Xaliq Temur Məmmədov
Kosagöl
İyirmi dəqiqə olardı ki, magistral yoldan çıxıb, ikinci dərəcəli yolla gedirdik. Maşın döngələri olmayan ensiz hamar yolla yüngülcə şütüyür, hər iki tərəfdə qütbə qədər uzanan əkin sahələri bir-birini əvəz edirdi. Mənim hesabımla, axtardığım kənd çoxdan qabağa çıxmalıydı. Magistral yoldan on-on iki km aralı olmalıydı. Amma nə kənd görünürdü, nə də bir maşın. Yol boş olduğundan, soruşmağa da imkan yox idi. Həyat yoldaşım arxa oturacaqda oturub hansısa jurnalı vərəqləyirdi. Onu çox elə maraqlandırmırdı mənim nə üçün əsas yolumuzdan çıxıb tarlalar arası getməyim. Çox güman, düşünürdü ki, bir halda mən düşdüm bu yola, demək belə də lazımdır. Ümumiyyətlə, bu insan həyəcanlamağı, narahat olmağı çox da özünə yaxın buraxmır. “Sən varsan, mən niyə narahat olmalıyam?” – Neçə onilliklərdir ki, bu devizlə yaşayır. Adam, az qalır qibtə eləsin.
Birdən qabaqda Yol Polis maşını göründü. İki pols yolun qırağında maşına söykənib dayanmışdılar. Düz yanlarında saxladım, salamlaşdım.
–Gününüz xeyir! Mən Kosagölə düzmü gedirəm?
–Baxır hansına, Kosagöl qoşadır, böyük var, balaca var. Bir də kənd var.
–Doğrusu, bilmirəm. Göl də balaca olmalıdır, kənd də otuz-qırx evdən ibarətdi.
Polisin biri, qırx-qırxbeş yaşlı zabit maşına yaxınlaşdı. Diqqətlə üzümə, sifətimdəki uzun çapığa baxdı. Ciddiləşdi, nəsə demək istədi, nəzərləri endi yerində gözəl oturmuş qalstukuma. İki il qabaq, yoldaşımın mənə İtaliyada hədiyyə etdiyi, üstündə yarış avtomobilləri şəkilləri olan bu qalstuk, yəqin ki, polisin maaşının yarısı qədər dəyərində idi. Dəyişdiyini açıqca hiss etdim. “Çapıqlı, eybəcər fizionomiya belə qalstukla?” – düşündü yəqin. Yumşaq səslə dilləndi:
–Otuz-qırx ev? Yox, qardaş, orada uzağı, on ev ola – olmaya.
–Ola bilər, iyirmi-otuz il qabaq olmuşam. – Mən cavab verdim.
–Hə, onda oradır. Bu yol düz oralara gedir. Kiçik Kosagöl də bu yoldadır, həmin kənd də. Cəmi üç km yolunuz qalıb.
–Çox sağ olun, – deyib, yola düşdüm.
Maraqlıdır həyat. Kimlərsə (o cümlədən, yumruğu, gücü ilə iş görən təbəqə) məni üzümdəki uzun çapığa görə özününkü sayır. Kimlərsə, məsələn, polis və digər qulluqçu təbəqə bahalı qalstukuma görə təyin edir ki, mən də onlardanam. Öyrəşmişəm bu neçə ildə…
Polislə olan dialoqumuzu eşidən həyat yoldaşım arxada öz-özünə danışırmış kimi dilləndi:
–Kosagöl… Kosagöl… iyirmi il, otuz il qabaq…
Yoldaşımın deyintiləri altında bu üç km qurtardı, çatdım kəndə. Budur ki, var! Tanıdım bu qövsvari küçəni. Demək olar ki, kənddə hər şey dəyişmişdi. Əksər evlər ya tam sökülmüş, ya da, vaxtın, illərin hökmünə əsasən köhnəlib çökmüşdü. Cəmi, bir neçə evdə yaşayış görünürdü.
Bu da gölə enən küçə. Əvvəl, istədim düşəm gölə gedən yola. Amma, düz keçdim. İlk olaraq, məni bu kəndə dönməyə məcbur edən başlıca məqsədə çatmaq üçün tələsdim.
Gölə gedən yolla kəsişmədən aitmış-yetmiş addım sonra olmalı idi həmin ev.
Əfsuslar! Yox idi axtardığım ev. Onun yerində, yaşayış evi olmadığı görünən yonulmuş ağac kərənlərindən təzəcə quraşdırılmış balaca, təxminən, 6mx6m olan bina durmuşdu. Düz qabağında dayandım, yerə düşüb yaxınlaşdım. Binanın qabağında asılan iri lövhədə “Feldşer məntəqəsi” yazılmışdı. Hündürlüyü bir metrə yaxın olan hasara dirsəklənib ətrafa nəzər saldım. Hər şey dəyişmişdi, başqalaşmışdı. Hasarla bitişik bitən ağcaqayın da başqası idi. Yəqin, çürüyüb getmişdi əvvəlki ağcaqayın. Ağcaqayına tərəf getdim. Deyəsən, ikicə şey dəyişməmişdi: birisi, küçənin sağ tərəfində, aralıda yerləşən qəbirstanlıq. Bir azca, deyəsən, böyüyüb yola yaxınlaşmışdı. İkinci dəyişməyən ağcaqayının arxasına gizlənmiş, arxası evə tərəf olan oturacaq. Qalın beşlik taxtadan düzəlmiş oturacaq köhnəlib bəzi yerdən çürüsə də, oturmağa yararlı idi. Oturdum bu oturacağa. Vaxtilə, cüt oturduğum oturacağa…
…İstilik olsa da, hava küləkli idi, qoca ağcaqayının iri budaqları başımızın üstündə ləngər vururdu. “Yaxın otur, – dedim, – yüngülsən, külək aparar səni”. Mənə sıxıldı. Bu vaxt küçədə kimsə maqnitafonla keçirdi, mahnı səsi gəldi: “…İyirmi il az deyi, az deyil…” Başını qaldırıb yavaşcadan dilləndi: “İyirmi il, görəsən, nə olacaq İyirmi ildən sonra?” “Nə olacaq, Marsda yaşayacaq insan. Ayın üzərində isə taxıl əkəcəklər. İlk fermer də biz olacağıq, tatar olacaq”– dedim. “Yəqin, beşbarmağın iyi-ləzzəti götürəcək oranı… – zarafatla desə də, ciddi idi. – Mən ikimizin həyatını tuturam nəzərdə… Bilirəm nə olacaq, amma, deməyəcəm!” “Düz edirsən, demə. Qoy sirr olsun, sirli və xoşbəxt həyat yaşayacağıq səninlə”, – dedim. Xəstəliyin üstün gələ bilmədiyi, gözəlliyini qoruyub saxlayan, nəvaziş və sevgi dolu gözlərini zillədi mənə. Sanki mənim gözlərimdə görmək istəyirdi İyirmi il sonranı. Gözləri gözlərimə yaxınlaşdı, dodaqları dodaqlarıma. Axşamın yumşaq toranlığı bürüdü bizi. Hər şey əridi, itdi bu toranlıqda. O axşamı mənə elə gəldi ki, nədənsə, üzbəüz tərəf meşənin ətəyində görünən qəbirstanlığın qəbir daşları itmədi bu yumşaq qaranlıqda. Əksinə, sanki onlar büründükləri əbədi sükutdan oyanaraq bizə tərəf boylandılar. Mənə elə gəldi ki, qəbir daşları bizi görmək üçün, təbiətin yalnız özünün başa düşə biləcəyi dillə bizə nəsə demək üçün böyüdülər, uzunlaşaraq, üfüqlərə qədər qalxdılar…
***
Məni fikirdən yoldaşımın səsi ayıltdı, maşından düşüb gəlmişdi yanıma:
–Kosagöl! Mən bildim bura haradır! Başa düşdüm, niyə yolumuzu dəyişib bura gəldin! Bu kənd uzun illər qabaq, sənin yaşadığın kənddir.
Cavab vermədim, sakitcə maşına oturdum.
–İlk məhəbbətin yaşayıb burada, gəldin ki, görəsən! Özünü olmasa da, xatirələri oyada biləcək nəyisə görmək üçün.
Guya eşitmədim, maşını işə saldım.
–Yaşımın əllini haqladığı halda, sənin az qala, yarım əsr qabaq etdiyin axmaqlıqlara görə indi əhvalımı pozan deyiləm, narahat olma! – dedi həyat yoldaşım.
Özümü məcbur etdim gülməyə. Qəhqəhəm gülünc, acizanə alındı. Maşını fırlayıb gölə gedən yola düşdüm. Budur Kosagöl! Həmin sahil olsa da, sahibsizlik, baxımsızlıq hökm sürdüyü aydın görünürdü. Gölün sağ tərəfi yamacda üç-dörd nəfər qız-qadın çiyələk yığırdılar. Maşından düşdüm, yoldaşım da mənimlə.
