Лилия Тухватуллина
Нәниләр китабы
Үсте, үсте
Әмма кинәт шартлады, Учларны тоташтырабыз һәм кулларны чабабыз.
Каты тавыш чыгарды.
Минем кулымда менә Имән бармактан кала, бер кулның бармаклары
йодырыкка җыелган.
Имән бармак, койрык сыман, хәрәкәтләнә.
Бары койрыгы калды.
***
ДӘҮ ӘНИ БЕЛӘН
Уенда баланың ритмны тою һәм ике кулның да хәрәкәт координациясе үсә.
1нче ысул. Аш бүлмәсендә чын коймаклар пешереп уйнарга мөмкин.
Аш бүлмәсендә икәү – Җитез итеп учларны чабабыз: әле уң кул, әле сул кул өстә кала.
Дәү әнием һәм үзем
Коймаклар пешерәбез,
“Әй, тәмле соң!” – диябез.
“Бер-ике, өч-дүрт”
Дип санап, тәлинкәгә тезәбез.
Әйдә, кушыл син безгә, Ике кул белән каршыдагы өслекне сыйпыйбыз.
Коймак майлыйбыз бергә!
2нче ысул. Балага тозлы камырдан ничек сыннар әвәлисен күрсәтегез: бергә шар ясагыз, соңыннан, аны бер учка салып, икенчесе белән өстән суккалагыз һәм коймак ясагыз.
***
НӘНИ КОШЛАР
Шигырьне бала белән урамда кошларны ашатканда укыгыз. Алдан, җимне әзерләгәндә, балага кайсы ярманы яки орлыкларны алуыгызны әйтегез.
Кошларны салкын ел фасылында ашату нигә мөһим икәнен аңлатыгыз. Шулай итеп сез аның әйләнә-тирә якны күзаллавын киңәйтерсез, ягымлы булырга, табигатьне кайгыртырга өйрәтерсез һәм көшларның төрләре белән таныштырырсыз.
Дуслар белән ашатабыз Кулларны як-якка сузабыз һәм “канатларны” талпындырабыз.
Нәни кошларыбызны.
Күгәрченнәр, чыпчыклар, Имән бармак белән каршыдагы кошларны санаган кебек итәбез.
Сиртмә койрык, каргалар,
Безгә кунакка килегез! Кулларны, кошларны чакыргандай, хәрәкәт итәбез.
Сезгә без җим бирербез. Бер кулның бармакларын, кошларны ашаткан сыман, бергә җыябыз.
***
КЕМ НИЧЕК СӨЙЛӘШӘ?
Әлеге бармак уены балада сөйләмне
һәм вак моториканы үстерүгә юнәлтелгән.
Сыйпасаң син сарыкны, Бер кулны икенчесе белән сыйпыйбыз.
Ул сиңа “Бә-ә-ә!” – дияр.
Кәҗәгә су салып бир, Учларны тоташтырып, “көймә” ясыбыз. Имән бармакларны башка куеп, “мөгезләр” ясыйбыз.
Ул сиңа “Мә-ә-ә!” – дияр.
Бирсәң үрдәккә суалчан. Баш бармакны хәрәкәтләндерәбез, өстәл, аякта “шуышырга” мөмкин.
«Бак-бак-бак!» булыр рәхмәте. Башны чайкыйбыз.
Бәбигә бирсәң бүләк, – Өскә ачылган учны алга сузабыз.
Ишетерсең син «Рәхмәт!» Башны иябез.
Дуңгызның борынына бассаң, Имән бармак белән борын очына
кагылабыз.
“Мырык,” – дияр сиңа карап.
Күлдә чуртан тотсаң әгәр, Учларны тоташтырабыз һәм йөзгән балыкка охшатып хәрәкәтләндерәбез.
Аннан көтмә син җавап!
Ш-ш-ш! Имән бармакны иреннәргә куябыз һәм “ш-ш-ш!” – дип, тынлыкка өндибез.
***
БИШ ПЕСКӘЙ
Уен сөйләмне, вак моториканы һәм
команданы үтәргә өйрәнүне үстерүгә юнәлтелгән.
1нче ысул: чиратлашып һәр юл сан бармакларыбызны бегәбез.
2нче ысул: уенчык песи ярдәмендә уйныйбыз.
Бер кечкенә пескәй Учларны җитез чабабыз – “тычканны тотабыз”.
Нәни тычканны тоткан.
Бу кечкенә пескәй Тычканны тотарга теләгәндәй, кулларны алга сузабыз.
Сөт һәм каймакны эчкән.
Бу кечкенә пескәй. Бер кулның имән бармагы (“тел”)
белән икенче кулның йодырыгын сыйпый.
“Мияу-мияу,” – дип йөргән.
Бу кечкенә пескәй Песинең колакларын күрсәтәбез.
Көн буе шаярган,
Өй буйлап йөгереп йөргән. Учларны чабабыз. Бармаклар белән идән буйлап “йөгерәбез”.
һәм көчекне уяткан.