Egretta Garzetta
Լիլի
Կարենը արթուն էր՝ նստած մենակ։ Նստած էր Լիլոյից մի քիչ հեռու փայտե նստարանին։ Մազակալած դեմքով, աչքերը ուռած արցունքներից, անքուն գիշերներից, հոգնածությունից ու վշտի տառապանքից կոտրված, կորացած մեջքով,գլուխը կախ։ Արդեն ուշ գիշեր էր և հանգուցյալի դեմքը ծածկել էին։ Քայլեր լսելով բարձրացրեց գլուխը, նայեց իրեն ատելությամբ լի հայացքով։
_Կշտացա՞ր… երևի քո անեծքների շնորհիվ հիմա այս օրն եմ ընկել…
Հայացքով ցույց տվեց դագաղը։
Ֆելոն ոչինչ չասաց։ Կարենը միշտ եղել է իր ու Լիլիթի միջև, նույնիսկ հիմա՛ երբ Լիլին էլ չկա։ Անցավ երկու շարք նստարանների միջով ու հավասարվեց այն նստարանին ուր տեղավորվել էր Կարենը։ Արձանացավ տեղում… նայում էր դագաղին ու չէր կարող հավատալ թե ինչպե՞ս իր թանկագին Լիլին կարող է լինել դրա մեջ։ Իր Լիլո՛ն… Լիլիթը՛…
Կարենը ոտքի ելավ, մոտեցավ։ Երևի՞ հարվածելու է։ Բայց ոչ, անցավ իր մոտով ուղղվեց դեպի կնոջ դիակը։ Կռացավ ու գլուխը դրեց նրա գլխին։ Սավանը ձգվեց ու ընդգծեց մեռածի դիմագծերը։
_Լիլիթ Ֆելոդ եկել է… միշտ պաշտպանել ես նրան… չնեղացնես նրան… նա լավ տղա է… բարձրացի, ոտքի կանգնի մի տանջի ոչ ինձ, ոչ էլ նրան….
Կարենի աչքերը լցվեցին արցունքներով։
_Ասում էիր նա իմ փոքր ախպերնա… Լիլո՛, ձայն հանի… աղաչում եմ… ես չեմ դիմանա այս ցավին… գթա ինձ…դու միշտ էլ անչափ բարի ես եղել… այս անգամ էլ եղիր…
Նա լռեց։ Ուսերը ցցվում էին հեցկլտոցից։
Ֆելիքսը կանգնել էր նրա մեջքին անխոս։ Շրջապատող իրականությունը իրեն հեքիաթ էր թվում։ Բայց սա հեքիաթ չէր, սա մղձավանջային երա՛զ էր, որ տանջում էր ու չէր ավարտվում։ Կարենը ոտքի կանգնեց, դարձավ դեպի եկվորը.
_Արի, մոտեցիր… մոռացիր այն ամենը ինչ ասել եմ քեզ… Լիլին միշտ էլ հիշել է քեզ ու ասել միայն լավը…
Ֆելիքսը մոտեցավ։ Այնպես էլ չէր կարողանում գոնե մի ծպտուն անգամ հանել։
_Մենք չունենք բաժանելու ոչինչ… ու չենք էլ ունեցել… դու մնա… ես էլ չեմ դիմանում… չեմ կարող տեսնել նրան այսպես, դուրս գամ մաքուր օդ շնչեմ… եթե ուզես, կարող ես բացել դեմքը, նայել նախկին սիրուդ…
Ու Կարենը դուրս եկավ։ Ֆելիքսը նրա խոսքերի մեջ նախատինք ու փուշ էր զգում, եթե ինքը դեռ չէր կորցրել զգալու հատկությունը… նախկին սիրուդ… հիմար տղա… Ֆելոյի համար նախկին չի, այլ ներկայի ու ապագայի, հուր հավիտյան մինչև սրտի վերջին զարկը։
Մնաց Լիլիթի հետ մեն մենակ։ Երկար նայեց սավանով ծածկված մարմնին, բայց չհամարձակվեց բացել ու տեսնել սիրելի դեմքը մեռած։ Դեռ հավատում էր թե դա սուտ է։
Նստեց ու ակնապիշ նայում էր դագաղին։ Եկեղեցու բոլոր լույսերը հանգցրել էին թողել միայն միայն մեկը։ Խավարի մեջ դագաղը ավելի սոսկալի տպավորություն էր թողնում Ֆելոյի վրա։ Նրա աչքերից նույնիսկ մի կաթիլ արցունք դուրս չեկավ երբ իմացավ Լիլիթի մահվան մասին, ու նույնիսկ հիմա երբ կանգնած էր նրա դագաղի մոտ։ Չէր տեսել մահացած ու չէր ընդունում մահը։ Այսպես նստեց բավական երկար ժամանակ։ Սակայն այնպես էլ ուժ չէր գտնում մոտենալ ու ծածկոցը ետ անել։ Ահավոր էր….
Վերջապես որոշեց տեսնել այն չքնաղ էակին որ արևն էր իր կյանքում, ում սիրել ու փայփայել է հոգու խորքում նույնիսկ նրա ամուսնանալուց հետո, բայց երբեք չի փնտրել հանդիպում, որ չխավարի նրա երջանկությունը։ Ծանր շունչ առնելով ու կրծքից դուրս ելնող սրտով՝ բռնեց կտորի փեշը ու քաշեց ետ։ Բացված տեսարանը իրեն քիչ մնաց գժվեցներ։ Որովհետեւ միայն խելագարը կդիմանար այն ցավին որ համակեց իրեն ու խոցեց մինչև սրտի խորքը ու ոչնչացրեց ողջ էությունը։ Ինքը պատրաստ չէր։ Երանի՜ կուրանար ու չտեսներ այդ աչքերը փակ, շրթունքներն անշարժ, սպիտակ մաշկը կապտած, կորցրած կենդանի փայլն ու անզգա։ Դաժան հարված էր… Ափ ընկած ձկան նման բացուխուփ արեց բերանը։ Օդը չէր հերիքում։ Անձայն գոռաց, մռնչաց կատաղած ցուլի նման։ Նրա շրթունքները դողում էին ու մրմնջում ինչ որ կցկտուր վանկեր, նման այն զարհուրելի կոկորդային խրռոցներին որ դուրս են գալիս խեղդվողներից, երբ նրանք արդեն անգիտակից սուզվում են դեպի անհայտություն։ Երիտասարդը ցանկանում էր մեռնել, չտեսնել այս ամենը։ Թող անիծվեն սրիկաները որ խլեցին Լիլոյի կյանքը։ Անաստվածնե՜ր… ոչնչացրիք մի հրաշք մարդու, ով արժանի չէր նման վախճանի։ Ֆելիքսը ձեզ ոչնչացնելու է։ Փոշի եք դառնալու։ Հիմարներ… միայն մահը փրկություն է ձեր համար։
Ուշքը գնում էր, պղտոր աչքերը հառել էր անկենդան դեմքին։
_Լիլի՜թ,_ վերջապես լեզուն կարողացավ արտասանել այդ բաղձալի անունը։ Դա ոչ շշուկ էր, ոչ էլ գոռոց, այլ նման էր այն կանչին որ դուրս էր գալիս իր բերանից երբ գնում էին դասի։ Ու Լիլոն անում էր.« հա, քաղաքացի»։ Սակայն այս Լիլին ձայն չհանեց։
Ակնապիշ նայում էր, նայում, մինչև խոնավացած աչքերից հոսեցին արցունքները ու ատամները սեղմեց որ չգոռա, բռունցքների մեջ ճզմելով սավանը։
_Լիլո՜,_դառնությամբ հեկեկաց։ Միայն հիմա տեսնելով անշունչ դեմքը նա հասկացավ, որ իրոք էլ Լիլի՛ չկա՛ ու չի՛ լինի։ Այն բարի սիրտը որ լույս ու ջերմություն էր արձակում էլ չի բաբախում։
_Լիլո՜… Լիլո՜… չեմ ուզում հավատալ… սա ինչ սև ճակատագիր էր…
Քաշեց սավանը, մինչև բացվեցին իրար վրա դրված ձեռքերը։
_Իմ Լիլո՛… Լիլիթս…
Կապույտ շոր էին հագցրել։ Երկար մազերը խնամքով դասավորել էին որպես պսակ, միայն ծաղիկներն էին պակասում որ հրաշք դիցուհու տեսքը կատարյալ լիներ։ Սակայն Ֆելոյի համար Լիլիթը միշտ էլ կատարյալ էր։ Այնպես էլ չհամարձակվեց դիպչել նրան։ Ինքը չի դիպչում ուրիշի կնոջը…. Թույլ չի տալիս իրեն սիրել ուրիշի կնոջը… տեր աստված խոստանում եմ երբեք չնայել Լիլոյի կողմ, չմտածել նրա մասին, երբեք չեմ արտասանի անունը, միայն թե այնպես արա որ Լիլին կենդանի լինի, միայն թե նա ապրի… բայց չկար ոչ մի ճար ու հնարավորություն ետ դարձնել ժամանակը։ Երիտասարդը պատրաստ էր տալ ամեն ի՛նչ, նույնիսկ սեփական կյանքը…
_Լիլիթ քո հարսանիքի օրը ասացի թե ջարդուփշուր արիր սիրտս,_կուլ տվեց արցունքները ու դեմքը մոտեցրեց Լիլիթի դեմքին._սուտ եմ ասել…այստեղ դեռ կար քեզ սիրող սիրտ…
Ծեծեց կուրծքը։ Օրորվեց ու բղավեց.
_Հիմա չկա… ա՛յ, հիմա՛ այն ջարդուփշուր է… ա՛յ, հիմա ես իսկապես սիրտ չունեմ… վառեցիր խանձեցիր… դատարկ է… Երկու տարի է քեզ չէի տեսել… ինչի՞ համար… որ գամ դագաղում քեզ տեսնեմ… որ գամ թաղմա՜նդ…
Ետուառաջ գնաց։ Քանի քանի անգամ հույսով նայեց մահացածի կողմ, թե դա տեսիլք է, ծնված իր բորբոքված երևակայությունից։ Ցավոք սրտի անիծված արկղը չէր կորչում, ու Լիլիթը չէր կանգնում ոտքի։ Ցավը սեղմում էր կոկորդը։ Սիրտը կտոր-կտոր էր լինում։ Մոտեցավ Լիլիթին, գորովալից հայացքը հառեց անկենդան մարմնին բռնեց սառը ձեռքը։ Փշաքաղվեց, բայց բաց չթողեց։ Ափերի մեջ պահեց ու սեղմեց շրթունքներին։ Արցունքները թափվեցին Լիլիթի մատներին։ Զգուշությամբ սրբեց, կռացավ նորից համբուրեց.
_Լիլիթ միշտ կմնաս իմ սրտում։ Մի օր այնտեղ,_մատը վերև արեց._երկնքում… մենք կհանդիպենք ու դու նորից կժպտաս ինձ… այս անգամ էլ բաց չեմ թողնի քո ձեռքը, ոչ էլ կզիջեմ ուրիշին…եթե հակաճառես կփախցնեմ… քեզ կյանքից շատ եմ սիրել,_արցունքների նոր ալիք եկավ։ Թողավ ձեռքը։ Եվ արտասվում էր և կարգի բերում սավանը։ Ծածկեց Լիլիթի ձեռքերը։ Ու արդեն սավանի վերևից դրեց ափը Լիլիթի ձեռքերին նայեց մարմար դեմքին։
_Հիշում ես մի օր ասացիր որ չես ուզում հավատալ որ մարդու մահից հետո ոչինչ չի մնում…. Միայն մի բուռ հող… ասում էիր, հավատում ես որ մահից հետո էլ կա՛ կյանք… չես ուզում հավատա՛լ որ չկա… երբ հարցրի ինչու՞, պատասխանեցիր թե հանուն նրանց ով մեր հետ չի… չես ուզում որ անհետ կորեն կարծես երբեք գոյություն չեն ունեցել… հիմա ե՛ս եմ քեզ ասում, հավատում եմ որ սա վերջը չի… ու սահմանից այն կողմ՝ մյուս կյանքում, խոստանում եմ ծնվել քեզանից մի քանի տարով մեծ ու գյուղում, ու դու կնվիրես քո սիրտը ինձ, բարի ու հոգատար…
Երկար խոսեց, ասաց այն ամենը ինչ կուտակվել էր այս ընթացքում։
_Լիլո՛, չեմ կարող հավատալ որ այլևս ձայնդ չեմ լսելու, չեմ տեսնելու քո ժպիտը,_լռեց սրբեց արցունքները, շարունակեց խռպոտ ձայնով._գիտե՞ս, երբ ամուսնացար, խոստացա ինքս ինձ որ երբե՛ք չպիտի փնտրեմ քեզ, կպոկեմ ու դեն նետեմ սրտիցս… նույնիսկ սիրտս կպոկեմ եթե անհրաժեշտ լինի,_տխուր ժպիտ հայտնվեց նրա հուզված դեմքին,_ու երբ մեղրամսից դուք վերադարձաք, ու զանգեցիր ինձ չբարձրացրի հեռախոսը…. Ա՜խ, ինչ ցավոտ հիշել հիմա այդ… գոնե վերջին անգամ լսած կլինեյի քո ձայնը… եթե իմանայի… սակայն այն ժամանակ գրեցի. «Ես ուրիշի կնոջ սիրողներից չեմ»։ Ապուշ… հիմար տղա՛… ա՜խ, ա՜խ… ուզում էի ցույց տալ որ նեղացել եմ, խռովել… երեխայությու՜ն… հիմա գլխիս եմ խփում, օգուտ չկա… քանի անգամ եմ վերցրել հեռախոսը ձեռքս հավաքել համարդ ու նայել վրան… մխիթարվում էի… գոնե այդպես ուզեցել եմ մեղմել իմ կորուստը…բա հիմա ի՞նչ եմ անելու…
Խոսում էր ու ուշադիր նայում սիրելի դեմքին։ Սպասում արձագանք ու պատասխան։ Բայց ոչ մի մկան չշարժվեց ու ստվեր չխաղաց։
_Լիլո, ուզում էի գալ տեսնել քեզ… տենչում գեթ մի անգամ լսել անուշիկ ձայնդ… տեսնել սիրուն դեմքդ…ա՜խ… Լիլի՜… չէի ուզում մաքուր անունդ վարկաբեկել… բոլորն էլ գիտեին որ խենթանում եմ քեզ համար…ավելորդ խոսակցությունները կարող էին խախտել քո ընտանեկան երջանկությունը… հետո հպարտությունս չէր թողնում… սաստիկ նեղացել էի որ ինձ չսիրեցիր, ընտրեցիր Կարենին… նույնիսկ մի անգամ հայհոյել եմ ձեր հասցեին, անիծել այն օրը երբ ծանոթացա քո հետ, անիծել այն օրը երբ Կարենը հայտնվեցավ քո կյանքում,_լռեց շունչ քաշեց,_հետո պատահական իմացա որ երեխա չունեք ու խնդիրներ ունեք դրա հետ կապված… սկզբում ուրախացա, մտածեցի, լավ եղավ, եթե իմ հետ ամուսնանայիր երեխա հաստատ կունենայիր։ Ասում էի աստված պատժեց… բայց… ժամանակ անց երբ սերը քո հանդեպ հաղթեց սիրտս լցված չարին, խորտակված էի… զղջացի բոլոր անեծքների համար… մոմ եմ վառել, ներողություն խնդրել… աստծուց բալիկ եմ աղերսել ձեր համար… ե՛ս ձե՛ր համար… Լիլո՛… չդիմացա… քո ամուսնությանը մի կերպ դիմացա, խանդից տառապում էի, բայց տարի խաչս… սակայն այն որ աստված զրկում է քեզ մայրանալու բերկրանքից… դա անընդունելի էր… քանի մոմ եմ վառել… Մի անգամ նույնիսկ քեզ եմ նկատել եկեղեցում։ Բայց դու ինձ չտեսար…
Շրջեց գլուխը դեպի պատից կախված ամենափրկիչը։
_Դու՛ տեսել ես ինչպես ես պահվեցի… ծածուկ հետևում էի,_նորից մեխեց հայացքը Լիլիթի դեմքին,_այո, նա գիտի… առաջին անգամն էր որ տեսա քեզ հարսանիքից հետո։ Մի տարի անց… ի՜նչ տարի՛… մղձավանջային երազ… դու նույնն էիր, գուցե ավելի գեղեցիկ ու վսեմ… մենակ էիր… ա՜խ Լիլո, չմոտեցա չբարևեցի ու ձայնդ էլ երբեք չլսեցի… հպարտ էի ձևանում… հիմա՛ր, անուղեղ… հետո քանի անգամ եմ պատկերացրել եմ որ մոտեցել եմ խոսել, իմացել որպիսությունդ….
Ֆելոն խոսում էր ու խոսում, բաղձանքով հառում աչքերը Լիլիին ու ապարդյուն սպասում պատասխան։
_Երանի՜ ձայնդ մի անգամ էլ լսեի… թող անիծվեն վիժվածքները որ խլեցին քեզ մեզնից… շանսատակ եմ անելու դրանց… կենդանի թաղելու եմ… եթե մինչև այս կորցրել էի իմաստը ապրելու, ապա հիմա, հակառակը պիտի ապրեմ որ գտնեմ ու սատկացնե՛մ դրանց։
Հանկարծ ոտնաձայններ լսեց։ Կարենը եկավ։
_Դե՛ռ այստե՞ղ ես…
Ֆելիքսը իսկույն սրբեց արտասուքը ու սեղմեց շրթունքները։
_Մի բառ անգամ չասացիր, Ֆելո՛…
_Ի՞նչ ասեմ,_փղկձաց երիտասարդը։ Խառնվել էին բոլոր զգացմունքները՝ առաջին սիրո կորուստը, Լիլիթի սպանությունը, ու ամոթ որ ամուսնու առջև արցունքներ է թափում մահացած կնոջ վերաբերյալ։ Գնաց նստեց նստարանին ու ծածկեց երեսը ափերով։ Սակայն չդադարեց արտասվել։ Դատարկվել էր մեջը, անիմաստ կենդանություն։
Կարենը կրծեց շրթունքները։ Մի ուրիշ անգամ երևի կհարվածեր այս լակոտին, որին երբեք լուրջ չի վերաբերվել, սակայն հիմա զգաց միայն կարեկցանք այդ տղայի նկատմամբ։ Նա իրենից փոքր էր տասը տարով։ Ու միշտ էլ երեխայի տեղ է դրել նրան։ Լիլիթը կրկնում էր. «Մի նեղացնի նրան… նա փոքր է…»։ Կարենին թվաց թե գլխի մեջի ձայնը խոսում է կնոջ ձայնով։ Քարշ եկավ կնոջ դիակի մոտ։ Ձեռքը դրեց հանգուցյալի գլխին, ապա ձգվեց համբուրեց ճակատը։ Այդ պահին Ֆելիքսը բարձրացրեց աչքերը ու տեսավ ինչպես Կարենը շշնջաց ինչ որ բան Լիլիթի ականջին հետո քաշեց սավանը ու ծածկեց երեսը։
«Այդ Կարենը միշտ կանգնել էր մեր միջև… նույնիսկ հիմա»։ Վերջին անգամ հայացքը գցեց դագաղի կողմ ու դուրս եկավ առանց ետ նայելու։
Ու հիմա կանգնած Լիլիթի շիրիմի մոտ նորից ապրեց այն ցավն ու տառապանքը, որ դեռ ծխում էին ու չէին մարում։ Քանի՜ երկար տարի ապրել է վիշտը սրտում։ Քանի՜ անգամ մտքում պտտել է թաղման օրը, ինչպես ցավից գոռում ու աղաղակում էր Գոհարը, արցունքները աչքերին համբուրեց քրոջ ճակատը Վարուժանը, իսկ հայրը չեկավ հուղարկավորությանը, վատ էր զգում իրեն ու բժշկի հսկողության տակ մնացել էր տանը։ Իսկ Կարենը՜… ցավալի տեսարան էր երբ նա մոտեցավ դագաղին։ Չկան բառեր որ արտահայտեն նրա վիճակը։ Խեղճ մարդ… ցավագարի տպավորություն էր թողնում, պղտոր հայացքով նայեց Լիլիթին ու եթե մայրը չօգներ չէր կարողանա բաժանվել նրանից։ Իսկ ինքը՜… ո՞վ էր որ իրավունք ունենար մոտենալ… օ՜ ի՜նչ էր զգում ամբողջ մարմնով երբ սավանը քաշեցին Լիլոյի դեմքին ու կափարիչով ծածկեցին դագաղը… Այդ մեխերը իր դագաղին էին խփում… մեկ-մեկ, թխկ-թխկ, ինքը մեջից լսում էր, տեսնում ինչպես կորավ արևի լույսը, ինքը այնտեղ էր Լիլոյի կողքը պառկած, մի դիակ էլ ինքն էր, այն օրը սպանել էին իրենց երկուսին։
