Дмитрий Максимович Акулич
Трэцяя нядзеля сакавіка
У мінулым парк, а зараз проста сціплая дзіцячая пляцоўка, пасярод лужка, адчувалася кінутай. Арэлі і карусель, афарбаваныя вясёлкавымі фарбамі, прачакалі ўсю зіму, каб з прыходам вясны іх сонны метал разварушылі пратасаўскія дзеці. Раней усю дзіцячую пляцоўку атачалі дрэвы: раслі высокія таполі, размашыстыя ліпы, канадскія клёны і зялёна-залацістыя хвоі. Цяпер жа, дзіцячую пляцоўку атачаюць пні, некаторыя з іх трохі абраслі кустом ці ж наогул, страцілі жыццёвую энергію, засохлі. Таму, гэта месца было цяжка назваць паркам, бо тут даўно не было ніводнага жывога дрэва – усё зрэзалі некалькі гадоў таму. Не пасадзілі ніводнага новага дрэўца і, мабыць, ніколі не пасадзяць. Карусель, арэлі, турнікі – самотна і холадна, заставаліся часткай мінулага, сталі напамінам пра былы зялёны жывы парк.
Каля Максіма Фёдаравіча працягвалі бегаць два сабакі. Бім, што быў старэйшы за Яшу, то падбягаў да гаспадара, то хутка адбягаў ад яго на невялікую адлегласць, перабіраючы рыжымі стройнымі лапамі. А вось чорны сабака Яша не падыходзіў да гаспадара, але як толькі Бім заставаўся адзін у баку, ён тут жа ішоў за старэйшым. Як вучань, малодшы сабака вучыўся, як правільна трэба сябе паводзіць на прагулцы. А калі Яшу быў знаёмы маршрут, ён бег наперадзе, паводзіў сябе па-даросламу.
Мужчына ішоў у лес, жывёлы адчувалі гэта. Але вось які шлях, які лес абярэ іх гаспадар, якой дарогай пойдзе ён у знаёмыя месцы, яны толькі меркавалі. Таму, сабакі часта падымалі галаву на Максіма, сачылі за яго перамяшчэннем. Але калі Бім і Яша захоплена адбягалі ў бок, палічыўшы, што гаспадар абярэ іх дарогу, то яны чулі цвёрды знаёмы голас Максіма, чулі сваё імя і вярталіся, мянялі свой кірунак шляху.
За плячыма ўжо была тэрыторыя былога парку, калі з'явілася асфальтавая дарога, галоўная вясковая вуліца. Па ёй перыядычна перасоўваліся як легкавыя аўтамабілі, так і грузавыя. Ужо больш за трыццаць гадоў вялікія машыны перавозяць лес гэтай дарогай, праз цэнтр вёскі. Часта можна было пачуць ці ўбачыць лесавозы з рознай драўнінай. У лес пустымі, назад вярталіся поўнымі. Тут жа каталіся і трактары, некаторыя палі ўжо размяклі, падсохлі і гатовыя былі да ворыва.
Вуліца Маладзёжная, галоўная дарога, была шырокай, крыху больш за кіламетр у даўжыню. Белыя цагляныя будынкі стаялі ўздоўж вуліцы з усіх бакоў. Але вось тут, дзе хадзіў Максім Фёдаравіч, дамы знаходзіліся толькі з аднаго боку, уздоўж дарогі. У гэтай частцы вёскі некаторыя двары засталіся без гаспадароў, тыя пакінулі свае дамы і з'ехалі. Хто пераехаў у суседнюю вёску, а хто выбраў іншы дом у Пратасах.
Пераходзячы вуліцу, Максім Фёдаравіч заўважыў злева ад сябе людзей, што ў пару будынкаў ад яго, сабраліся каля драўлянай лаўкі. Трое жыхароў вёскі бачылі, як мужчына з сабакамі пераходзіў на другі бок. Яны пазналі Максіма, няхай, і знаходзіліся ад яго не надта блізка. Дзве жанчыны селі на лаўку, адна ўстала насупраць іх і з энергіяй у голасе пачала пра нешта распавядаць.
Калі Максім перайшоў цвёрдую дарогу, злева выцягнулася крывое поле, справа ўсталі могілкі, якіх тры гады таму абгарадзілі бетонным плотам. А крыху далей, направа, уздоўж галоўнай вуліцы, ля самага краю могілак, знаходзіўся помнік, які ўвекавечыў месца, казаў пра незабытае мінулае, сведчыў пра Вялікую Айчынную вайну. Ён меў большую ўвагу – на вясковых могілках была брацкая магіла салдат. Імёны вайскоўцаў былі пазначаны на мемарыяле, імёны тых людзей, якія загінулі падчас бітваў у Пратасах і ў яе ваколіцах. Каля гэтага помніка раз на год праводзіліся ўрачыстасці, прысвечаныя гераічным подзвігам салдат. У Пратасах быў яшчэ адзін помнік, што размясціўся ў старой частцы вёскі, дзе была разбітая пясочная дарога і стомленыя драўляныя хаты. Ён нагадваў страшную трагедыю. Менавіта там, дзе вертыкальна стаяла тоўстая пліта, былі жыўцом спалены жыхары вёскі ў час Вялікай вайны, падчас доўгай акупацыі. Імёны жанчын і мужчын, старых і дзяцей, выбітыя на цёмна-шэрай пліце. Але пры ўсёй павазе да гэтага памятнага месца, да помніка надавалася меншая ўвага з боку ўладаў, гасцей, карэспандэнтаў, нават у той адзіны памятны Дзень Перамогі. У асноўным пра яго гаварылі толькі жыхары вёскі, якія клалі кветкі, прыводзілі тэрыторыю ў парадак.
А калі Максім больш далей адышоў ад асфальтавай дарогі і прайшоў уздоўж могілак, яго ногі ўжо ішлі па не друзлым полі. Зямля была няўзараная, пасля раставання снегу было добра відаць, што да зімы тут расла кукуруза, якую прыбралі восенню на корм каровам. Рэшткі, іржышча, што тырчала як шчацінне, змяшаліся з прагнілым пустазеллям. Кіяхі, якія адарваліся яшчэ пры ўборкі, а зімой былі знойдзеныя дзікімі жывёламі, дзе-нідзе пакінулі свае стрыжні. Кукурузнымі зернямі сілкаваліся не толькі вепрукі і птушкі, часцей за ўсё зайцы. Шмат развялося вушастых каля Пратасоў, бо вёсачка акружыла сябе палямі і лясамі. Куды не паглядзі – усюды высокі лес, шырокае поле.
Максім Фёдаравіч, абышоўшы невялікі кар'ер, які з берагоў аброс хмызняком, яшчэ больш аддаліўся ад вёскі. Тады ж цёмнай марской хваляй над галавой адважна праляталі дзікія гусі. Птушкі раскідвалі кароткія гукі, перагаворваліся паміж сабой, ляцелі на ўсход. Мужчына правёў іх кароткім позіркам, пакідаючы за спіной палявую прастору. Ногі прывялі яго да краю хвойнага лесу, дзе ўздоўж доўгай паласы поля раслі не вельмі старыя, але і не сказаць, што маладыя, дрэвы. А ўнізе спала леташняя доўгая трава ў колер пустыні, якая акружыла сабой рэдкія хмызнякі, стройныя стрункі метровага кедра. А крыху глыбей, у рослым лесе, як на малюнку, усюды ляжалі безжыццёвыя бледныя іголкі хвой, валяліся голыя тонкія галінкі.
Спачатку Максім прайшоўся ўздоўж краю, дзе поле дакраналася лесу. Затым, калі з правага боку з’явілася знаёмая дарога, ён збочыў на яе. Сабакі звярнулі ўвагу на гаспадара, які сыходзіў у бок, і пабеглі за ім, абагналі мужчыну і бадзёра панесліся наперад. Жывёлы ўпэўнена перабіралі лапамі перад Максімам, яны нібы ведалі, куды прывядзе роўная лясная дарога. Быццам гаспадар больш не збочыць, не спыніцца, а пойдзе прама за імі.
У асяроддзі лесу, сярод лёгкага шуму соснаў і елак, чуўся бадзёры спеў птушак. Скрозь калматыя галінкі, тонкімі лініямі пранікала прамое сонечнае святло, падаючы на дзікую сырую паверхню. Цягнула, веяла прыемным халадком і вільготнай свежасцю. На імгненне Максім адчуў сябе моцным і здаровым, маладзейшым за свае гады. Лёгка застукала яго сэрца, адразу ж падумалася пра добрае. Мужчына адчуў усю любоў да лесу. Ён з дзяцінства ахвотна і з задавальненнем наведваў падобныя месцы з бацькамі, калі яшчэ жыў у іх, на Палессі. Ён успомніў, як вялікай сям'ёй яны збіралі грыбы, ягады, як з бацькам знаходзіў дзікі мёд.
