այսինքն պետք է ձգտել անսխալ ապրել, թե չէ ամեն ինչ չէ, որ ժամանակը սքողում է…Սխալները ևս օգտակար են, քանի ջահել ենք, միայն թե այն հետներս չտանենք մինչև վերջ,– ավելացրեց նա անբռնազբոս ժպիտով։-Որովհետև մտածելով երեկվա սխալի մասին, դրանով իսկ սովորում ենք սխալներից խուսափել ինչպես այսօր, այնպես էլ վաղը։ Սա, իմիջիայլոց, իհերկե։
–Ես քեզ մի բան ասեմ. բնավորության մի անպետք գիծ ունեմ՝ոչ հարստության եմ ձգտում, ոչ փառքի, հենց էդ է, որ չեն հասկանում կանայք և դրա համար էլ, դեռ մի կարգին չծանոթացած՝ վզակոթիս տալիս, դուրս են անում փողոց։
Մարատը ժպտալով նայում էր նրան։
–Ուրեմն ամուսնացած ես եղել արդեն։
–Եվ այն էլ ոչ մեկ անգամ,-արագ վրա բերեց Անդրեյը։
–Բախտավոր աստղի տակ ես ծնվել, -այլևս չկարողանալով զսպել իրեն , Մարատը քմծիծաղեց։
–Տեսնու՞մ ես՝ ծիծաղում ես։ Ոչինչ, ծիծաղիր՝ ինչքան սիրտդ ուզում է։ Ինձ նման ախմախին դա դեռ քիչ է. գաղտնիք պահել չգիտեմ։ Բայց ասա տեսնեմ, ինչո՞վ եմ մեղավոր, որ մի գլուխ կպչում, պոկ չեն գալիս։ Իսկ ամուսնանում եմ թե չէ՝ սկսում են շրջանակների մեջ դնել։ Մեր մեջ ասած, վերջին կնոջիցս հենց այդ պատճառով էլ բաժանվեցի։ Խանդի տեսարաններ էր սարքում, օր չէր լինում, որ կռիվ չգցեր տանը։ Ես էլ վերցրի ու էնպիսի մի հեռավոր տեղ եկա, որ ամբողջ ազգ ու տակն էլ հավաքի, չկարողանա գտնի տեղս… Թե իմանաս ինչքան է դժվար էդ կանանց հետ, Մարատ… Դու նույնիսկ պատկերացնել անգամ չես կարող, թե ինչպիսի բաների են ընդունակ դրանք…Բայց դե, առանց դրանց էլ հնարավոր չէ։ Ինչ ասեմ, Մարատ, սիրում եմ գեղեցիկ կանանց, իմ թուլությունը դա է։ Օրվա մեջ կարող եմ մի քանի հոգու սիրահարվել և բոլորին էլ սրտանց, ամբողջ հոգով։ Գեղեցիկ կնոջ, աղջկա շորերի շրշյունից, բուրմունքից կամ, ասենք, մի նայվածքից կարող եմ գլուխս կորցնել։ Ազնիվ խոսք… Էհ, քանի ջահել ես, պիտի սիրես ու սիրես։ Նրանցից կշտանալ չի լինի, բայց գոնե մի կուշտ սիրես։ Լավ, գնամ անկողինս բերեմ։
Եվ այդ օրվանից սկսեցին միասին ապրել նրանք՝ Մարատն ու Անդրեյը։ Ամբողջ երկու տարի՝ միևնույն վագոնում՝ բանավանի ծայրին, ուղղակի անտառի զրին։
Բանավանը վաղուց քնած էր, նեղլիկ փողոցներում լռություն էր։ Միայն հատուկենտ ժողովականներ էին, որ կամացուկ զրուցելով գնում էին դեպի իրենց վագոնները։ Մարատը, քթի տակ ինչ-որ եղանակ սուլելով, դանդաղ քայլում էր էլեկտրական դեղնավուն աղոտ լույսով լուսավորված արահետով։ Հոկտեմբեր ամիսն էր, ոսկե աշնան երկրորդ ամիսը, տարվա եղանակներից՝ Մարատի ամենասիրած եղանակը։ Նրանից երկու տասնյակ քայլ այն կողմ, կապտասևավուն հորիզոնի վրա, մեղմորեն տարուբերվում էին ծառերի սլացիկ գագաթները, երկնքով անշտապ սահում էր ճերմակ լուսինը, ձորահովիտով, լուսնի պես ճերմակ, հոսում էր գետը և նրա խուլ վշշոցը մերթ ընդ մերթ հասնում էր Մարատի ականջին։ Առավոտվանից նա լավ տրամադրության մեջ էր և ոչնչով այլևս չէր հիշեցնում լուրջ, դեմքի խիստ արտահայտությամբ գլխավոր ինժեներին։ Այդպիսի բարձր, լավ տրամադրության համար ոնց որ մի առանձնահատուկ պատճառ էլ չկար, պարզապես առավոտյան արթնանալով, նա անմիջապես հիշեց, որ այսօր, թող թեկուզ հեռվից, բայց տեսնելու է Սիմային։ Եվ այդ զգացումը մի տեսակ լիցք տվեց նրան ամբողջ օրվա համար։
Վագոնում Անդրեյը նրան դիմավորեց զարմացական ժպիտով.
–Քեզ, ինչ է, շքանշա՞ն են տվել։
–Ի՞նչ շքանշան,-չհասկացավ Մարատը։
–Հոյակապ տրամադրություն ունես, ես էլ մտածեցի՝ հո շքանշանով, բանով չե՞ն պարգևատրել սրան։
Մարատը ծիծաղեց և, իր համար ևս անսպասելի, ասաց.
–Սիրահարվել եմ։
Անդրեյը ցուցադրաբար չռեց աչքերը, իր ամբողջ տեսքով հասկացնել տալով, որ նման դժբախտություն ում հետ ասես կարող է պատահել, միայն ոչ Մարատի հետ։
–Ի՞նչ ես աչքերդ չռել,-կրկին ծիծաղեց Մարատը։-Ես, ինչ է, նման չե՞մ սիրահարվածի։
–Եթե նույնիսկ նման էլ չլինեիր, ես , միևնույն է, չէի հավատա։
–Ինչու՞։
–Սերն, ախպերս, բոլոր տեսակ թեթևամիտ մարդկանց, ինչպիսին որ, օրինակ, ես եմ, ողորմելի ճակատագիրն է։ Նրանք դրանով հաստատում են սեփական կարևորությունը սեփական աչքում։ Իսկ դու, ավաղ, բարեմասնություններով օժտված դրական մարդ ես։
Մարատը վճռեց խաղակցելով առ ոչինչ դարձնել իր անսպասելի խոստովանությունը.
–Դու ճիշտ ես, Անդրեյ։ Ես սիրո համար այնքան էլ հարմար մարդ չեմ։
–Հենց բանն էլ էդ է…-ձգեց Անդրեյը, պատից հանելով կիթառը։-Բայց այնուամենայնիվ, ինձ թվում է, թե ինչ-որ բան է կատարվում քեզ հետ։
–Կուսակցական ժողովում գովել են, -փնթփնթաց Մարատը հանվելով։
Անդրեյը թերահավատությամբ նայեց նրան և սկսեց դանդաղորեն մատները հերթով դիպցնել կիթառի լարերին։
–Դրա համար էլ ու՞րախ ես այդպես։
–Իսկ մի՞թե դա քիչ է,– պատասխանեց Մարատը՝ խույս տալով Անդրեյի հայացքից։
–Լավ, համարենք, թե ինձ համոզեցիր։-Անդրեյը մեջքով հենվեց բարձին և սկսեց կիսագողական մի երգ նվագել, հետո հանկարծակի դադարեցրեց նվագը՝ ձեռափով սեղմելով կիթառի լարերը։-Ի միջի այլոց, Մարատ, կատակը մի կողմ, իսկապես, ինչու՞ չես ամուսնանում։ Ախր, նա, որին դու սպասում ես, երբեք չի գալու։ Սեփական փորձից գիտեմ։
–Իսկ ես ու՞մ եմ սպասում։
–Մի ձևացրու, Մարատ, դա քեզ չի սազում։ Մենք բոլորս էլ մեր հոգու խորքում ձգտում ենք ամենաչքնաղ, ամենաբարի ու ամենագեղեցիկ այն կնոջը, որն անկասկած կհասկանար մեզ կես խոսքից, մեր կիսահայացքից, կպաշտեր մեզ, կներեր մեր բոլոր հիմարությունները, որովհետև անհնարին է և սիրել, և լինել իմաստուն։ Բայց չէ՞ որ դա պատրանք է միայն, Գյոթեի ասած՝ «Դու փնտրում ես այն, որը երբեք չի գտնվում այս աշխարհում»։ Այո, մենք ինքներս ենք ստեղծել նրան չգոյությունից և անհուսորեն սպասում ենք, որ նա կգա, որ դեռ անպայման կգա նա, և մեր կյանքը կդառնա արեգակնագեղ լուսահրաշ։ Ոչ, սիրելիդ իմ, Մարատ Աղաբեկովիչ, հայտարարում եմ ամբողջ պատասխանատվությամբ՝ նա չի գա։ Որովհետև նա չկա։ Եվ դու զուր ես սպասում։ Գոհացիր նրանով, ինչ կա։ Ամուսնացիր Ալվինա Օսիպովայի հետ. նա գեղեցիկ, հոյակապ հայ աղջիկ է, ծնունդով էլ ղարաբաղցի, և դրա հետ մեկտեղ սիրում է քեզ։ Ասա, ի՞նչն է խանգարում քեզ ամուսնանալ։
–Իսկ քեզ ի՞նչն է խանգարում,-ժպիտով հարցրեց Մարատը։
–Ի՞նձ։ -Անդրեյը թեթևակի շփոթվեց այդչափ անակնկալ հարցից։– Ինձ, ախպերս, շատ բան է խանգարում։ Գիտե՞ս ինչ, բոլոր նրանց համար, ովքեր երբեք ամուսնացած չեն եղել, բանը մի քիչ այլ կերպ է. ամուսնություն, ընտանեկան կապեր,-նրանց այդ ամենը վարդագույն է երևում։ Իսկ ինձ համար… ես, հըմ… ես միանգամից երկու կնոջ ալիմենտ եմ վճարում։ Աղջիկները հենց որ իմանում են էդ մասին, ոնց որ ժանտախտից վարակվածից՝ խրտնած մի կողմ են նետվում։ Հիմարներ չկան հիմա…-Անդրեյը երազկոտ հառաչեց։-Եվ, այնուամենայնիվ, գրողը տանի, հրաշալի է, որ կա էդպիսի երազանք՝ անպայման հանդիպել նրան՝ ամենաքնքուշ, ամենաբարի ու ամենագեղեցիկ կնոջը… Բայց դու, Մարատ, համենայն դեպս, իզուր ես սպասում նրան, կյանքը, ախր, անցնում է, ջահելությունն անցնում է։– Նա միջնամատը տարավ լարերի վրայով, կամացուկ երգեց. ''Երբ տեսնում եմ ես փողոցում ծեր մարդկանց, սարսափ է պատում ինձ մի պահ, չէ՞ որ կգա, կգա մեր վերջին գարունը, և այնտեղ, ուր վառվում էր կրակը մեր ջահելության, մոխիր կգտնենք մենք միայն''։ – Նա միանգամից ընդհատեց երգը, դարձավ Մարատին.– գերազանց ավարտել ես ինստիտուտը, աշխատանքի ահագին փորձ ունես, մի ամբողջ կառույցի գլխավոր ինժեներ ես, հեղինակություն ու հարգանք ես վայելում մարդկանց շրջանում։ Էլ ի՞նչ է պետք քեզ։
Մարատը նայեց նրան, քմծիծաղեց։
–Մի երկու-երեք տարի հետո ամբարտակի շինարարությունն էլ կավարտվի,-շարունակեց Անդրեյը խանդավառությամբ,-միտինգում կծափահարեն քեզ, համապատասխան ճառեր կարտասանվեն, թերթերում մի երկու անգամ կհիշեն անունդ։ Եվ հետո՞։ Հետո՝ վերջ։ Ի՞նչ բավականություն այդ ամենից, եթե չկա մեկը քո սրտին մոտ, որի հետ կարողանայիր կիսել ուրախությունդ, որովհետև եթե վիշտը կարելի է տանել միայնակ, ապա ուրախության համար հարկավոր են երկուսը։ Եվ, ընդհանրապես, թեկուզ մի քիչ տափակ էլ է հնչում, բայց մարդ պարզապես պետք է ունենա մեկը, ով կդիմավորի նրան, երբ նա հոգնած կգա տուն, ով կժպտա նրան, կգրկի, կասի պարզագույն բառեր. ''Հարազատս, դու հոգնե՞լ ես''։ Բայց չէ՞ որ կա էդպիսի մեկը։
–Ո՞վ է։
–Միթե՞ չասացի քեզ՝ Ալվինա Օսիպովան։
–Վերջ տուր,– անչար ասաց Մարատը։-Ինչու՞ է քեզ թվում, թե նա սիրում է ինձ։
– Մի անգամ տեսել եմ քեզ նայելիս…Հավատա ինձ, նա սիրահարված է քեզ։
–Լավ մի հնարիր,-ժպտաց Մարատը։
–Դե եկ ու մարդկանց լավություն արա,– շինծու վիրավորվածությամբ ասաց Անդրեյը, ավելի ետ ընկնելով բարձին։-Ձեռքիս մեջ աղ չկա, զուր տեղը էսքան էլ խոսեցի։
–Գուցե պիտի վճարե՞լ դրա համար։
–Վատ չէր լինի։ Ի միջի այլոց, փո՞ղ կա մոտդ, մի տասը ռուբլի է պետք։ Հասկանու՞մ ես, մեկի ծննդյան օրն է, հրավիրել է, և, հակառակի պես, մի կոպեկ փող չունեմ…
Մարատը փող մեկնեց նրան։
–Շնորհակալ եմ:– Անդրեյը դրամը անփութորեն խոթեց գրպանը։-Դե, Մարատիկ, ես գնացի, իսկ դու, ոնց որ պետքն է, ծանրութեթև արա ասածներս, իմն արդեն անցել է, ես քո մասին եմ մտածում։
Եվ մի առ ժամանակ անց բանավանի մյուս ծայրին հնչեց նրա կիթառի նվագը, իսկ հետո լսվեց նրա ձայնը.
Անգամ կիսանինջ
Միշտ լսում եմ ես,
Ախ, լսում եմ ես,
Դու կանչում ես ինձ։
Տրա-տա-տա-տա,
Տրա-տա-տա-տա-տա…
Գիշերը վաղուց անցել էր, երբ Անդրեյը տուն եկավ։ Մարատը արդեն պառկած էր, սակայն չէր քնել դեռ։
–Լույսը կարող ես վառել , քնած չեմ,– ասաց նա։
Անդրեյը վառեց իր սենյակի լույսը, կիթառը կախեց պատից և սկսեց հանվել։
–Ինչու՞ չես քնում։ Երևի էլի նստել, աշխատել ես, հա՞։
–Հա, մի քիչ աշխատեցի,– ժպտաց Մարատը։-Հը, լա՞վ անցավ ծննդյան օրը։
–Ի՞նչ ծննդյան օր։
Մարատը ծիծաղեց։
–Դու չասեցի՞ր, որ ծննդյան օր է, և որ դու հրավիրված ես։
–Չէ, ոչ մի ծննդյան օր էլ չկար։ Ոտքով մինչև ամբարտակ գնացինք, եկանք։
–Այդ ու՞մ հետ։
–Էհ, ճաշարանում մի մատուցողուհի կա, Լարիսա է անունը։ Շատ ես, ասում է, դուր գալիս ինձ, եթե դուր չգայիր, ասում է, ես ինձ երբեք թույլ չէի տա ժամադրության գալ հետդ, ես քո իմացած աղջիկներից չեմ…– Եվ ոնց էր իրեն փշրում։ Ի միջի այլոց, քեզ բավականին չարախոսեց։
–Ի՞նձ։ Ինչի՞ համար։
–Այն բանի համար, որ դու անհոգի ես, չորսիրտ մարդ ես, և նմանատիպ այլ խոսքեր։ Խոստովանում եմ՝ էդ մի բանում ես համաձայն եմ նրա հետ։
–Անուշ լինի։ Իսկ մնացած բաներու՞մ։
–Մնացած բաներում ի՞նչ պիտի լինի։ Մնացած բաներում նա օրինակելի-ցուցադրական ապուշ է,-քրթմնջաց Անդրեյը և ձգվելով մարեց լույսը։ Մթան մեջ ճռնչած նրա մահճակալը։– Աստված իմ, ո՞նց են ծնվում էդպիսի տիպերը։Մտքիդ չդնես, ասում է, հետս ման գաս ու թողնես, ես քո իմացած աղջիկներից չեմ։
–Բարկանլու ինչ կա այստեղ,– ժպտաց Մարատը։-Նա երևի շատ լավ գիտի, որ կառույցի համարյա բոլոր աղջիկներին սիրո խոստումներ եմ տվել։
–Որ գիտի, էլ ինչի՞ է կանչում էս կեսգիշերին։
–Որպեսզի այդ մասին ասի քեզ։
Միառժամանակ նրանք լուռ էին։ Անդրեյը ծխեց։ Նրա սիգարետի կրակը սենյակի մթության մեջ համաչափ կիսաշրջաններ էր գծում դեպի մոխրամանն ու ետ։
–Անդրյուշա, ճիշտն ասա, երևի կառույցում մարդ չլինի, չէ՞, որի հետ ծանոթ չլինես։
–Պարզ է, աղջիկներին նկատի ունես… Համարյա բոլորին գիտեմ։ Վերջերս մի երկուսը եկել են, մեջները մեկը կա, շատ լավիկն է՝ աներևակայելի գրավիչ, սիրուն տոտիկներով, բռնես ու միանգամից հոշոտես…
–Էդ ո՞րն է:
–Սիմա է անունը, երևի տեսած կլինես։ Չե՞ս տեսել։
–Գուցե տեսել եմ, չեմ հիշում, հո բոլորին անուններով չգիտեմ։
–Մայրաքաղաքից է եկել՝ կոմերիտական ուղեգրով։
–Լավ, քնենք,– խուլ արձագանքեց Մարատը։
–Քեզ ի՞նչ պատահեց,-զարմացած ասաց Անդրեյը։
–Ոչինչ, պարզապես զարմանալի է, թե այդ ոնց ես հասցնում իմանալ, և, որ ամենագլխավորն է՝ հիշել բոլոր այդ տեղեկությունները աղջիկների մասին,-ոչ առանց սրտնեղության ասաց Մարատը, շրջվելով դեպի պատը։– Դու հարևան գյուղում էլ երևի ծանոթ աղջիկներ ունես։
–Գրողը տանի նրանց բոլորին։ Մի անգամ, Մարատ, ուսանող ժամանակ, թատրոնում, մի աղջիկ տեսա… Էնքա՜ն սիրուն, էնքա՜ն լավը, էն աստիճան ինձ կորցրի, որ հանդերձարանում խնդրեցի վերարկուս, որն իմ հագին էր։ Ծերունի հանդերձապահը նայեց ինձ, ծիծաղեց… Ինչ վերաբերվում է հարևան գյուղի աղջիկներին… Փորձիր հետները խոսել, մի րոպեում ազգ ու տակը գլխիդ կհավաքվեն՝ դե որ խոսցրել ես՝ ամուսնացիր։ Միլիոն տարի պետք չեն։
–Իսկ դրա հետ… ինչպե՞ս էր անունը… Սիմա է, ինչ է… արդեն ծանո՞թ ես։
–Հենց էնպես, թեթևակի։ Մի տեսակ անմատչելի է երևում։ Երևի որևէ մեկն ունի էստեղ։ Եթե նույնիսկ ոչ էստեղ, ապա քաղաքում։ Էդպիսի աղջիկ ու՝ սիրած չունենա՞…
–Լավ, քնենք։ Բարի գիշեր։
–Լույսը բարի։
Աշնան համար անսովոր՝ ամբողջ գիշերը, մինչև լույս, որոտում էր երկինքը, մերթ ընդ մերթ ճայթում էր կայծակը, դղրդյունը արձագանքում էր կիրճերում։ Իսկ առավոտյան դեմ քաշաթուխպը իջավ, լցվեց ձորը և մի քանի հարյուր մետրի վրա ոչինչ չէր երևում այլևս։ Ծառերի մերկացող ճյուղերը տաղտկորեն օրորվում են, և նրանց վրայից գլորվում, ընկնում են անձրևի սառը կաթիլները։ Ներքևում, ձորահովտում, նախիրի մեջ պտտվում, գլուխը վեր շեփորային ձայնով բառաչում է ածխագույն ցուլը։ Եղջերուները դուրս են գալիս արգելոցային անտառից և, շրջակա բլրակների վրա կանգնած, վախվորած նայում են հովտին՝ վտանգ չկա՞ արդյոք։ Հետո զգուշորեն իջնում են դեպի գետը՝ ջուր խմելու, և անմիջապես անհետանում են թավուտներում։ Ետմիջօրեին քաշաթուխպն ավելի թանձրացավ, և թանձր մշուշի միջով ինքնաթափերը մեկը մյուսի ետևից դեպի ամբարտակ էին գնում լուսարձակները վառած։
Արդեն մի քանի օր էր, ինչ ամբարտակի շինարարության պետը հիվանդացել էր, և Մարատը ստիպված էր փոխարինել նրան։ Նա մինչև կոկորդը խրված էր գործերի մեջ՝ ժողովներ, նիստեր, թռուցիկ խորհրդածություններ, որ երբեմն տևում էր ամբողջ մի ժամ, պլանավորումներ, հեռախոսային զանգեր։ Այդքանն ասես քիչ էր, եռամսյակի պլանն էլ մի կողմից էր նեղում, հարկավոր էր համախմբել բոլոր ուժերը, թե չէ այս ու այնտեղից կսկսվեն գրոհները, և չես իմանա որտեղ թաքցնես գլուխդ։
Մարատը տուն էր գալիս գիշերվա կեսին, սաստիկ հոգնած, ընկնում էր մահճակալին, և մեռելի պես քնով անցնում՝ հասցնելով միայն զարթուցիչը լարել առավոտյան ժամը վեցի վրա։ Ժամը վեցին արթնանում էր, և երեսը մի թեթև լվալով սառցասառն ջրով, որպեսզի փախցնի քունը, նստում, աշխատում էր դիսերտացիայի վրա. չէ՞ որ դա էլ պետք է գրել– վերջացնել, ժամանակը չի սպասում… Եվ մինչև լուսաբաց, երբ ամբողջ բանավանի լույսերը հանգած, մարդիկ խաղաղ քնով քնած են իրենց անկողիններում, ինչպես գիշերային փարոս՝ լոկ մեն-միայնակ մի լույս է վառվում անտառեզրի տան նեղլիկ լուսամուտում։ Եվ բոլորը գիտեն. այնտեղ, այդ լուսամուտի ետևում, իր գրասեղանին հակված, նստած է նա՝ Մարատ Աղաբեկովիչը, մի մարդ, որը հայտնի չէ՝ ե՞րբ է քնում, և արդյոք , քնու՞մ է առհասարակ. ցերեկները նա լինում է կառույցում, գիշերը՝ տանը, նստած ձեռագրերով, բառարաններով, տեխնիկական տեղեկագրքերով ու գծագրերով ծանրաբեռնված սեղանի մոտ։ Բոլորը գիտեն, որ նա է դա, այդ նրա վագոնի լույսն է մինչև առավոտ խավարի մեջ կիկլոպի պես թարթում աչքը. այո, դա այդպես էր, սակայն ոչ ոք չգիտեր, որ հենց այդ րոպեներին, խոնարհված իր թղթերի վրա, նա մտածում էր բնավ ոչ դիսերտացիայի մասին, և եթե նրանցից որևէ մեկին, ով լավ է ճանաչում Մարատին (կամ, համենայն դեպս, թվում է, թե ճանաչում է), հնարավոր լինել ցույց տալ ճշգրիտ գրառումը այն ամենի, ինչ այդ պահին մտածում էր գլխավոր ինժեները, այդ մարդը ավելի շուտ կմտածեր, թե ձեռք են առնում իրեն։ Մարատ Աղաբեկովիչը՝ խստապահանջ, քչախոս, զուսպ բնավորությամբ,– ու հանկարծ այնպիսի մտքեր ունենա, որոնք ավելի շատ սազեին կյանքում առաջին անգամ սիրահարված տասնհինգամյա պատանյակի… Ասենք, նա ինքն էլ չէր հավատա դրան։ Իսկ մտածում էր նա Սիմայի մասին, և մտածում էր ամենածեծկված բառերով, ինչպես, իրոք, որ կարող են մտածել փոխադարձության հավանականությունը լիովին կորցրած տասնհինգամյա սիրահարվածները։ Ցերեկով Անդրեյը, ոնց որ մի տեսակ անցողակի, բերանից գցեց, որ իբր իր ''ժամերգության'' ժամանակ, ինչպես ինքն էր անվանում իրիկնային իր երգերն ու նվագը մոտակա բլրակի վրա, նա նկատել է, թե ինչպես Սիման ու ինչ-որ տղա առանձնացան բոլորից և զրուցելով քայլեցին անտառի կողմը։ Եվ դա բավական էր, որպեսզի Մարատը կորցներ հանգիստը։ «Ախր չէ՞ որ ես սիրում եմ քեզ Սիմա, -հայացքը անփութորեն թափված գրքերին ու ձեռագրերին, սակայն առջևը ոչինչ չտեսնելով, մտովի ասում էր նա Սիմային։-Ես քեզ սիրեցի հենց առաջին հայացքից, երբ տեսա գետափին, մամռոտ քարերին նստած։ Ես չգիտեմ, թե այդ տեղով պատահաբար անցնելիս ինչո՞ւ հատկապես քեզ տեսա այդ պահին, և ի՞նչ կփոխվեր, եթե քո տեղը ուրիշը լիներ այնտեղ։ Հավանաբար, ես կմնայի որպես նախկին Մարատ և չէի ապրի այն, ինչ ապրում եմ այժմ։ Ես երախտապարտ եմ քեզ, Սիմա, որ ինքդ դա չզգալով, այդ զգացմունքն արթնացրիր իմ մեջ։ Գոհ եմ և դրանով, որովհետև գիտեմ՝ ավելին հուսալ չեմ կարող։ Սիրիր՝ ում որ ուզում ես, քո ճանապարհին չեմ կանգնի»։ Ահա թե ինչի մասին էր մտածում այժմ երեսունհինգամյա այդ ամուրին ու խստապահանջ պետը, որի հեղինակությունը ամբարտակի շինարարների շրջանում հաստատվել էր միանգամից ու ամուր։
Հանդիպելով Սիմային, նա անտարբեր տեսք էր ընդունում և, սառը բարևելով, անցնում էր կողքով։ Պլանավորումների ժամանակ ձգտում էր չնայել նրա կողմը։ Սակայն չէր արգելում իրեն մտածել նրա մասին. նախ՝ որ մտածել Սիմայի մասին՝ ինքնին հաճելի էր, երկրորդն էլ, միևնույն է, արգելքը չէր ազդի։ Եվ նա մտածում էր Սիմայի մասին, բավականություն ստանալով նրա հետ մտովի հաղորդակցվելուց ու զարմանալով այն բանից, որ ինքը, պարզվում է, օժտված է այդպիսի հարուստ երևակայությամբ։
Եվ այնուամենայնիվ, նրանք հանդիպեցին, և դա տեղի ունեցավ ոչ այնքան պատահականորեն, թեև Մարատը բոլորովին չէր սպասում այդ հանդիպմանը։
Կառույցի կոմերիտականները նրան հրավիրել էին իրենց հերթական ժողովին, խնդրելով մի երկու խոսք ասել։ Մարատը ելույթ ունեցավ, կարճառոտ բնութագրեց դրությունը կառույցում, ընդգծելով այն գլխավոր խնդիրները, որոնք երետասարդ շինարարները պետք է վճռեին առաջին հերթին։ Ժողովից հետո Մարատը մտավ վարչություն և այնտեղից դուրս եկավ միայն ժամը իննի մոտերքին։ Նա դանդաղ բարձրանում էր հազիվհազ լուսավորված արահետով։ Չնայած այն բանին, որ օրերն արդեն ձմեռային էին, երեկոն, ինչպես դա լինում է օգոստոսի վերջերին, տաք էր և անքամի։ Երկինքը ջինջ էր, սփռված հարավային խոշոր աստղերով։ Մարատը քայլում և մտածում էր այն մասին, որ ամբողջ ժամանակաընթացքում, ինչ շարունակվում էր ժողովը, նա լոկ մի անգամ, այն էլ հարևանցիորեն, նայեց Սիմային (ժողովի արձանագրությունը նա էր գրում) և հանդիպեց նրա հանգիստ, մի տեսակ տարակուսական հայացքին։ Սիման չհեռացրեց աչքերը։ Իսկ այնուհետև, ուղղակի մինչև ժողովի վերջը, Մարատն իր վրա զգում էր այդ հայացքը, և նրանից աներևակայելի ճիգեր պահանջվեցին՝ չշրջվելու նրա կողմը։ «Դատելով ամեն ինչից, նա ինչ-որ մի տեսակ վշտացած էր, մտածում էր Մարատը։-Եվ, ով գիտի, գուցե իմ օգնության կարիքն էր զգում։ Վերջ ի վերջո, չէ՞ որ այս կառույցում ես ինձնից ինչ-որ բան ներկայացնում եմ…»։ Մի քիչ դառն էր մտածել, որ ինքը նրան հետաքրքրում է սոսկ որպես պետ, բայց (նա իսկույն ըմբերանեց ինքն իրեն) միթե՞ ինքն ավելին հուսալու իրավունք ունի… Գրողը տանի, հարկավոր է մի այլ բանի մասին մտածել, քիչ հոգսեր կա՞ն, ինչ է…
